Profilaktyka malarii - leki i szczepionka przeciw malarii
Leki na malarię przyjmuje się w dwóch przypadkach: profilaktycznie przed wyjazdem do kraju, w którym malaria występuje, a także leczniczo, kiedy nie uda się zapobiec zakażeniu. Leki zażywane w profilaktyce malarii zastępują szczepionkę, której do tej pory nie udało się wprowadzić na rynek. Natomiast leki przeciw malarii, które przyjmuje się w razie wystąpienia objawów, mają za zadanie uratować życie chorego. Jakie leki przeciwmalaryczne zwalczą chorobę? Kiedy wystarczą tabletki na malarię, a kiedy konieczne jest leczenie szpitalne?
Leki na malarię
Malaria to jedna z najbardziej śmiercionośnych chorób świata. Każdego roku zabija prawie milion osób. Umierają nie tylko mieszkańcy krajów malarycznych, ale także turyści, którzy wyjeżdżają na wakacje w tropiki. Żeby nie dopuścić do rozwoju zakażenia, przed wyjazdem należy poddać się chemioprofilaktyce przeciwmalarycznej. Jeśli zaś po powrocie z kraju o klimacie tropikalnym, pojawiają się jakiekolwiek niepokojące objawy, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Im szybciej przyjmie się leki na malarię, tym większe szanse na wyleczenie choroby. W ciężkich przypadkach zachorowań, konieczne jest podanie leków dożylnie. Natomiast w lżejszych przypadkach stosuje się terapię ACT, polegającą na podaniu pacjentowi kombinacji tabletek na malarię z różnych grup.
Leki na malarię można podzielić na 5 grup:
-
pochodne chinoliny (zalicza się do nich chlorochina, amodiachina, prymachina);
-
pochodne akrydyny (mepakryna);
-
pochodne fenantrenu (chinina, lumefantryna);
-
pochodne biguanidu (prokwanil)
-
pochodne pirymidyny (pirymetamina).
Lek przeciw malarii
Leczenie malarii jest przede wszystkim uzależnione od rodzaju zarodźca, który wywołał chorobę. Jeśli źródłem zakażenia jest zarodziec sierpowaty (Plasmodium falciparum), pacjent wymaga natychmiastowej hospitalizacji i przyjmowania leków przeciw malarii dożylnie. W leczeniu szpitalnym stosuje się głównie trzy substancje:
-
artesunian,
-
artemeter,
-
chininę.
Chinina jest jednym z najskuteczniejszych leków przeciw malarii, ale wywołuje wiele działań niepożądanych. Wśród najczęściej wymienianych skutków ubocznych wymienia się:
-
spowolnienie akcji serca,
-
alergię skórną,
-
zmianę koloru skóry i włosów,
-
pogorszenie słuchu lub nawet jego utratę,
-
zaburzenia widzenia,
-
zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby,
-
mdłości,
-
zawroty głowy.
Z tego powodu leczenie chininą wprowadza się w najcięższych przypadkach zachorowań. Lekami pierwszego wyboru są artesunian i artemeter.
Tabletki na malarię
Pacjenci w mniej poważnych stanach poddawani są terapii ACT, która polega na przyjmowaniu tabletek na malarię z różnych grup. Najpopularniejszymi lekami przeciw malarii są:
• artemeter/lumefantryna,
• dihydroartemizynina/piperachina,
• artezunat/sulfadoksyna-pirymetamina,
• artezunat/amodiachina,
• artezunat/meflochina,
• artezunat/doksycyklina lub klinadamycyna,
• chinina/doksycyklina lub klindamycyna,
• chlorochina/prymachina,
• atowakwon/proguanil.
Leki na malarię stosowane w terapii ACT także są dobierane przede wszystkim do rodzaju pierwotniaka, który wywołał chorobę. Przykładowo, jeśli źródłem zakażenia jest zarodziec ruchliwy (Plasmodium vivax), czyli jeden z najbardziej rozpowszechnionych, to lekarze najczęściej stosują kombinację leków chlorochina/prymachina, a w przypadku oporności pasożyta na te leki – dihydroartemizyninę/piperachinę lub artemeter/lumefantrynę.
Malarię wywołaną przez zarodźca owalnego (Plasmodium ovale) leczy się najczęściej chlorochiną z prymachiną, a przez zarodźca pasmowego (Plasmodium malariae) pacjentom zwykle podaje się tylko chlorochinę.
Profilaktyka malarii
Malarii należy przede wszystkim zapobiegać. Przed wyjazdem do kraju, w którym występuje malaria, pacjenci powinny być poddani tzw. chemioprofilaktyce przeciwmalarycznej. Profilaktyka malarii polega na przyjmowaniu tabletek przed wyjazdem, w trakcie wakacji oraz po powrocie do kraju. Leki przeciw malarii powinny być dobrane do miejsca, w które turysta się wybiera ze względu na oporność pasożytów na leki. Do leków najczęściej stosowanych w profilaktyce zaliczają się:
-
doksycyklina,
-
chlorochina,
-
atowakwon/proguanil
-
meflochina.
Atowakwon/proguanil (Malarone) jest lekiem stosowanym zarówno w profilaktyce malarii, jak i w leczeniu. To preparat idealny dla osób, które wyjeżdżają w ostatniej chwili. Pierwszą tabletkę można przyjąć na jeden, dwa dni przed wyjazdem. Lek stosuje się w trakcie wyjazdu i przez 7 dni po powrocie. Podobnie działa doksycyklina - profilaktykę rozpoczyna się 1-2 dni przed wyjazdem, jednakże po powrocie lek trzeba zażywać przez 4 tygodnie. Chlorochinę i meflochinę zaczyna się przyjmować 1-2 tygodnie przed wyjazdem. Leki stosuje się raz na tydzień. Zalecane są zwłaszcza w przypadku długich wyjazdów. Chemioprofilaktykę tymi środkami kontynuuje się przez miesiąc po powrocie do kraju.
Szczepionka na malarię
Turyści przed wyjazdem w tropiki często pytają o szczepionkę na malarię. Wiele osób zakłada, że w XXI wieku wystarczy przyjąć jeden zastrzyk, który uchroni przed malarią i pozwoli w pełni cieszyć się z egzotycznych wakacji. Niestety - pomimo ogromu badań prowadzonych od dziesięcioleci, do tej pory nie udało się wprowadzić na rynek preparatu, który uchroni ludzkość przed tą śmiercionośną chorobą. Warto jednak podkreślić, że przełom w poszukiwaniu szczepionki nastąpił w 2015 roku. Jeden z koncernów farmaceutycznych ogłosił zakończenie prac nad szczepionką. Rok temu rozpoczął się pilotażowy program szczepień, którym objęto dzieci z trzech afrykańskich krajów.