Antykoncepcja hormonalna: skuteczność, rodzaje, kiedy warto po nią sięgnąć

Antykoncepcja hormonalna to zaawansowana metoda kontroli urodzeń dla osób szukających skutecznej metody zapobiegania ciąży. Oferuje ona nie tylko wysoką skuteczność, ale także dodatkowe korzyści zdrowotne, takie jak regulacja cyklu miesiączkowego i łagodzenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. 

Antykoncepcja hormonalna – na czym polega?

Antykoncepcja hormonalna to metoda zapobiegania ciąży, która wykorzystuje hormony do hamowania owulacji. Działa poprzez dostarczanie do organizmu syntetycznych odpowiedników naturalnych hormonów płciowych. 

Mechanizm działania hormonalnych środków antykoncepcyjnych polega na tłumieniu naturalnej aktywności jajników i modyfikacji profilu hormonalnego organizmu kobiety. Ich głównym zadaniem jest zapobieganie owulacji. Zawarte w środkach hormonalnych progestageny, a w mniejszym stopniu estrogeny, zakłócają proces uwalniania hormonów gonadotropowych przez przysadkę mózgową co uniemożliwia dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Dodatkowo, ciągłe podawanie tych substancji od początku cyklu menstruacyjnego prowadzi do zmian w endometrium, co utrudnia zagnieżdżenie się zarodka. Istotnym elementem jest również zagęszczenie śluzu szyjkowego, co dodatkowo utrudnia dostęp plemników do macicy.  
Co ważne, efekty antykoncepcji hormonalnej są odwracalne po zaprzestaniu stosowania. Pozwala to kobiecie na powrót do naturalnego cyklu rozrodczego. 

Rodzaje antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna to metoda antykoncepcji, która wykorzystuje hormony do regulacji procesów biologicznych w organizmie. Istnieje wiele rodzajów antykoncepcji hormonalnej, które różnią się sposobem podania, składem hormonalnym, a także czasem działania. Wśród dostępnych opcji znajdują się:

Tabletki antykoncepcyjne, które mogą być jedno- lub dwuskładnikowe, zawierające estrogeny i progesteron lub tylko progesteron. Nowoczesne tabletki zawierają mniejsze dawki hormonów, co zazwyczaj przekłada się na lepszą tolerancję i mniej skutków ubocznych. Ważne jest, aby pamiętać o ich regularnym przyjmowaniu.

Plastry antykoncepcyjne, które aplikuje się na skórę. W opakowaniu znajdują się trzy plastry antykoncepcyjne, a każdy z nich powinien być zmieniany co tydzień. Dzięki temu, że wymagają one zmiany tylko raz w tygodniu, ryzyko błędu jest znacznie mniejsze niż w przypadku codziennego przyjmowania tabletek. Plastry te są wyjątkowo skuteczne, jednak ich efektywność może być ograniczona u kobiet z nadwagą, szczególnie gdy ich waga przekracza 80-90 kg.

Krążek dopochwowy - to nowoczesna metoda antykoncepcji, która polega na umieszczeniu elastycznego pierścienia w pochwie kobiety. Działa on poprzez stopniowe uwalnianie hormonów, które są wchłaniane przez nabłonek pochwy i hamują owulację. Krążek jest aplikowany raz na trzy tygodnie, co sprawia, że jest to metoda długoterminowa. Jego skuteczność jest porównywalna do tabletek antykoncepcyjnych, a ilość skutków ubocznych jest mniejsza. Dzięki miejscowemu uwalnianiu hormonów, pierścień jest efektywny nawet podczas dolegliwości żołądkowych, takich jak biegunka czy wymioty.

Zastrzyk antykoncepcyjny - to forma długoterminowej antykoncepcji hormonalnej, która zapewnia ochronę przed ciążą przez okres do 12 tygodni. Zastrzyki te, zawierające medroksyprogesteron, są jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży, z efektem utrzymującym się nawet po zakończeniu ich stosowania. 
Progestageny są bezpieczne i mogą być stosowane przez większość kobiet, w tym kobiety karmiące piersią oraz te, które mają przeciwwskazania do stosowania innych form antykoncepcji.

