Leczenie łuszczycy: maści, kremy i tabletki. Leki na receptę i bez recepty
Łuszczyca to częsty powód wielu chorób dermatologicznych – według badań ta choroba może powodować różnego rodzaju problem skórne u 2 do 4% populacji świata, bez względu na płeć.
Według obecnie posiadanej przez medycynę wiedzy łuszczyca jest chorobą genetyczną, co oznacza, że jeśli ktoś w Twojej najbliższej rodzinie zmaga się z tą chorobą, to istnieje spora szansa na to, że podobne problemy będą dotyczyły (lub też dotyczą) też Ciebie.
Jednak czy to oznacza konieczność cierpienia z powodu nieprzyjemnych objawów skórnych lub szeroko pojętego pogorszenia stanu organizmu oraz samopoczucia?
Na szczęście nie – obecnie medycyna posiada zarówno wiedzę jak i leki, które pozwalają skutecznie łagodzić objawy choroby, jednak sama łuszczyca jest chorobą przewlekłą i nawracającą, która może sama z siebie ustępować (remisja) jak i jej objawy mogą równie niespodziewanie nawrócić.
Pozostaje jednak kilka pytań: czym jest łuszczyca, co ją powoduje, jakie są jej objawy i wreszcie – jak leczyć łuszczycę i przy pomocy jakich leków?
Spis treści:
Łuszczyca: czym jest i jakie są jej objawy?
Leczenie łuszczycy i rodzaje leków
Maści na łuszczycę na receptę
Maści i kremy na łuszczycę bez recepty
Tabletki na łuszczycę: kiedy lekarz może je przepisać?
Nowe leki na łuszczycę
Łuszczyca: powody, objawy, rodzaje oraz charakterystyka choroby
Łuszczyca jest chorobą (ICD-10: L40) dziedziczną, w której rozwoju duży udział ma nieprawidłowe działanie układu odpornościowego (limfocytów T i cytokin, czyli białek wpływających na pobudzenie reakcji odpornościowej).
Najczęstszymi objawami łuszczycy są zmiany skórne w formie wykwitów – na skórze pojawiają się czerwonobrunatne plamy, które pokrywają się białoszarą łuską.
Samym zmianom może towarzyszyć ból, pieczenie i swędzenie, a w skrajnych przypadkach może pojawić się krwawienie z popękanej skóry dotkniętej zmianami chorobowymi.
Te zmiany są związane z zaburzeniem procesu regeneracji naskórka – pojawianie się srebrnoszarej łuski jest efektem zbyt szybkiego narastania naskórka.
W przypadku tych zmian, zdrapane płatki naskórka przypominają kawałki świecy (mówi się wtedy o pojawieniu objawów świecy stearynowej).
Sama choroba nie jest zakaźna ani złośliwa, jednak może powodować znaczny spadek jakości życia oraz samooceny – głównie ze względu na nieprzyjemne zmiany dermatologiczne, które powoduje.
Warto wspomnieć, że nie ma reguły co do tego, w jakim wieku choroba pojawi się po raz pierwszy, jednak medycyna zauważa, że największy skok zachorowań przypada u dwudziesto- i trzydziestolatków.
Obecnie znanych jest kilka czynników, które mogą wpływać na pojawienie się objawów (czyli manifestację choroby) – to przydatna wiedza, bo pozwala tak organizować życie, żeby minimalizować szanse na pojawienie się objawów.
Wśród rzeczy, które mogą powodować pojawienie się objawów łuszczycy warto wymienić:
- infekcje (bakteryjne, na przykład angina), aktywne ogniska zapalne w organizmie (na przykład przeciągające się zapalenie pęcherza moczowego), infekcje wirusowe (ospa, odra, półpasiec), infekcje powodowane drożdżakami;
- choroby wpływające na przemianę materii (cukrzyca typu 2., dna moczanowa);
- wahania i zaburzenia hormonalne;
- nadużywanie alkoholu oraz palenie dużych ilości papierosów;
- stres;
- uszkodzenia mechaniczne skóry;
- zła higiena skóry.
Warto pamiętać, że te czynniki mogą wpłynąć na pojawienie się objawów choroby – zarówno pierwszy raz, jak i po raz kolejny.
