Hormonalna terapia zastępcza, jakie są wskazania i przeciwwskazania do stosowania terapii HTZ
Autor: Piotr Brzózka
Podstawowym wskazaniem do stosowania HTZ, czyli hormonalnej terapii zastępczej, są objawy związane z menopauzą. Jeśli natomiast chodzi o bezwględne przeciwwskazania do stosowania HTZ, to wymienić wśród nich należy przede wszystkim raka piersi i chorobę zakrzepowo-zatorową.
Wskazania do stosowania HTZ
Wskazaniem do stosowania HTZ, czyli hormonalnej terapii zastępczej, są objawy związane z przekwitaniem kobiet, od okresu premenopauzy, przez menopauzę, aż o czas pomenopauzalny, czyli de facto do końca życia. Należą do nich:
- napady gorąca i duszności, wiążące się z dodatkowymi dolegliwościami, takim jak zaczerwienienie na twarzy i szyi;
- nasilona, gwałtowna potliwość, występująca w szczególności w nocy;
- rozdrażnienie, silne wahania nastroju z tendencją do stanów depresyjnych oraz lękowych;
- bóle głowy, uczucie ciągłego zmęczenia i obniżone libido;
- suchość śluzówek, między innymi w drogach rodnych i płciowych;
- skłonność do infekcji intymnych/zapaleń dolnych dróg moczowo-płciowych.
W większości przypadków tego typu symptomy pojawiają się w okolicach pięćdziesiątego roku życia, z tolerancją do 5 lat. Ich charakter i natężenie są zróżnicowane osobniczo, często jednak objawy menopauzy uważane są za istotnie obniżające komfort życia.
HTZ na zawał serca?
Istotą menopauzy są zamiany hormonalne, wynikające z wygaszania funkcji jajników. Najważniejszym skutkiem tego procesu jest obniżanie stężenia żeńskich hormonów płciowych – estrogenów.
Uważa się, że konsekwencją tego są nie tylko wspomniane wyżej bezpośrednie objawy, ale też rozłożone w czasie skutki dalekosiężne, w postaci zwiększonego ryzyka wystąpienia określonych chorób. Należą do nich między innymi:
- miażdżyca i związane z nią schorzenia, takie jak choroba niedokrwienna serca, czy udar mózgu,
- osteoporoza,
- choroba alzheimera.
Ryzyko powyższych chorób również uważane bywa za wskazanie do stosowania HTZ, aczkolwiek należy mieć na uwadze, iż szereg badań przeprowadzonych w ostatnich latach na świecie (m.in. Women’s Health Initiative, Heart and Estrogen/Progestin Replacement Study, Estrogen Replacement and Atherosclerosis Study, Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer, Million Women Study), wykazało, że HTZ sama w sobie również może generować ryzyko zachorowań, co jest bardziej związane z osobistą predyspozycją i wiekiem niż samą terapią HTZ.
Przeciwwskazania HTZ
Istnieje kilka zaledwie bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania HTZ, w każdym z przypadków są to schorzenia o ciężkim charakterze lub w zaawansowanym stadium. Należą do nich:
rak gruczołu piersiowego,
- rak błony śluzowej macicy,
- ostra faza zakrzepicy żył głębokich,
- ostra niewydolność wątroby.
Przeciwwskazaniem HTZ jest też ciąża, choć ze względu na okoliczności, tego typu przypadki rzadko ze sobą kolidują (zdarzają się co najwyżej w sytuacji, gdy kobieta chce przyjmować HTZ w okresie premenopauzy lub w ogóle przed wystąpieniem jakichkolwiek zwiastunów przekwitania).
Uważa się też, że przeciwwskazaniem HTZ (choć nie sformułowanym w sposób twardy), jest występowanie krwawienia z dróg rodnych – przynajmniej do czasu ustalenia jego przyczyny. Nie powinno się ponadto tego typu terapii wdrażać, jeśli kobieta jest istotnie obciążona genetycznie ryzykiem choroby zakrzepowo-zatorowej.
Wiek a stosowanie preparatów HTZ
Niepokój, który wzbudziły przywoływane wyżej badania, został w następnych latach nieco stonowany. I choć do dziś nie ma jednoznacznego stanowiska w tej sprawie, przyjmuje się, że wyważona, rozważne oraz indywidualnie dobrana hormonalna terapia zastępcza może być stosowana w późniejszym wieku np. po 60 roku życia ze względu na wymienione wskazania. W określonych przypadkach wykazuje działanie łagodzące doraźne objawy oraz minimalizuje ryzyko i konsekwencje niedoboru estrogenów np. wpływa na metabolizm kostny (tzn. zwiększone ryzyko osteoporozy i łamliwości kości).
Względny konsensus, który zapanował w środowisku medycznym, stanowi iż:
Hormonalna terapia zastępcza wydaje się być najskuteczniejsza i najbezpieczniejsza u kobiet w przedziale wiekowym 50-59 lat; chociaż nie ma granicy wieku na rozpoczęcie HTZ.
Stosować HTZ powinno się w przypadku istnienia objawów niedoboru estrogenów tzw. objawów wypadowych wyżej wymienionych i w miarę możliwości najkrócej jak to możliwe (najczęściej do 5 lat, ale nie ma granicy arbitralnej, jest to związane bowiem z indywidualnymi predyspozycjami organizmu).
Jeśli nie ma innych przeciwwskazań, HTZ w postaci plastrów hormonalnych powinno być brane pod uwagę u osób z nadwagą lub/i predyspozycjach zakrzepowo-zatorowych; oraz u osób po 60 roku życia, które wcześniej nie stosowały HTZ.
Jeśli to możliwe, należy stosować środki wyłącznie estrogenowe, bez komponentu progestanowego - ten zalecany jest TYLKO po zabiegu histerektomii lub w przypadku suplementacji progesteronu w postaci wkładki domacicznej wydzielającej ten hormon tzn. Mireny.
HTZ a tycie
Czy ewentualny przyrost masy ciała może być traktowany jako przeciwwskazanie do stosowania HTZ? Tycie samo w sobie jest wprawdzie uważane za problem nie tylko estetyczny, ale i medyczny, w tym jednak przypadku na problem należy spojrzeć inaczej.
W tezie, która łączy stosowanie HTZ z tyciem, zawarta jest fałszywa z gruntu teza. W większości bowiem przypadków hormonalna terapia zastępcza nie wpływa na zwiększenie masy ciała lub też pozostaje w tym aspekcie obojętna. Obserwowane przyrosty wagi zazwyczaj są zaś efektem samej menopauzy, starzenia się organizmu i związanego z nim zmniejszenia się poziomu estrogenów, co ma szczególne znaczenie u kobiet pomenopauzalnych.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- HTZ w okresie menopauzy – leki a skutki uboczne
- Jakie hormony badać przy menopauzie
- Fitoestrogeny - naturalne hormony przy menopauzie
- Witaminy i minerały dla kobiet w okresie menopauzy
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Krystyna Suchecka-Rachoń, Dominik Rachoń, Rola hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet w okresie pomenopauzalnym, Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 3
- Romuald Dębski, Hormonalna terapia zastępcza a rak sutka, Postępy Nauk Medycznych 4/2008
- Maciej Lesiak, Mariola Ropacka-Lesiak, Hormonalna terapia zastępcza a choroby układu sercowo-naczyniowego