Trądzik pospolity. Leczenie, przyczyny i objawy trądziku
Autor: Joanna Woźniak
Trądzik pospolity to najczęściej występująca dermatoza. Dotyka 80-100 proc. populacji osób młodych, między 11. a 30. rokiem życia. Trądzik pospolity może mieć różny przebieg – od łagodnego do ciężkiego, wymagającego skomplikowanego leczenia. Sprawdź, jakie są przyczyny trądziku pospolitego, jak się objawia, a także jak przebiega leczenie.
Trądzik pospolity
Trądzik pospolity (Acne vulgaris) jest najczęściej występują chorobą skóry. Szacuje się, że dermatoza może dotyczyć 80-100 proc. populacji osób młodych, między 11. a 30. rokiem życia. Szczyt zachorowań przypada na 15-16 rok życia u kobiet i 17-18 r.ż. u mężczyzn.
Trądzik pospolity charakteryzuje się łojotokiem oraz tworzeniem się różnego rodzaju wykwitów skórnych – zaskórników, krost, grudek, guzów i cyst. Występuje w tym miejscach na ciele, w których jest najwięcej gruczołów łojowych - głównie na twarzy, ale także na plecach i klatce piersiowej.
Choroba stanowi poważany problem terapeutyczny, psychologiczny i społeczny. Bywa źródłem depresji wśród nastolatków oraz przyczyną stygmatyzacji ze strony rówieśników.
Trądzik pospolity - przyczyny
Przyczyny trądziku są zróżnicowane. Stosunkowo dobrze rozpoznana jest etiologia poszczególnych odmian trądziku pospolitego (m.in. trądzik zaskórnikowy, krostkowy, grudkowy, skupiony, bliznowaty, piorunujący i inne), a także trądziku późnego.
Wciąż natomiast naukowcy nie potwierdzili w sposób jednoznaczny patomechanizmu powstawania trądziku różowatego, który jest chorobą o nieco odmiennym charakterze. Jakie są przyczyny trądziku występującego w konkretnych miejscach ciała, a także – poszczególnych jego odmian? Zobaczmy najważniejsze różnice i podobieństwa.
Trądzik pospolity jest dermatozą o wieloczynnikowym podłożu. Wśród przyczyn trądziku pospolitego wymienia się zwłaszcza takie czynniki jak:
- uwarunkowania genetyczne,
- nadmierną produkcję sebum przez gruczoły łojowe,
- zaburzenia hormonalne,
- wpływ bakterii i drożdżaków,
- nieprawidłowe rogowacenie ujść mieszków włosowych (nagromadzenie korneocytów),
- procesy immunologiczne,
- inne czynniki prowokujące występowanie wykwitów na skórze.
Przyczyny trądziku pospolitego w najczęściej spotykanych jego postaciach, a więc zaskórnikowej, krostkowej i grudkowej, są z grubsza jednakowe. W okresie dojrzewania, pod wpływem męskich hormonów płciowych, najczęściej u osób predestynowanych do tego genetycznie, w sposób zdecydowany zwiększa się aktywność gruczołów łojowych.
Jednocześnie występuje zjawisko nadmiernego rogowacenia mieszków włosowych. W następstwie tego, produkowany w nadmiarze łój nie może się wydostać na zewnątrz skóry. Powstają tzw. zaskórniki, z czasem także grudki oraz wypełnione ropą krosty.
Skórę wokół obejmuje proces zapalny, do którego przyczyniają się bytujące w skórze bakterie Propionibacterium acnes. Na co dzień są one niegroźne, jednak wzmożony łojotok powoduje gwałtowne ich namnażanie i w efekcie – nadkażenie skóry oraz rozprzestrzenianie się choroby.
Przyczyny trądziku na plecach, udach i genitaliach
Trądzik, który nie pojawia się na twarzy, jest natomiast widoczny na tułowiu (z przodu i z tyłu), przedramionach, podudziach oraz w okolicy genitaliów, może świadczyć o zupełnie innym patomechanizmie. Przyczyną trądziku na plecach może być oddziaływanie substancji chemicznych, z którymi pacjent miał styczność na przykład w pracy. W szczególności wymienić można w tym kontekście:
- związki chloru,
- oleje mineralne,
- smary, smoły,
- ropę naftową,
- pyły (węglowy, krzemionkowy, szklarski, drzewny, murarski).
