Czas protrombinowy: norma wskaźnika PT i cena badania
Autor: Piotr Brzózka
Czas protrombinowy to parametr pozwalający ocenić krzepliwość krwi z udziałem czynników krzepnięcia wytwarzanych w wątrobie. Badanie PT wykonuje się rutynowo przed operacją, u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną oraz będących w ciąży, a także u pacjentów leczonych środkami zmniejszającymi krzepliwość krwi.
Co to jest czas protrombinowy?
Czas protrombinowy (PT), zwany też czasem tromboplastynowym, jest jednym z kluczowych wskaźników oznaczanych w ramach koagulogramu, czyli badania krzepliwości krwi.
Parametr ten służy do oceny działania tak zwanego zewnątrzpochodnego mechanizmu krzepnięcia, aktywowanego przez czynnik VII, prowadzącego do przekształcenia fibrynogenu w fibrynę, która stanowi szkielet skrzepu (funkcjonowanie szlaku wewnątrzpochodnego bada się za pomocą innego wskaźnika - APTT czyli czasu koalionowo-kefalinowego).
Kiedy należy zmierzyć czas protrombinowy, na czym polega badanie, jak należy się do niego przygotować, jakie są normy i jak interpretować wynik pomiaru?
Kiedy należy oznaczyć wskaźnik protrombinowy?
Wskaźnik protrombinowy bada się przede wszystkim celem monitorowania efektów leczenia środkami zmniejszającymi krzepliwość krwi, w tym antykoagulantami, stosowanymi w leczeniu zakrzepicy żył głębokich.
Do tej grupy leków należą między innymi pochodne kumaryny, która hamuje działanie witaminy K - niezwykle istotnego czynnika w procesie krzepnięcia krwi. Oprócz tego czas protrombinowy bada się też rutynowo (zazwyczaj wraz z innymi parametrami koagulogramu):
- przed zabiegiem operacyjnym, aby ocenić ryzyko ewentualnego krwotoku,
- u pacjentów po przebytych operacjach i ciężkich urazach,
- u kobiet przyjmujących antykoncepcyjne tabletki hormonalne,
- u kobiet w ciąży,
- u osób z podejrzeniem niedoboru witaminy K,
- u osób z zaburzeniami pracy wątroby, która odpowiedzialna jest za wytwarzanie czynników krzepnięcia,
- u pacjentów z objawami zakrzepicy żył głębokich lub nadkrzepliwości,
- u pacjentów z niską krzepliwością krwi.
Co to jest badanie PT?
Badanie PT jest testem wykonywanym z krwi żylnej - materiał do analizy (około 2-3 ml) rutynowo pobierany jest ze zgięcia łokciowego. Co niezwykle istotne, przed badaniem PT pacjent powinien powstrzymać się od wzmożonej aktywności fizycznej, nie należy też jeść ani pić przez minimum 8 godzin – krew oddaje się na czczo.
Analiza laboratoryjna trwa krótko, w większości przypadków wyniki powinny być dostępne po 24 godzinach. Pamiętajmy, że interpretacji dokonuje się wyłącznie w nawiązaniu do opisu, który precyzuje normy stosowane przez dane laboratorium. Przy badaniu PT jest to wskazane nawet bardziej niż w innych przypadkach.
Czasu protrombinowy – jaka jest norma?
W przypadku czasu protrombinowego istnieje nie tylko rozbieżność co do norm na poziomie poszczególnych laboratoriów, ale też wyróżnia się kilka zupełnie odmiennych sposób wyrażania tego parametru. Wśród nich 3 najczęściej spotykane to:
- czas wyrażony w sekundach, rozumiany jako różnica między PT osoby badanej i osocza kontrolnego. Najczęściej stosowane zakresy norm czasu protrombinowego to 12-16 oraz 13-17 sekund.
- tak zwany wskaźnik Quicka, czyli procent normy – prawidłowy wynik mieści się w przedziale 70-130 procent, stosowane są też widełki 75-125 i wiele innych.
- międzynarodowy współczynnik znormalizowany INR – norma 0,8-1,2 (także stosowana: 0,9 – 1,3). Uwaga: u pacjentów przyjmujących antykoagulanty prawidłowy zakres terapeutyczny wynosi 2-3 (można się też spotkać z normą 2-4)
Co oznacza za niski czas protrombinowy?
Jeżeli czas protrombinowy jest za niski względem normy, oznacza to zbyt szybkie krzepnięcie krwi. Może to być związane z wieloma schorzeniami, zaburzeniami oraz stanami. Wynik poniżej prawidłowego przedziału najczęściej wskazuje na:
- zakrzepicę żył głębokich,
- zatorowość płucną,
- nadkrzepliwość (trombofilię),
- oddziaływanie składników zawartych w tabletkach antykoncepcyjnych,
- ciążę.
Co oznacza za wysoki czas protrombinowy?
Za wysoki czas protrombinowy jest natomiast świadectwem problemów z krzepnięciem krwi. Także i w tym przypadku nie sposób wskazać jednej konkretnej przyczyny. Potencjalnych powodów jest natomiast mnogość (kluczowe będą więc badania dodatkowe, dokładny wywiad lekarski i analiza objawów). Za wysoki czas protrombinowy może być związany z:
- niską krzepliwością krwi,
- rozsianym wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym,
- zaburzeniami pracy wątroby,
- niedoborem witaminy K,
- białaczką,
- chorobą Addisona-Biermera.
Pamiętać należy, że wysokie parametry PT wychodzą też w badaniach osób przyjmujących leki z grupy antykoagulantów. W tym przypadku prawidłowy wynik badania INR (który dla pozostałych osób powinien mieścić się w przedziale 0,8-1,2) wynosi 2 do 3, a dopiero poziom INR powyżej 5 jest uważany za stan alarmowy.
Czas protrombinowy – ile kosztuje badanie?
Cena za oznaczenie wskaźnika protrombinowego jest niewielka. W większości laboratoriów za tego typu badanie zapłacimy w przedziale 7 – 10 złotych i jest to cena porównywalna z kosztem wykonania rutynowych badań krwi, w tym przede wszystkim morfologii i rozmazu.
Należy jednak pamiętać, że czas protrombinowy zazwyczaj mierzy się w ramach większego pakietu badań na krzepliwość krwi (koagulogramu), co siłą rzeczy przekłada się na większy wydatek. Ceny są zróżnicowane w określonych lokalizacjach i konkretnych laboratoriach, należy jednak w takim przypadku liczyć się z wydatkiem rzędu 40-50 złotych.
Czytaj też:
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Andrzeja Szutowicz, Anna Raszei-Specht (red), Diagnostyka Laboratoryjna, Gdańsk 2011, Gdański Uniwersytet Medyczny
- Karolina Cieślik, Elżbieta Kołaczkowska, Układ krzepnięcia a reakcja zapalna, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych, 2012, Tom 61, nr 3 (296)
Podobne artykuły