Obecnie rozróżniamy kilka rodzajów łuszczycy, które mogą objawiać się innymi rodzajami zmian skórnych lub ogólnych:
- łuszczyca pospolita, czyli najczęściej dotykająca chorych na łuszczycę; jej najważniejszym objawem jest pojawienie się na skórze wypukłych obszarów, porytych srebrnobiałą łuską;
- łuszczyca stawowa, czyli jedna z najgroźniejszych form łuszczycy, która może powodować przewlekłe zapalenie stawów i przylegających struktur. W niektórych przypadkach może prowadzić do trwałego kalectwa. Najczęściej objawia się po 40 roku życia;
- łuszczyca kropelkowa – objawia się pojawianiem się na skórze wielu niewielkich punktów (do 1-2 centymetrów), głównie w okolicach tułowia;
- łuszczyca plackowata – objawia się dużymi wykwitami z tendencją do zlewania się;
- łuszczyca odwrócona – jej objawy pojawiają się na skórze w okolicach zgięć (np. łokci) i objawy tego typu choroby pojawiają się w starszym wieku;
- łuszczyca krostkowa – jej objawem jest pojawianie się krost wypełnionych ropą, najczęściej na dłoniach i stopach, jednak rzadziej może się objawiać przez zajmowanie większych obszarów ciała;
- łuszczyca paznokci – powoduje poprzeczne rowki i zagłębienia w płytce paznokci, które mogą być mylone z grzybicą paznokci;
- łuszczyca wysiękowa – zmiany łuszczycowe mogą pojawiać się w nietypowych miejscach (na przykład w pachwinach);
- erytrodermia łuszczycowa, czyli rozległe zapalenie i łuszczenie się skóry z dużych powierzchni ciała, które może być efektem zaostrzenia łuszczycy pospolitej, zwłaszcza po przedwczesnym zakończeniu leczenia ogólnoustrojowego. Sama choroba ma ciężki przebieg, z wysoką temperaturą i wtórnymi zakażeniami.
Leczenie łuszczycy i rodzaje leków
Leczenie łuszczycy ma charakter przyczynowo-objawowy, co oznacza że ich kluczowym zadaniem jest łagodzenie objawów.
Większość leków wprost oddziałuje na mechanizm rozwoju choroby, a także łagodzi najbardziej dotkliwe z jej objawów.
Samo leczenie łuszczycy ma za zadanie m.in. ograniczenie proliferacji komórek oraz hamowanie procesów zapalnych, a także objawowe nawilżanie i natłuszczanie skóry, złuszczanie naskórka czy redukcję świądu.
Leki na łuszczycę stosowane mogą być miejscowo w postaci maści lub kremów, a także ogólnoustrojowo, w formie tabletek lub dożylnych iniekcji.
W leczeniu łuszczycy stosuje się środki zawierające substancje czynne należące do kilkunastu kategorii, które dobierane są w zależności od tego, jaką postać przybiera choroba, a także jaki jest jej stan zaawansowania i uogólnienia objawów.
Leki na łuszczycę są najczęściej wydawane z przepisu lekarza i w zależności od rodzaju zidentyfikowanego rodzaju schorzenia.
Do najczęściej stosowanych należą:
- leki na łuszczycę miejscowe, w maści, kremie, żelu: cygnolina (ditranol, antralina), pochodne witaminy D (takalcytol, calcipotriol), pochodne witaminy A - retinoidy (tazaroten), inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus), glikokortykosteroidy (hydrokortyzon, mometazon, clobetasol, betametazon, triamcinolon), niesteroidowe leki przeciwzapalne, preparaty dziegciowe, kwas salicylowy, kwas mlekowy, konopie siewne (CBD), mocznik i jego pochodne, kurkumina;
- leki na łuszczycę systemowe, przyjmowane doustnie: metotreksat, acytretyna, cyklosporyna, sulfasalazyna, leflunomid;
- leki biologiczne na łuszczycę, przyjmowane dożylnie lub podskórnie: inhibitory TNF-α(adalimumab, etanercept, infliksymab, golimumab), ciała monoklonalne przeciwko IL-12/ IL- 23 (ustekinumab, briakinumab).
