Wkładka domaciczna: jak działa, ile kosztuje, skuteczność, jak wygląda założenie

Spirala antykoncepcyjna, znana również jako wkładka wewnątrzmaciczna (IUD, ang. intrauterine device), to jedna z form antykoncepcji. Jest to niewielkie urządzenie umieszczane wewnątrz macicy, które zapobiega zapłodnieniu. W artykule omówimy dokładnie jak działa wkładka domaciczna i jaki jest koszt wkładki domacicznej. Dzięki temu dowiesz się, czy ta metoda jest odpowiednia dla Ciebie.

Wkładka domaciczna – co to?

Podstawowym zagadnieniem jakie należy poruszyć to odpowiedź na pytanie co to wkładka domaciczna.

Wkładka domaciczna (IUD) to popularna metoda antykoncepcji, która jest zarówno długoterminowa, jak i odwracalna. Wkładka to niewielkie urządzenie o wielkości do 4 cm. Wykonana jest z elastycznego tworzywa sztucznego, a kształtem przypomina literę T lub S aby jak najdokładniej dopasować się do zróżnicowanych kształtów macicy. Jej działanie polega na uniemożliwieniu zapłodnienia lub zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej w macicy. W zależności od mechanizmu działania i budowy wyróżniamy wkładki niehormonalne i hormonalne.

Jak działa wkładka domaciczna?

Wkładka domaciczna to popularna metoda antykoncepcji. Działa na kilka sposobów, w zależności od rodzaju wkładki. Najczęściej stosowane wkładki domaciczne dzielą się na dwa główne rodzaje: miedziane i hormonalne. Wkładki miedziane uwalniają jony miedzi, które działają plemnikobójczo i powodują stan zapalny w macicy, co utrudnia zapłodnienie komórki jajowej. W przypadku hormonalnej wkładki antykoncepcyjnej uwalniane są hormony, które zagęszczają śluz szyjkowy, utrudniając plemnikom dotarcie do komórki jajowej, oraz zmieniają grubość endometrium, co uniemożliwia implantację zarodka. Wkładki antykoncepcyjne są bardzo skuteczne i mogą działać przez kilka lat, co czyni je wygodnym wyborem dla wielu kobiet.

Wkładka domaciczna – rodzaje

Wkładki domaciczne dzielą się na:

• Hormonalne
• Niehormonalne
  • miedziane, miedziane posrebrzane
  • obojętne

Wkładki obojętne, nie zawierają hormonów ani jonów metali, a ich działanie jest mechaniczne. Wykonane są z polietylenu lub stali nierdzewnej. Działają głównie poprzez uniemożliwienie zagnieżdżenia się zarodka w macicy. Wkładki te stanowią jedynie fizyczną barierę, która zapobiega implantacji zarodka. Są one rzadko stosowane ze względu na ich stosunkowo niską efektywność i większe ryzyko powikłań. Mogą powodować różne skutki uboczne, takie jak krwawienie czy bolesne miesiączki.

Współczesne wkładki wewnątrzmaciczne są zazwyczaj wykonane z elastycznego plastiku z dodatkiem miedzi, srebra lub hormonów, co znacznie zwiększa ich skuteczność i zmniejsza ryzyko powikłań. 

Wkładka domaciczna hormonalna

Mechanizm działania tej wkładki łączy w sobie cechy klasycznej wkładki domacicznej i antykoncepcji hormonalnej.

Wkładka antykoncepcyjna hormonalna jest to plastikowy system terapeutyczny domaciczny, w którym umiejscowiony jest zbiornik uwalniający syntetyczny progestagen - lewonorgestrel. Hormon ten uwalniany jest bezpośrednio do jamy macicy, dzięki czemu wykazuje głównie działanie miejscowe, w znikomym stopniu wchłaniając się do krążenia ogólnego. Wysokie stężenie lewonorgestrelu w błonie śluzowej macicy prowadzi do zahamowania wzrostu endometrium. Dochodzi również do łagodnej reakcji zapalnej w odpowiedzi na ciało obce. Hormony uwalniane przez wkładkę zagęszczają śluz szyjkowy, co utrudnia przedostawanie się plemników przez kanał szyjki macicy, a środowisko w macicy i jajowodach hamuje ruchliwość plemników, zapobiegając zapłodnieniu. Skuteczność wkładki hormonalnej może osiągać nawet 99%, co jest wynikiem mechanizmu uwalniania progestagenu, który znacząco wpływa na efektywność w zapobieganiu ciąży oraz modyfikacji cyklu menstruacyjnego. U niektórych kobiet może również dochodzić do zahamowania owulacji.

