Hormonalna terapia zastępcza, jakie są wskazania i przeciwwskazania do stosowania terapii HTZ

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

Podstawowym wskazaniem do stosowania HTZ, czyli hormonalnej terapii zastępczej, są objawy związane z menopauzą. Jeśli natomiast chodzi o bezwględne przeciwwskazania do stosowania HTZ, to wymienić wśród nich należy przede wszystkim raka piersi i chorobę zakrzepowo-zatorową.

Wskazania do stosowania HTZ

Wskazaniem do stosowania HTZ, czyli hormonalnej terapii zastępczej, są objawy związane z przekwitaniem kobiet, od okresu premenopauzy, przez menopauzę, aż o czas pomenopauzalny, czyli de facto do końca życia. Należą do nich:

• napady gorąca i duszności, wiążące się z dodatkowymi dolegliwościami, takim jak zaczerwienienie na twarzy i szyi;
• nasilona, gwałtowna potliwość, występująca w szczególności w nocy;
• rozdrażnienie, silne wahania nastroju  z tendencją do stanów depresyjnych oraz lękowych;
• bóle głowy, uczucie ciągłego zmęczenia i obniżone libido;
• suchość śluzówek, między innymi w drogach rodnych i płciowych;
• skłonność do infekcji intymnych/zapaleń dolnych dróg moczowo-płciowych.

W większości przypadków tego typu symptomy pojawiają się w okolicach pięćdziesiątego roku życia, z tolerancją do 5 lat. Ich charakter i natężenie są zróżnicowane osobniczo, często jednak objawy menopauzy uważane są za istotnie obniżające komfort życia.

HTZ na zawał serca?

Istotą menopauzy są zamiany hormonalne, wynikające z wygaszania funkcji jajników. Najważniejszym skutkiem tego procesu jest obniżanie stężenia żeńskich hormonów płciowych – estrogenów.

Uważa się, że konsekwencją tego są nie tylko wspomniane wyżej bezpośrednie objawy, ale też rozłożone w czasie skutki dalekosiężne, w postaci zwiększonego ryzyka wystąpienia określonych chorób. Należą do nich między innymi:

• miażdżyca i związane z nią schorzenia, takie jak choroba niedokrwienna serca, czy udar mózgu,
• osteoporoza,
• choroba alzheimera.

Ryzyko powyższych chorób również uważane bywa za wskazanie do stosowania HTZ, aczkolwiek należy mieć na uwadze, iż szereg badań przeprowadzonych w ostatnich latach na świecie (m.in. Women’s Health Initiative, Heart and Estrogen/Progestin Replacement Study, Estrogen Replacement and Atherosclerosis Study, Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer, Million Women Study), wykazało, że HTZ sama w sobie również może generować ryzyko zachorowań, co jest bardziej związane z osobistą predyspozycją i wiekiem niż samą terapią HTZ.

Przeciwwskazania HTZ

Istnieje kilka zaledwie bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania HTZ, w każdym z przypadków są to schorzenia o ciężkim charakterze lub w zaawansowanym stadium. Należą do nich:

rak gruczołu piersiowego,

• rak błony śluzowej macicy,
• ostra faza zakrzepicy żył głębokich,
• ostra niewydolność wątroby.

Przeciwwskazaniem HTZ jest też ciąża, choć ze względu na okoliczności, tego typu przypadki rzadko ze sobą kolidują (zdarzają się co najwyżej w sytuacji, gdy kobieta chce przyjmować HTZ w okresie premenopauzy lub w ogóle przed wystąpieniem jakichkolwiek zwiastunów przekwitania).

Uważa się też, że przeciwwskazaniem HTZ (choć nie sformułowanym w sposób twardy), jest występowanie krwawienia z dróg rodnych – przynajmniej do czasu ustalenia jego przyczyny. Nie powinno się ponadto tego typu terapii wdrażać, jeśli kobieta jest istotnie obciążona genetycznie ryzykiem choroby zakrzepowo-zatorowej.

Wiek a stosowanie preparatów HTZ

Niepokój, który wzbudziły przywoływane wyżej badania, został w następnych latach nieco stonowany. I choć do dziś nie ma jednoznacznego stanowiska w tej sprawie, przyjmuje się, że wyważona, rozważne oraz indywidualnie dobrana hormonalna terapia zastępcza może być stosowana w późniejszym wieku np. po 60 roku życia ze względu na wymienione wskazania. W określonych przypadkach wykazuje działanie łagodzące doraźne objawy oraz minimalizuje ryzyko i konsekwencje niedoboru estrogenów np. wpływa na metabolizm kostny (tzn. zwiększone ryzyko osteoporozy i łamliwości kości).

Względny konsensus, który zapanował w środowisku medycznym, stanowi iż:

Hormonalna terapia zastępcza wydaje się być najskuteczniejsza i najbezpieczniejsza u kobiet w przedziale wiekowym 50-59 lat; chociaż nie ma granicy wieku na rozpoczęcie HTZ.

Stosować HTZ powinno się w przypadku istnienia objawów niedoboru estrogenów tzw. objawów wypadowych wyżej wymienionych i w miarę możliwości najkrócej jak to możliwe (najczęściej do 5 lat, ale nie ma granicy arbitralnej, jest to związane bowiem z indywidualnymi predyspozycjami organizmu).

Jeśli nie ma innych przeciwwskazań, HTZ w postaci plastrów hormonalnych powinno być brane pod uwagę u osób z nadwagą lub/i predyspozycjach zakrzepowo-zatorowych; oraz u osób po 60 roku życia, które wcześniej nie stosowały HTZ.

Jeśli to możliwe, należy stosować środki wyłącznie estrogenowe, bez komponentu progestanowego - ten zalecany jest TYLKO po zabiegu histerektomii lub w przypadku suplementacji progesteronu w postaci wkładki domacicznej wydzielającej ten hormon tzn. Mireny.

HTZ a tycie

Czy ewentualny przyrost masy ciała może być traktowany jako przeciwwskazanie do stosowania HTZ? Tycie samo w sobie jest wprawdzie uważane za problem nie tylko estetyczny, ale i medyczny, w tym jednak przypadku na problem należy spojrzeć inaczej.

W tezie, która łączy stosowanie HTZ z tyciem, zawarta jest fałszywa z gruntu teza. W większości bowiem przypadków hormonalna terapia zastępcza nie wpływa na zwiększenie masy ciała lub też pozostaje w tym aspekcie obojętna. Obserwowane przyrosty wagi zazwyczaj są zaś efektem samej menopauzy, starzenia się organizmu i związanego z nim zmniejszenia się poziomu estrogenów, co ma szczególne znaczenie u kobiet pomenopauzalnych.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

• HTZ w okresie menopauzy – leki a skutki uboczne
• Jakie hormony badać przy menopauzie
• Fitoestrogeny - naturalne hormony przy menopauzie
• Witaminy i minerały dla kobiet w okresie menopauzy

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link