Maść na łuszczycę na receptę
Najczęściej stosowane są maści, których substancją aktywną jest cygnolina, zwana też ditranolem lub antraliną.
Jest to substancja o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych, bakteriobójczych i złuszczających.
Cygnolina działa przyczynowo, wprost oddziałując na patomechanizmy łuszczycy i dodatkowo łagodzi objawy choroby.
Dostępna jest na receptę, w postaci maści przygotowywanej w aptece na zlecenie, w stężeniach od 0,03 do 2 procent.
Innego typu maści na łuszczycę zawierają pochodne witaminy D (m.in. takalcytol i calcipotriol).
Są to związki chemiczne hamujące procesy różnicowania keratynocytów i rogowacenia naskórka, a także redukujące nasilenie reakcji zapalnych.
Mają bardzo dużą siłę działania, dlatego mogą być stosowane jedynie w niewielkich ilościach na ograniczonych obszarach ciała.
Skutecznymi lekami na łuszczycę są też maści bazujące na retinoidach, czyli pochodnych witaminy A.
Środki te jednak, ze względu na siłę działania, w czasie trwania terapii wymagają stałego kontrolowania parametrów krwi i ogólnego stanu zdrowia (ryzyko uszkodzenia wątroby oraz nerek).
Oprócz tego, w maści na łuszczycę często stosuje się leki z grupy glikokortykosteroidów, które mają działanie przeciwzapalne, łagodzą też świąd.
Większość z nich dostępna jest na receptę, aczkolwiek są też takie, które wydaje się bez przepisu lekarza (hydrokortyzon).
Tak czy inaczej, leczenie środkami steroidowymi powinno być poddane kontroli medycznej z uwagi na ryzyko wystąpienia reakcji organizmu odwrotnych do pożądanych.
Maści i kremy na łuszczycę bez recepty – jaka jest ich skuteczność?
Maść na łuszczycę bez recepty zawierać może różnego rodzaju substancje czynne.
Do niedawna jedną z najczęściej stosowanych był dziegieć węglowy – produkt uboczny karbonizacji i destylacji węgla o uznanym działaniu antyproliferacyjnym, ograniczający namnażanie się i różnicowanie komórek naskórka, do którego dochodzi w przebiegu łuszczycy.
Obecnie jednak uważa się, że dziegieć przynosi znikome efekty terapeutyczne, jednocześnie implikując ryzyko poważnych skutków ubocznych, od podrażnień skóry, po skurcz oskrzeli.
Podejrzewa się też, że w skojarzeniu z fototerapią PUVA, preparaty dziegciowe mogą mieć działanie rakotwórcze.
Stąd poszukiwanie alternatywnych metod leczenia.
Dużym zainteresowaniem cieszy się dziś maść konopna na łuszczycę, wykorzystująca lecznicze działanie substancji o nazwie CBD (kannabidiol), która w dużych ilościach zawarta jest w ekstrakcie z kwiatów i nasion konopi siewnych.
Związek ten ma działanie antyproliferacyjne, dzięki czemu wykazuje zdolność hamowania nadmiernego rozwoju komórek naskórka.
Ogranicza też nadreaktywność układu odpornościowego, świąd i ból.
Działające miejscowo leki na łuszczycę bez recepty mogą też zawierać wyciąg z kurkumy, czyli przyprawy pozyskiwanej z ostryżu długiego.
W jej składzie znajduje się substancja zwana kurkuminą, wykazująca bardzo silne działanie przeciwutleniające.
Uważa się, że zwalczając reaktywne formy tlenu i redukując poziom stresu oksydacyjnego, kurkumina ogranicza indukcję stanów zapalnych.
Związek ten hamuje też ekspresję genów odpowiedzialnych za produkcję prozapalnych cytokin oraz spowalnia namnażanie się komórek naskórka.
Innego typu rozwiązaniem jest maść na łuszczycę z mocznikiem, czyli substancją należącą do grupy humektantów, wykazującą właściwości higroskopijne (wiązanie cząsteczek wody).