Wkładka domaciczna niehormonalna

Najczęściej stosowana forma antykoncepcji tego typu to wkładka miedziana. 

Wśród wkładek miedzianych możemy ponadto wyróżnić trzy typy: tradycyjne w kształcie litery T, owinięte miedzianym drucikiem, składające się z miedzianych koralików nawleczonych na nitkę oraz nowoczesną, trójwymiarową wkładkę, która dzięki systemowi miedzianych koralików przyjmuje w macicy kształt sferyczny.

Wszystkie wkładki miedziane działają na podobnej zasadzie. Wywołują delikatny miejscowy stan zapalny w odpowiedzi na ciało obce. W czasie stosowania nieprzerwanie uwalniane są niewielkie ilości jonów miedzi, które prowadzą do zagęszczenia śluzu szyjkowego, utrudniając tym samym penetrację plemników. Jony miedzi wykazują również bezpośredni, toksyczny wpływ na plemniki. Dodatkowo, wkładka wewnątrzmaciczna miedziana stymuluje perystaltykę jajowodów.

Wkładka domaciczna – skuteczność

Skuteczność wkładek domacicznych wynosi ponad 99%, co czyni je bardzo bezpiecznym wyborem. Zarówno wkładka domaciczna hormonalna, jak i miedziana, należą do najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Wkładki miedziane mają skuteczność na poziomie 99,4%, natomiast hormonalne osiągają skuteczność do 99,8%.

Skuteczność wkładki miedzianej wyrażona wskaźnikiem Pearl'a wynosi 0,6–0,8, co oznacza, że zaledwie mniej niż jedna kobieta na 100 stosujących tę metodę zajdzie w ciążę w ciągu roku. Jeszcze wyższą skuteczność ma wkładka hormonalna, której wskaźnik Pearl'a wynosi 0,1-0,3. Im jest on niższy tym wyższa skuteczność danej metody antykoncepcyjnej. Dla porównania - jeśli nie stosuje się żadnych metod antykoncepcji, wskaźnik ten wynosi od 85 do 90.

Wkładka domaciczna zachowuje skuteczność przez kilka lat, co sprawia, że jest wygodną i długoterminową opcją antykoncepcyjną.

Zakładanie wkładki domacicznej – jak wygląda?

Przed założeniem wkładki domacicznej, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad ginekologiczny. Następnie wykonuje się badanie USG przezpochwowe i USG piersi, a także pobiera cytologię szyjki macicy, jeśli pacjentka nie ma aktualnych wyników tego badania. Badania przeprowadza się aby upewnić się, że założenie wkładki domacicznej jest możliwe i nie ma przeciwwskazań.

Wkładkę antykoncepcyjną najlepiej zakładać pod koniec miesiączki, czyli w 3-4 dniu cyklu. W dniu zabiegu ważne jest dokładne umycie okolic krocza i zewnętrznych narządów płciowych.

Zakładanie wkładki domacicznej to procedura, która trwa zazwyczaj kilkanaście minut. Najczęściej zabieg odbywa się w gabinecie ginekologicznym. Niemniej jednak, ze względu na potencjalny dyskomfort, część pacjentek wybiera przeprowadzenie tego zabiegu w krótkotrwałym znieczuleniu dożylnym na sali zabiegowej. Lekarz ginekolog przy użyciu specjalnego aplikatora, precyzyjnie umieszcza wkładkę w jamie macicy. Po założeniu wkładki, lekarz ocenia prawidłowość jej umiejscowienia za pomocą badania USG. Tak właśnie wygląda założenie wkładki domacicznej.

Jeśli pacjentka decyduje się na samą procedurę założenia wkładki, bez jej zakupu w gabinecie, musi przyjść na zabieg z wykupioną wcześniej wkładką. Wkładki miedziane są wyrobami medycznymi, zaś systemy hormonalne można wykupić jedynie w aptece po okazaniu ważnej e-recepty.