Implant antykoncepcyjny - przeznaczony do wszczepienia pod skórę przedramienia, implant uwalnia etonogestrel, zapewniając ochronę przed ciążą na okres do trzech lat. Mimo że metoda ta może powodować nieregularne krwawienia miesięczne, jest uważana za jedną z najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Co więcej, po wyjęciu implantu, płodność kobiety wraca do normy niemal natychmiastowo, co jest istotną zaletą dla osób planujących potomstwo w przyszłości.

Wewnątrzmaciczny system uwalniający hormony - inaczej wkładka domaciczna – łączy cechy spirali wewnątrzmacicznej z pigułką antykoncepcyjną. Działa poprzez wywołanie stanu zapalnego w macicy, który zabija plemniki, oraz uwalnianie hormonów, które zagęszczają śluz szyjkowy i hamują owulację. Jest to metoda długoterminowa, bezpieczna i skuteczna. Wkładkę stosuje się przez okres pięciu lat, co jest wygodne i redukuje częstotliwość wizyt u lekarza. Dodatkowo, wkładka może zmniejszyć długość i obfitość krwawień miesiączkowych, a u niektórych kobiet może nawet całkowicie zahamować krwawienia po wstępnym okresie plamień.

Antykoncepcja awaryjna, znana również jako "tabletka po", jest metodą zapobiegania ciąży stosowaną po niezabezpieczonym stosunku seksualnym lub w przypadku niepowodzenia innej metody antykoncepcyjnej. Chociaż mechanizm działania tej formy antykoncepcji nie jest całkowicie zrozumiały, większość badań wskazuje, że głównym efektem jest zapobieganie owulacji, a nie zapobieganie implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Tabletki te są najskuteczniejsze, gdy zostaną przyjęte jak najszybciej po stosunku, ale mogą być stosowane do 120 godzin (5 dni) po nim. Istnieją dwa główne rodzaje tabletek awaryjnych: jedne zawierają lewonorgestrel, a inne octan uliprystalu. Skuteczność tabletki zależy od czasu jej przyjęcia oraz od fazy cyklu owulacyjnego kobiety w momencie stosunku.

Każda z tych metod ma swoje wady i zalety, a wybór odpowiedniej powinien być dokonany po konsultacji z lekarzem, który oceni stan zdrowia i indywidualne potrzeby pacjenta. 

Skuteczność antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna jest uznawana za jedną z najbardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży, z efektywnością szacowaną na ponad 99% przy idealnym stosowaniu. W Polsce dostępne są różne rodzaje antykoncepcji hormonalnej, w tym tabletki dwuskładnikowe, plastry, krążki dopochwowe, zastrzyki, implanty podskórne oraz wkładki wewnątrzmaciczne. Skuteczność metod antykoncepcyjnych jest wyrażona przez wskaźnik Pearla, który określa liczbę ciąż przypadających na 100 par stosujących daną metodę przez rok.

Każda sytuacja, w której kobieta zachodzi w ciążę mimo zastosowania środków antykoncepcyjnych, jest określana jako niepowodzenie antykoncepcji. Jest to sytuacja, która podkreśla fakt, że żadna metoda antykoncepcyjna nie jest stuprocentowo skuteczna. 

Ważne jest, aby pamiętać, że skuteczność antykoncepcji hormonalnej może być obniżona przez nieprawidłowe stosowanie, interakcje z innymi lekami, a także indywidualne cechy organizmu. Dlatego też, regularne konsultacje z lekarzem i przestrzeganie jego zaleceń są kluczowe dla utrzymania wysokiej skuteczności tej metody antykoncepcji.

Antykoncepcja hormonalna – inne wskazania do stosowania

Antykoncepcja hormonalna, choć głównie kojarzona z zapobieganiem ciąży, ma również szereg innych wskazań medycznych. Jest często zalecana kobietom cierpiącym na zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS), zaburzenia miesiączkowania takie jak nieregularne cykle menstruacyjne czy bolesne miesiączki, a także w leczeniu trądziku i hirsutyzmu. Ponadto, stosowanie antykoncepcji hormonalnej może przynieść korzyści w regulacji problemów hormonalnych, jest pomocne przy potrzebie przesunięcia okresu menstruacyjnego oraz w leczeniu zespołu policystycznych jajników (PCOS) i innych schorzeń narządów płciowych.

