Badanie krzepliwości krwi (fibrynogen, APTT, PT, TT, BT, antytrombina) przy antykoncepcji hormonalnej
Autor: Piotr Brzózka
Badanie na krzepliwość krwi rutynowo przeprowadza się u kobiet stosujących antykoncepcję, zarówno przed, jak i w trakcie, a także po odstawieniu tabletek, szczególnie jeśli ma to związek z planowaną ciążą. Dlaczego to takie ważne i jaki jest związek między antykoncepcją a zakrzepicą?
Antykoncepcja a zakrzepica
Kobiety planujące stosować antykoncepcję hormonalną, stosujące ją od dłuższego czasu, a także planujące odstawić tabletki, kierowane są przez ginekologów na szereg badań, w tym między innymi – badania na krzepliwość krwi.
Istnieje bowiem przekonanie, że tego typu antykoncepcja, za sprawą zawartych w niej hormonów, zwiększa krzepliwość, a tym samym generuje podwyższone ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej).
Z badań European Active Surveillance (EURAS) wynika, że u kobiet stosujących tabletki antykoncepcyjne zawierające syntetyczny progestagen, ryzyko to wzrasta mniej więcej 2-krotnie w porównaniu z grupą kontrolną nie korzystającą z antykoncepcji hormonalnej.
Podkreśla się przy tym jednak, że wyników tych nie należy demonizować, generalnie bowiem zachorowalność na zakrzepicę znajduje się u kobiet poniżej 35 roku życia na śladowym poziomie, a nawet w grupie przyjmujących tabletki, mierzona jest w ułamkach procentów. Warto też wiedzieć, że ryzyko choroby znacznie bardziej (6-krotnie) rośnie w przypadku zajścia w ciążę.
Co to jest badanie na krzepliwość krwi?
Badanie na krzepliwość krwi określa parametry krzepnięcia krwi, a dokładniej to czy organizm i w jakim stopniu jest zdolny do uruchomienia procesu krzepliwości. Badanie to, nazywane także koagulogramem, zleca się by oszacować czy pacjent ma problemy z krzepnięciem krwi, a jeśli tak, to na jakim poziomie. W dalszym ciągu diagnostycznym docieka się przyczyny takiego stanu rzeczy.
Kiedy warto przeprowadzić badanie na krzepliwość krwi? Na pewno w poniżej wymienionych sytuacjach (choć nie są to wszystkie wskazania do wykonania tej analizy):
- przed operacją – lekarze zlecają to badanie przed operacjami, by dowiedzieć się na jakiego rodzaju problemy mogą się natknąć podczas i po zabiegu (tak by odpowiednio wcześniej im przeciwdziałać lub odsunąć zabieg w czasie);
- w przypadku częstych, trudno dających się zatamować krwawień samoistnych (np. z nosa, jamy ustnej, z odbytu, w czasie menstruacji oraz po skaleczeniach), a także kiedy na skórze i błonach śluzowych łatwo dochodzi do zasinień oraz wybroczyn;
- podczas przyjmowania leków przeciwzakrzepowych – po to by nadzorować przebieg sytuacji zdrowotnej pacjenta;
- w sytuacji gdy istnieje podejrzenie występowania m.in. nadkrzepliwości, chorób wątroby, niedoboru witaminy K, czy genetycznej wady wywołującej kłopoty z krzepnięciem krwi;
- kiedy wyniki testów przesiewowych są niewłaściwe;
- po odstawieniu doustnej terapii hormonalnej (zwłaszcza jeśli kobieta chce starać się o zajście w ciążę).
Kiedy należy wykonać badanie na krzepliwość krwi?
Badane na krzepliwość krwi należy wykonać przede wszystkim przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej. Zwiększona krzepliwość, a także związane z nią schorzenia, takie jak zakrzepica czy zatorowość płucna, są bowiem bezwzględnym przeciwwskazaniem do przyjmowania tego typu tabletek.
Nie wolno ich przyjmować także wtedy, jeśli pacjentka ma za sobą (w przeszłości) epizod związany z zakrzepicą. Ponieważ ryzyko zakrzepicy największe jest w ciągu pierwszego roku stosowania antykoncepcji hormonalnej (później spada), badanie warto wykonać także po kilku miesiącach od rozpoczęcia przyjmowania tabletek.
Szczególnie dotyczy to kobiet po 35 roku życia oraz palących papierosy. Badanie na krzepliwość krwi wykonuje się również po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych, jeśli decyzja ta związana jest z planowanym zajściem w ciążę.
Jakie badania wykonuje się na krzepliwość krwi przy antykoncepcji?
Badania na krzepliwość krwi to tak zwany koagulogram. W jego skład wchodzi oznaczenie kilku kluczowych parametrów. Wśród nich wyróżniamy:
- APTT - czas koalionowo-kefalinowy (czas częściowej tromboplastyny po aktywacji) – norma wynosi 26-36 sekund;
- PT - czas protrombinowy– norma wynosi 13-17 sekund, lub stosując inne kryteria: 70-130 % albo 0,8 – 1,2 INR;
- TT – czas trombinowy – norma wynosi 14-20 sekund;
- BT – czas krwawienia – norma wynosi 4-8 min
- stężenie fibrynogenu w osoczu – norma wynosi 1,8 do 3,5 g/L;
- antytrombina – norma wynosi 85-115 %.