Zalecenia po założeniu wkładki domacicznej obejmują unikanie intensywnego wysiłku fizycznego oraz dźwigania ciężkich przedmiotów przez kilka dni po zabiegu, aby zminimalizować ryzyko krwawienia. Ważne jest również, aby odbyć kontrolną wizytę u ginekologa w ciągu 4-12 tygodni po założeniu wkładki, aby upewnić się, że jest ona prawidłowo umiejscowiona. W przypadku wystąpienia bólu, obfitego krwawienia lub innych niepokojących objawów, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Wkładka antykoncepcyjna – przeciwwskazania

Wkładka domaciczna nie jest odpowiednia dla kobiet w ciąży ani tych, które miały ciążę pozamaciczną. Nie zaleca się jej również kobietom z historią samoistnych poronień, ponieważ istnieje zwiększone ryzyko, że wkładka może się przemieszczać i wypadać. Dodatkowe przeciwwskazania obejmują wady anatomiczne macicy (macica hipoplastyczna), obfite i bolesne miesiączki oraz nieprawidłowe wyniki cytologii.

Inne przeciwwskazania to: 

- stany zapalne szyjki macicy, mięśniaki, 

- niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych, 

- rak szyjki macicy, 

- niewyleczone choroby przenoszone drogą płciową, 

- anemia, 

- choroba Wilsona, 

- nowotwory narządów rodnych, 

- choroby wątroby, 

- nadwrażliwość na składniki wkładki, 

- nowotwory hormonozależne, 

- przebyte bakteryjne zapalenie wsierdzia.

Nie zaleca się również aplikacji wkładki przed upływem 6 tygodni od porodu naturalnego/poronienia lub 6 miesięcy od cięcia cesarskiego.

Atutem wkładek jest fakt, że w odróżnieniu od antykoncepcji wywołującej ogólnoustrojowe zmiany hormonalne (np. tabletki antykoncepcyjne czy plastry antykoncepcyjne), zakrzepica nie wyklucza możliwości ich stosowania.

Wkładka wewnątrzmaciczna – skutki uboczne

U niektórych pacjentek założenie wkładki domacicznej może prowadzić do infekcji miednicy mniejszej, bólu pleców, bardziej obfitych i bolesnych krwawień miesiączkowych, nieregularnych krwawień oraz plamień między miesiączkami. Podczas jej stosowania wzrasta również ryzyko zapalenia przydatków. Wkładka domaciczna może się przemieszczać lub wypaść, co zmniejsza jej skuteczność antykoncepcyjną. Skutki uboczne są stosunkowo rzadkie i zazwyczaj ustępują po kilku miesiącach. Jeśli jednak utrzymują się przez dłuższy czas, konieczna jest konsultacja z lekarzem ginekologiem.

Ile kosztuje wkładka domaciczna?

Zasadnicze pytanie wielu kobiet przed podjęciem decyzji o zastosowaniu tej metody antykoncepcji to ile kosztuje wkładka domaciczna. Cena założenia wkładki domacicznej może się różnić w zależności od lokalizacji i kliniki. Za wkładkę wewnątrzmaciczną miedzianą zapłacimy w granicach 40 do 130 złotych. Wkładki antykoncepcyjne hormonalne są droższe, a ich ceny wahają się od 350 do 900 złotych. Koszt ten różni się w zależności rodzaju produktu i miejsca zakupu. Jeśli zdecydujemy się na kompleksową usługę zakupu i zabiegu, do kosztu wkładki należy doliczyć cenę założenia wkładki domacicznej, która różni się w zależności od kliniki. Cena założenia wkładki domacicznej w Warszawie może wynosić nawet 699 zł, podczas gdy w innych lokalizacjach może zaczynać się od 280 zł.

Czy wkładka dopochwowa może wypaść?