Tego typu trądzik nosi miano zawodowego i również zaliczany jest do pospolitej odmiany tej choroby, ale w wydaniu nie pierwotnym, lecz wywołanym
Przyczyny trądziku na szyi
Jeśli trądzik na szyi, a także brodzie oraz wzdłuż linii żuchwy pojawia się po dwudziestym piątym roku życia, także mówimy o objawach na wskroś charakterystycznych. Najbardziej prawdopodobne rozpoznanie to tzw. trądzik późny (dorosłych), w jednej z dwóch jego odmian – przetrwałej lub o późnym początku.
W pierwszym przypadku chodzi o chorobę zapoczątkowaną w czasach młodości i uaktywnioną w dorosłym życiu, w drugim zaś – o dermatozę, która po raz pierwszy ujawniła się po 25. urodzinach. Skąd się bierze tego typu trądzik na szyi? Przyczyny i w tym przypadku są względnie dobrze znane.
Przyczyny trądziku u dorosłych
Przyczyny trądziku u dorosłych są przede wszystkim hormonalne, wspomina się też o silnych uwarunkowaniach genetycznych. Zmiany trądzikowe u osób dorosłych bardzo często występują pod wpływem stresu, który stymuluje wzmożoną produkcję androgenów oraz hormonu kortyzolu – substancje te wprost natomiast wpływają na aktywność gruczołów łojowych.
Druga grupa hormonów powodujących trądzik u dorosłych (głównie kobiet), to estrogeny. Wahania poziomu żeńskich hormonów płciowych związane są m.in. z używaniem i odstawianiem tabletek antykoncepcyjnych, ciążą czy fazami cyklu miesięcznego – również w takich przypadkach może dojść do poważnej dermatozy (powszechny jest np. trądzik w I trymestrze ciąży).
Trądzik na policzkach – przyczyny
Gdy trądzik na policzkach ma postać zaskórników, krost i grudek, z dużą dozą prawdopodobieństwa mamy do czynienia z pospolitą odmianą choroby. Możliwe jednak jest pojawienie się na policzkach zmian o innym charakterze i odmiennej etiologii. Mowa o rozległych przebarwieniach, przemijających lub utrwalonych rumieniach, a także rozszerzonych i popękanych naczyniach krwionośnych.
W przypadku tego typu symptomów przyczyny trądziku na policzkach są zapewne zupełnie inne, pacjent zaś musi dobrze zapoznać się z pojęciem trądziku różowatego. Tym bardziej, że jest to choroba przewlekła i – choć niezbyt groźna – wciąż nieuleczalna.
Trądzik pospolity - objawy
Trądzik pospolity ma bardzo zróżnicowany obraz kliniczny. Objawia się występowaniem różnego rodzaju wykwitów skórnych, zarówno o charakterze zapalnym, jak i niezapalnym.
Do zmian zapalnych należą grudki, krosty i cysty, natomiast do niezapalnych – zaskórniki otwarte i zamknięte. Początkowo u pacjentów obserwuje się zmiany niezapalne, które z czasem przeistaczają się w zapalne.
Wykwity skórne lokalizują się najczęściej na twarzy, a także na plecach i klatce piersiowej, czyli tam, gdzie występuje największa ilość gruczołów łojowych. U niektórych pacjentów obserwuje się wykwity skórne także na pośladkach, ramionach, brzuchu.
Jak wygląda diagnostyka przy trądziku?
Diagnostyka trądziku pospolitego opiera się przede wszystkim na ocenie klinicznej, w której dermatolog bada stan skóry pacjenta w celu identyfikacji charakterystycznych zmian, takich jak zaskórniki, grudki, krosty oraz torbiele. Proces diagnostyczny obejmuje również dokładny wywiad medyczny, mający na celu ustalenie potencjalnych czynników ryzyka i współistniejących warunków, które mogą wpływać na nasilenie trądziku, takich jak dieta, nawyki życiowe, stres oraz wywiad rodzinny.