Dodatkowo warto zbadać poziom płytek krwi, czyli trombocytów. W tym przypadku norma wynosi 150 do 400 tys./mm3. Przekroczenie górnego pułapu to tak zwana nadpłytkowość (trombocytoza), czyli stan sprzyjający powstawaniu skrzepów.
Jak się wykonuje badanie na krzepliwość krwi?
Badanie na krzepliwość krwi przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych. Najczęściej wybiera się do tej analizy krew z żyły łokciowej. Materiał pobiera się do plastikowej probówki.
Pacjent nie musi być na czczo, jednak ważne jest to aby poprzedniego dnia przyjmował lekkostrawne posiłki, zrezygnował z używek oraz ciężkiego wysiłku fizycznego, a przed samym badaniem pozostawał przez około 15 minut w spoczynku.
Badanie najlepiej aby było przeprowadzone rano. Po wyjęciu igły z żyły należy uciskać miejsce wkłucia przez kilka minut aby nie doszło do powstania siniaków i krwiaków.
Jak wygląda badanie na krzepliwość krwi przy antykoncepcji?
Badanie na krzepliwość krwi powinno się wykonać po zaprzestaniu stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Jeśli lekarz ogólny lub ginekolog ich nie zleci, należy wykonać je we własnym zakresie, a najlepiej nalegać na wystawienie takiego skierowania przez lekarza.
Jest to szczególnie ważne kiedy kobieta planuje zajść w ciążę i dlatego zrezygnowała z terapii hormonalnej. Jest to spowodowane tym, że w pigułkach antykoncepcyjnych znajduje się estrogen, który działa wzmacniająco na proces gęstnienia krwi. Taka sytuacja natomiast może powodować powstawanie zakrzepów.
Przebieg badania nie różni się od analizy krzepliwości krwi wykonywanej w każdym innym przypadku.
Jak uniknąć zakrzepicy przy antykoncepcji?
Pacjentki często pytają, jak uniknąć zakrzepicy przy antykoncepcji. Podstawą jest kontrolowanie krzepliwości krwi. Niezwykle istotne jest, aby w czasie przyjmowania tabletek nie palić papierosów – połączenie obu czynników zwiększa ryzyko choroby kilkukrotnie.
Należy też pamiętać o higienicznym, aktywnym trybie życia (zakrzepicy sprzyja wielogodzinne siedzenie w jednej pozycji i brak ruchu), a także wygodnych, niezbyt obcisłych ubraniach. Z uwagą należy też obserwować wszystkie niepokojące objawy, takie jak:
- ból kończyn, zwłaszcza przy ucisku i chodzeniu,
- podwyższona ciepłota kończyn,
- obrzęk i wyraźne zaczerwienienie kończyn.
W przypadku wystąpienia powyższych symptomów, należy skontaktować się z lekarzem, być może przerwać stosowanie tabletek, a na pewno – wykonać badanie USG żył głębokich, wsparte m.in. pomiarem stężenia tzw. D-dimerów w osoczu.
Tabletki antykoncepcyjne nie powodujące zakrzepicy
Czy istnieją tabletki antykoncepcyjne nie powodujące zakrzepicy? Istnieje w tej materii znaczny szum informacyjny, czemu sprzyja aktywność marketingowa producentów środków antykoncepcyjnych, a także obiektywne trudności z uzyskaniem wiarygodnych statystycznie danych w badaniach naukowych, co ma związek z relatywnie rzadkim występowaniem tego problemu.
Przed laty uważano, że za powstawanie zakrzepicy w głównej mierze odpowiada zawarty w tabletkach estrogen. Pogląd ten jednak zdaje się ewoluować, a większe znaczenie w te kwestii przypisuje się dziś drugiemu z podstawowych składników, jakim jest progestagen. Tak czy inaczej, przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji, warto tę kwestię dokładnie omówić z lekarzem ginekologiem.
Jaka jest cena badania na krzepliwość krwi?
Badanie na krzepliwość krwi zleca lekarz, szczególnie w sytuacji kiedy przygotowuje pacjenta do operacji. Może zatem być ono wykonane nieodpłatnie, jeśli dana placówka lecznicza, w której pracuje medyk, posiada odpowiedni kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.
W prywatnym laboratorium analiz cena takiego badania wynosi około 50 zł.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa a antykoncepcja hormonalna, Ginekologia po dyplomie, styczeń 2011
- JC Dinger, LA Heinemann , D. Kühl-Habich , The safety of a drospirenone-containing oral contraceptive: final results from the European Active Surveillance Study on oral contraceptives based on 142,475 women-years of observation, US National Library of MedicineNational Institutes of Health
- Andrzeja Szutowicz, Anna Raszei-Specht (red), Diagnostyka Laboratoryjna, Gdańsk 2011, Gdański Uniwersytet Medyczny
Podobne artykuły