Mocznik stosowany jest w celu właściwego nawilżenia przesuszonej skóry. Podobną rolę spełniać może będąca jego pochodną alantoina.
Tabletki na łuszczycę – czyli istotne leki w terapii poważnych przypadków łuszczycy (leczenie ogólnoustrojowe)
Leki w formie tabletek na łuszczycę stosowane są w sytuacjach, gdy:
terapia z użyciem środków miejscowych nie przynosi poprawy,
organizm pacjenta wykazuje się nietolerancją na inne formy leczenia,
powierzchnia zmian skórnych jest zbyt duża (powyżej 10-15 procent ciała), żeby możliwe było stosowanie leków miejscowych.
Najczęściej stosowane tabletki na łuszczycę zawierają substancję czynną o nazwie metotreksat (MXT); jest to lek cytostatyczny, antagonista kwasu foliowego.
Działa poprzez hamowanie enzymu reduktazy dwuhydrofolianów i stosowany jest w zaawansowanych stadiach choroby, zwłaszcza w przypadku łuszczycy stawowej oraz erytrodermii łuszczycowej.
Metotreksat jest lekiem bardzo silnym, dlatego wydawany jest wyłącznie na receptę i po dokładnej analizie objawów przez lekarza.
Ponadto jego stosowanie wymaga stałego nadzoru lekarskiego oraz regularnego badania parametrów krwi.
Ogólnoustrojowe leczenie łuszczycy możliwe jest też z użyciem tabletek zawierających cyklosporynę.
Jest to lek immunosupresyjny, którego działanie polega na hamowaniu aktywności tzw. limfocytów T, odpowiedzialnych za wytwarzanie cytokin prozapalnych.
Cyklosporynę stosuje się w najcięższych stadiach choroby, może być podawana też dzieciom w sytuacji, gdy zmiany skórne procentowo obejmują bardzo dużą powierzchnię ciała.
Powszechnie stosowanym lekiem na łuszczycę w tabletkach jest też acytretyna, czyli jeden z najsilniejszych retinoidów.
Lek ten oddziałuje na wszystkie elementy składowe patomechanizmu łuszczycy – normalizuje namnażanie i różnicowanie komórek naskórka, a także łagodzi stan zapalny.
Stosowany może być m.in. na łuszczycę głowy i surowo zabronione jest jego używanie w ciąży.
Nowe leki na łuszczycę – jakie to substancje aktywne?
Naukowcy, lekarze oraz przede wszystkim pacjenci z dużą nadzieją przyjmują nowe leki na łuszczycę, które są opracowywane w laboratoriach biotechnologicznych i od kilku lat systematycznie wprowadzane do terapii.
Tak zwane leczenie biologiczne łuszczycy polega na zastosowaniu jednej lub kilku substancji czynnych: peptydów oraz białek.
Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie tego typu środków:
- przeciwciała monoklonalne,
- białka fuzyjne,
- rekombinowane ludzkie cytokiny.
W leczeniu łuszczycy najczęściej wykorzystywane są przeciwciała monoklonalne hamujące działanie cytokin prozapalnych TNF-alfa oraz IL-12/ IL- 23.
Wymienić wśród nich można takie leki, jak między innymi:
- infliksymab,
- adalimumab,
- golimumab,
- etanercept,
- ustekinumab,
- sekukinumab,
- iksekizumab.
Środki te mają działanie ogólnoustrojowe i przyjmowane są w formie zastrzyków dożylnych lub podskórnych.
Terapia z użyciem leków biologicznych na łuszczycę jest w Polsce bardzo droga (nawet do kilku tysięcy złotych za 1 opakowanie leku).
Istnieje wprawdzie możliwość skorzystania ze 100-procentowej refundacji NFZ, ale jest ona przeznaczona wyłącznie dla pacjentów w najcięższych stanach, którzy zostaną zakwalifikowani do jednego z dwóch programów:
- leczenia umiarkowanej i ciężkiej postaci łuszczycy plackowatej,
- leczenia łuszczycowego zapalenia stawów o przebiegu agresywnym.
Te terapie leczenia łuszczycy są realizowane przez wybrane, wyspecjalizowane kliniki.