Antykoncepcja hormonalna jest często stosowana w leczeniu endometriozy, ponieważ może zmniejszać dolegliwości bólowe i hamować postęp choroby poprzez "wyciszenie" funkcji jajników i zablokowanie wpływu estrogenów. W przypadku endometriozy, metody antykoncepcyjne mogą być wykorzystywane zarówno w przygotowaniu do zabiegu chirurgicznego, jak i jako leczenie uzupełniające po jego wykonaniu. Zastosowanie hormonalnej antykoncepcji w endometriozie zależy od wielu czynników, takich jak stopień zaawansowania choroby, reakcja organizmu na leczenie, tolerancja na poszczególne leki oraz oczekiwania i plany życiowe kobiety. 

Antykoncepcja hormonalna może być stosowana również w okresie menopauzy, głównie w celu łagodzenia objawów związanych z przekwitaniem. W tym czasie, choć cykl miesiączkowy ulega zakończeniu i zasadniczo owulacja nie występuje, istnieje możliwość sporadycznych owulacji, dlatego zaleca się stosowanie antykoncepcji do około dwóch lat po ostatniej miesiączce.  
Warto zwrócić uwagę, że menopauza nie jest jednorazowym wydarzeniem, lecz procesem, który może trwać kilka lat. W tym czasie, pomimo zmniejszenia płodności, istnieje nadal możliwość zajścia w ciążę, dlatego zabezpieczenie antykoncepcyjne może być nadal konieczne, szczególnie w początkowym okresie menopauzy.

Niektóre preparaty hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) zawierają również składniki antykoncepcyjne, co może być korzystne dla kobiet, które chcą jednocześnie zminimalizować objawy menopauzy i zapobiegać ciąży. Z drugiej strony, istnieje pewne ryzyko związane ze stosowaniem antykoncepcji hormonalnej w tym okresie, takie jak zwiększone ryzyko zakrzepicy czy wpływ na ciśnienie krwi, które muszą być starannie równoważone.

Antykoncepcja hormonalna – skutki uboczne

Antykoncepcja hormonalna jest powszechnie stosowaną metodą zapobiegania ciąży, która polega na przyjmowaniu hormonów wpływających na cykl rozrodczy kobiety. Mimo że jest to skuteczna forma antykoncepcji, może ona nieść za sobą różnorodne skutki uboczne. Do najczęściej zgłaszanych należą zmiany nastroju, migreny, bóle głowy, bóle piersi, nudności, spadek libido, a także wzrost częstości występowania infekcji dróg rodnych. Warto zaznaczyć, że reakcje na antykoncepcję hormonalną są bardzo indywidualne i mogą się różnić w zależności od organizmu kobiety oraz rodzaju przyjmowanych hormonów. Niektóre kobiety doświadczają również suchości pochwy, co może wpływać na komfort życia seksualnego, a w niektórych przypadkach może prowadzić do dyskomfortu podczas stosunku.

Warto również wspomnieć, że niektóre metody antykoncepcji hormonalnej mogą wpływać na wzrost masy ciała, co jest związane z retencją wody w organizmie lub zwiększonym apetytem.

W przebiegu wielu badań klinicznych pacjentki zgłaszały również nadmierne wypadanie włosów, osłabienie ich kondycji oraz pogorszenie stanu paznokci jako obserwowane zmiany przydatków skóry.

Jednym z poważniejszych skutków ubocznych jest zwiększone ryzyko zakrzepicy, szczególnie u kobiet palących papierosy lub mających inne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Objawy mogą obejmować silny ból głowy, kaszel, duszności, ból, zaczerwienienie i obrzęk nóg. W przypadku wystąpienia tych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Różnorodność form podania leków jest kluczowa dla skuteczności leczenia, jednak każda metoda może wiązać się z określonymi działaniami niepożądanymi. Tabletki antykoncepcyjne mogą wywoływać nudności i wymioty. Plastry przezskórne mogą powodować miejscowe reakcje skórne, takie jak podrażnienie czy alergie. Zastrzyki hormonalne mogą prowadzić  do dyskomfortu, bólu, czy zgrubień w miejscu aplikacji. Wkładki domaciczne mogą być przyczyną infekcji miednicy oraz bólu pleców. Krążki dopochwowe bywają wyczuwalne i mogą ulec wypadnięciu, co wymaga świadomości i regularnej kontroli ze strony użytkowniczki. W przypadku zastosowania implantów podskórnych istnieje ryzyko pozostania blizny po ich wprowadzeniu.