W zależności od nasilenia i rodzaju trądziku, dermatolog może zastosować dodatkowe metody diagnostyczne. Należą do nich dermoskopia, która pozwala na dokładniejszą ocenę zmian skórnych, oraz badania laboratoryjne, w tym badania hormonalne, które mogą być pomocne w diagnozowaniu trądziku hormonalnego, szczególnie u kobiet.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy standardowe metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, może być konieczne przeprowadzenie szczegółowych badań w celu wykluczenia innych chorób skóry, które mogą naśladować objawy trądziku, takich jak trądzik różowaty czy zapalenie mieszków włosowych. Współpraca z innymi specjalistami, takimi jak endokrynolog, może również być niezbędna do pełnej oceny stanu zdrowia pacjenta i opracowania optymalnego planu leczenia.
Diagnostyka trądziku pospolitego jest kluczowa dla zapewnienia skutecznego leczenia, dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz dla minimalizacji ryzyka powikłań, takich jak blizny czy przebarwienia.
Trądzik pospolity – klasyfikacja
W zależności od rodzaju zmian skórnych wyróżnia się następujące postaci trądziku pospolitego:
- trądzik młodzieńczy: zaskórnikowy – u pacjentów obserwuje się głównie zaskórniki otwarte i zamknięte, grudkowo-krostkowy – poza zaskórnikami obserwuje się także grudki i krosty, guzkowo-cystowy – poza wymienionymi wyżej wykwitami, występują też guzy i cysty,
- ropowiczy – poza typowymi zmianami trądzikowymi, na skórze tworzą się ropne torbiele,
- skupiony – na skórze obserwuje się głębokie nacieki i torbiele ropne z tendencją do zlewania się, zmiany lokalizują się także na pośladkach, ramionach, brzuchu,
- bliznowcowy – w miejscu wykwitów, zwykle charakterystycznych dla trądziku ropowiczego lub skupionego, tworzą się bliznowce,
- trądzik odwrócony – charakteryzuje się występowaniem przetok i bliznowaceniem,
- pioronujący – poza zmianami skórnymi, takimi jak ropnie i martwica krwotoczna, występują inne objawy – m.in. gorączka i bóle mięśniowe,
- martwiczy – występuje na owłosionej skórze głowy, a zmiany skórne ulegają martwicy.
Ponadto wyróżnia się jeszcze szczególne postaci trądziku pospolitego, takie jak:
- niemowlęcy – dotykający dzieci zwykle między 3. a 6. miesiącem życia,
- samouszkadzający – powstaje na skutek wyciskania i drapania wykwitów skórnych,
- wywołany: polekowy – wywołany środkami farmaceutycznymi, kosmetyczny – wywołany substancjami chemicznymi znajdującymi się w kosmetykach, zawodowy – wywołany różnego rodzaju substancjami drażniącymi, Majorca – wywołany zbyt wysoką temperaturą.
Jak leczyć trądzik pospolity?
W większości przypadków trądzik pospolity ma łagodny przebieg i wymaga leczenia miejscowego oraz właściwej pielęgnacji skóry. Jednakże u około 15 proc. pacjentów diagnozuje się ciężkie postaci choroby, które wymagają specjalistycznego i ogólnego leczenia.
W leczeniu miejscowym stosuje się następujące leki na trądzik:
- antybiotyki na trądzik - głównie klindamycynę, erytromycynę oraz tetracyklinę,
- kwas azelainowy,
- nadtlenek benzoilu,
- retinoidy - tretinoina, adapalen i tazaroten.
Natomiast pielęgnacja skóry polega głównie na utrzymywaniu jej w czystości. Pacjenci powinno stosować dermokosmetyki oczyszczające, które nie zawierają żadnych składników drażniących i nie wysuszają skóry, a w przypadku przesuszania się skóry także kosmetyki nawilżające bez zawartości tłuszczu.
W cięższych stanach pacjenci wymagają leczenia ogólnego i konsultacji dermatologicznej. Zastosowanie znajdują głównie antybiotyki na receptę, zwłaszcza należące do tetracyklin oraz leki antyandrogenne.