Wkładka dopochwowa może wypaść choć zdarza się to niezwykle rzadko. Regularne kontrolowanie obecności niteczek w pochwie oraz wykonywanie USG przynajmniej raz do roku to ważne kroki, aby upewnić się, że wkładka jest na swoim miejscu. Wypadnięcie wkładki może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak nieprawidłowe założenie, nieodpowiednie dobranie rodzaju i kształtu wkładki, indywidualne cechy budowy macicy, czy założenie wkładki zbyt wcześnie po porodzie. Ryzyko wypadnięcia jest większe podczas menstruacji. Najwięcej przypadków przemieszczeń lub wypadnięć wkładki ma miejsce w ciągu pierwszego roku jej stosowania. Jeśli wkładka wysunie się częściowo lub całkowicie, należy skonsultować się z lekarzem, aby ją usunąć lub ponownie założyć.

Wkładka domaciczna a ciąża

Nieplanowana ciąża u kobiet stosujących wkładki domaciczne jest bardzo rzadka. Wskaźnik niepowodzeń zwany wskaźnikiem Pearl'a wynosi 0,8 dla wkładki miedzianej i 0,2 dla wkładki uwalniającej lewonorgestrel w pierwszym roku użytkowania. Może się to jednak zdarzyć zarówno przy prawidłowo, jak i nieprawidłowo umiejscowionej wkładce. W przypadku wkładek hormonalnych, ponad połowa ciąż rozwijających się podczas użytkowania wkładki to ciąże pozamaciczne.

Nie stwierdzono, aby wkładka antykoncepcyjna miała teratogenny wpływ na rozwój płodu. Jednak jej pozostawienie w macicy w przypadku ciąży zwiększa ryzyko poważnych komplikacji. Usunięcie wkładki jest zalecane ze względu na zwiększone ryzyko poronienia, w tym poronienia septycznego, przedwczesnego porodu, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych oraz przedwczesnego odklejenia łożyska. Niemniej jednak, nawet po usunięciu wkładki, ryzyko powikłań w ciąży pozostaje podwyższone.

Większość doświadczonych lekarzy zaleca usunięcie wkładki w pierwszym trymestrze ciąży. Procedura ta jest jednak obarczona dużym ryzykiem, a jednym z kluczowych czynników sukcesu jest widoczność nitek wkładki w kanale szyjki macicy, co umożliwia jej usunięcie. Widoczność nitek zwiększa szanse na powodzenie zabiegu.

Jeśli nitki wkładki są niewidoczne, a wkładka znajduje się blisko rozwijającego się płodu, ryzyko utraty ciąży podczas usuwania wkładki jest znacznie większe.  Każda decyzja wymaga więc dokładnego omówienia postępowania, możliwych powikłań i akceptacji ryzyka przez pacjentkę.

Wkładka hormonalna – na ile lat?

Maksymalny czas na jaki może być założona hormonalna wkładka antykoncepcyjna to 5 lat. W zależności od modelu i producenta czas ten może wynosić od 3 do 5 lat. Po tym okresie zaleca się wymianę wkładki na nową, aby utrzymać jej skuteczność w zapobieganiu ciąży.

Bezpieczeństwo stosowania antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna, w tym wkładka domaciczna, jest ogólnie uważana za bezpieczną metodę zapobiegania ciąży. Jednak jak każda metoda antykoncepcyjna, może mieć pewne skutki uboczne i przeciwwskazania. Wkładka domaciczna hormonalna uwalnia hormony, które mogą wpływać na organizm w różny sposób. Niektóre kobiety mogą doświadczyć skutków ubocznych, takich jak bóle głowy, nudności lub zmiany nastroju. W większości przypadków skutki uboczne są łagodne i mijają same po pewnym czasie. Jednak w przypadku wystąpienia poważnych skutków ubocznych, należy skontaktować się z lekarzem.

Wkładka wewnątrzmaciczna a płodność

Wkładka wewnątrzmaciczna nie wpływa na płodność kobiety. Po usunięciu wkładki, płodność wraca do normy. Wkładka nie wpływa na jakość nasienia, a także nie zwiększa ryzyka niepłodności. Wkładka wewnątrzmaciczna jest metodą odwracalną, co oznacza, że po usunięciu wkładki, kobieta może zajść w ciążę w dowolnym momencie. Wkładka wewnątrzmaciczna jest również bezpieczna dla kobiet, które planują zajść w ciążę w przyszłości.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz ginekolog

Tabletki antykoncepcyjne: konsultacja z e-receptą

Tabletka dzień po: konsultacja z e-receptą

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.