Przeciwskazania do zastosowania antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna jest popularną metodą zapobiegania ciąży, ale nie jest odpowiednia dla wszystkich kobiet. Istnieją pewne przeciwwskazania, które wykluczają możliwość stosowania tej formy antykoncepcji. Do bezwzględnych przeciwwskazań należą: ciąża lub podejrzenie ciąży, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, rak sutka, niezdiagnozowane krwawienia z dróg rodnych, niewydolność wątroby oraz palenie papierosów. Inne poważne stany zdrowia, takie jak ciężkie choroby wątroby, w tym wirusowe zapalenie wątroby i marskość, a także rozpoznany guz wątroby, stwierdzenie raka piersi lub narządów układu rodnego również są przeciwwskazaniami. Ważne jest, aby przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej skonsultować się z lekarzem, który oceni indywidualne ryzyko i doradzi najlepszą metodę antykoncepcji.

Zaleca się, aby kobiety regularnie odwiedzały swojego lekarza ginekologa, aby monitorować swoje zdrowie i dostosowywać metody antykoncepcji do zmieniających się okoliczności życiowych i stanu zdrowia. 

Antykoncepcja hormonalna – jakie badania wykonać?

Przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz w trakcie jej używania, zalecane jest wykonanie szeregu badań kontrolnych. Do najważniejszych należą: morfologia krwi z rozmazem, badanie poziomu glukozy we krwi, badania na krzepliwość krwi, w tym czas protrombinowy i fibrynogen, oraz ocena poziomu lipidów we krwi (lipidogram), w tym cholesterol całkowity, triglicerydy, cholesterolu frakcji HDL i LDL. Dodatkowo, warto zbadać poziom hormonów płciowych, takich jak FSH, LH, estradiol, a także hormony tarczycy TSH, T3 i T4. Regularne badania pozwalają monitorować wpływ antykoncepcji na organizm i szybko reagować na ewentualne niepożądane skutki uboczne. Ważne jest, aby przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz w jej trakcie konsultować się z lekarzem, który na podstawie wyników badań i indywidualnej historii zdrowotnej pacjentki, może dostosować najodpowiedniejszą metodę antykoncepcji.

Antykoncepcja hormonalna – wady i zalety

Antykoncepcja hormonalna to metoda zapobiegania ciąży, która polega na dostarczaniu do organizmu sztucznych hormonów działających podobnie do naturalnych hormonów płciowych kobiety. Jest to metoda wysoce skuteczna, jednak jak każda interwencja medyczna, niesie ze sobą potencjalne wady i zalety. Wysoka skuteczność antykoncepcji hormonalnej w zapobieganiu ciąży to jej główny atut. Można jednak wymienić również inne zalety jak: regulacja cyklu miesiączkowego, zmniejszenie ryzyka wystąpienia niektórych chorób, takich jak torbiele jajników, endometrioza, a także niektóre rodzaje raka. Dodatkowo, może przynosić ulgę kobietom cierpiącym na bolesne miesiączki lub zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Wśród wad antykoncepcji hormonalnej wymienia się możliwość wystąpienia skutków ubocznych, takich jak zmiany nastroju, zwiększenie masy ciała, nudności, bóle głowy, migreny oraz zmiany w poziomie libido. Istnieje również ryzyko poważniejszych komplikacji zdrowotnych, w tym zakrzepicy, nadciśnienia tętniczego, czy nawet udaru mózgu, szczególnie u kobiet palących papierosy i w wieku powyżej 35. roku życia. Ponadto należy podkreślić, iż antykoncepcja hormonalna nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o stosowaniu antykoncepcji hormonalnej, skonsultować się z lekarzem, który może pomóc w ocenie indywidualnego ryzyka i doborze najodpowiedniejszej metody. Lekarz może również informować o alternatywnych metodach antykoncepcji, które mogą być bardziej odpowiednie dla niektórych kobiet. Decyzja o wyborze metody antykoncepcji powinna być podjęta po dokładnym rozważeniu wszystkich zalet i wad, z uwzględnieniem osobistych preferencji, stylu życia oraz stanu zdrowia.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz ginekolog

Tabletki antykoncepcyjne: konsultacja z e-receptą

Tabletka dzień po: konsultacja z e-receptą

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.