Profilaktyka i pielęgnacja przy trądziku pospolitym
Profilaktyka trądziku opiera się przede wszystkim na codziennej pielęgnacji skóry i zdrowym trybie życia. Kluczowe jest dokładne oczyszczanie skóry dwa razy dziennie przy użyciu delikatnych środków myjących, które nie wysuszają skóry. Zaleca się unikanie nadmiernego mycia i szorowania, ponieważ może to podrażniać skórę i nasilać objawy trądziku. Ważna jest również odpowiednia nawilżenie skóry, najlepiej przy użyciu produktów "non-comedogenic", czyli takich, które nie zatykają porów.
Dieta odgrywa ważną rolę w profilaktyce trądziku. Badania pokazują, że produkty o wysokim indeksie glikemicznym oraz mleko mogą nasilać objawy trądziku. Zaleca się zatem zróżnicowaną dietę bogatą w świeże owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty oraz zdrowe tłuszcze.
Stres jest czynnikiem, który może przyczyniać się do nasilenia trądziku. Redukowanie stresu poprzez takie praktyki jak medytacja, joga czy regularna aktywność fizyczna, mogą pomóc w kontrolowaniu objawów trądziku.
W przypadku wystąpienia trądziku, istotne jest stosowanie odpowiednich środków terapeutycznych. Leki bez recepty, takie jak nadtlenek benzoilu czy kwas salicylowy, mogą być skuteczne w leczeniu łagodnych postaci trądziku. W przypadkach trądziku umiarkowanego do ciężkiego, dermatolog może zalecić leczenie retinoidami, antybiotykami lub terapią hormonalną.
W zakresie pielęgnacji, warto zwrócić uwagę na regularne stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym, ponieważ ekspozycja na słońce może prowadzić do pogorszenia objawów trądziku oraz powstawania blizn.
Dieta przy trądziku pospolitym
Dieta odgrywa znaczącą rolę w profilaktyce i leczeniu trądziku pospolitego. Współczesne badania naukowe wskazują na istotny związek między spożywaniem określonych produktów a nasileniem objawów trądziku. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym, takie jak białe pieczywo, słodycze i napoje gazowane, mogą przyczyniać się do wzrostu poziomu cukru we krwi i insuliny, co z kolei może pobudzać produkcję sebum i przyspieszać rozwój stanów zapalnych, prowadząc do nasilenia trądziku. Podobnie, badania wskazują, że mleko i jego pochodne mogą wpływać na trądzik poprzez hormony i czynniki wzrostu obecne w mleku.
Przy trądziku zaleca się włączenie do diety produktów bogatych w kwasy omega-3, witaminy A, D, E, cynk oraz przeciwutleniacze, które wykazują działanie przeciwzapalne i mogą wspomagać zdrowie skóry. Produkty takie jak ryby (zwłaszcza tłuste gatunki), orzechy, nasiona, owoce i warzywa są uznawane za korzystne dla osób zmagających się z trądzikiem.
Chociaż nie istnieje jednolita dieta idealna dla każdej osoby z trądzikiem, indywidualne podejście i możliwe dostosowanie diety w oparciu o obserwacje własnych reakcji na określone produkty może przynieść znaczące korzyści. Konsultacja z dermatologiem lub dietetykiem może pomóc w opracowaniu planu żywieniowego, który będzie wspierać leczenie trądziku, jednocześnie poprawiając ogólny stan zdrowia.
Czytaj też:
- Trądzik u dorosłych - jakie kosmetyki stosować?
- Dieta na trądzik i jego różne odmiany. Czego nie jeść?
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Janda K., Chwiłkowska M., Trądzik pospolity – Etiologia, klasyfikacja, leczenie, Annales Academiae Medicae Stetinensis Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2014, 60, 2, 13–18.
- Iwanek K., Trądzik pospolity, Lek w Polsce VOL 25 NR 01’15 (284).
- Statucka P., Etiopatogeneza, klinika i leczenie trądziku pospolitego, Praca licencjacka napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Raszeji-Kotelby, Poznań 2007.
Podobne artykuły
