Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej: co musisz wiedzieć

Dodano: 21-03-2019 | Aktualizacja: 28-09-2021
Autor: Marta Chruścińska

Potrzebujesz antykoncepcji? Sprawdź konsultacje

Antykoncepcja hormonalna jest coraz bardziej popularna, zwłaszcza wśród młodych kobiet.

Ta forma antykoncepcji chroni Cię nie tylko przed nieplanowaną ciążą, ale także pozwala na większa swobodę w łóżku (i nie tylko).

Warto dodać, że metody antykoncepcji hormonalnej należą do tych najskuteczniejszych dostępnych na rynku.

Musisz jednak pamiętać, że antykoncepcja hormonalna może mieć skutki uboczne.

Nie muszą one wystąpić i najczęściej oznaczają złe dobranie konkretnej dawki hormonów, jednak powinnaś o nich wiedzieć.

Z tego tekstu dowiesz się, na jakie niepokojące objawy powinnaś zwrócić uwagę przy przyjmowaniu tabletek, plastrów, itp.

Spis treści:
Czym jest antykoncepcja hormonalna
Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej
Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych jedno- i dwuskładnikowych
Skutki uboczne plastrów antykoncepcyjnych
Skutki uboczne implantów antykoncepcyjnych
Spirale (wkładki domaciczne) a skutki uboczne
Zastrzyk antykoncepcyjny i skutki uboczne
Skutki uboczne krążków antykoncepcyjnych
Skutki uboczne tabletki „dzień po”
Kiedy wady przeważają zalety antykoncepcji hormonalnej
Wady vs zalety antykoncepcji hormonalnej

Po pierwsze – parę zdań o antykoncepcji hormonalnej: czym jest, jak działa i dlaczego jej używanie może nieść za sobą skutki uboczne?

Antykoncepcja hormonalna to nic innego, jak zbiór wszystkich metod antykoncepcyjnych, które wykorzystują hormony w celu chronienia kobiety przed nieplanowaną ciążą.

Antykoncepcja hormonalna polega na podawaniu do organizmu hormonów syntetycznych, a są to pochodne gestagenów i etynyloestradiolu.

Antykoncepcję hormonalną podaje się po to, aby zahamować owulację, przez co także uniemożliwić zapłodnienie dojrzałej komórki jajowej.

Skuteczność antykoncepcji hormonalnej jest bardzo wysoka – przy idealnym stosowaniu zbliża się do 99,8%.

Mówiąc o metodach antykoncepcji hormonalnej mam na myśli:

Co ważne, antykoncepcja hormonalna, oprócz zapobiegania ciąży, jest zalecana także w przypadkach:

zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
nieregularnego okresu;
bolesnych menstruacji;
trądziku;
hirsutyzmu;
problemów hormonalnych;
potrzeby przesunięcia okresu;
przy leczeniu PCOS (zespołu policystycznych jajników) i innych chorób narządów rodnych.

Tak jak wspomniałam, niemal wszystkie preparaty hormonalne dostępne w aptece zawierają ten sam składnik estrogenny – etynyloestradiol (jednoskładnikowa), ale różnią się natomiast składnikiem progestagennym (dwuskładnikowa).

Progesterony pierwszej generacji, czyli lewonorgestrel i noretysteron są uznawane za najbezpieczniejsze dla układu krążenia i najrzadziej powodują występowanie powikłań zakrzepowych.

Jednak jeśli masz problemy z cerą (np. łojotok lub trądzik) najlepsze będą preparaty niewykazujące działania androgennego m.in. octan cyproteronu i drospirenon.

Ten ostatni, ze względu na dodatkowe działania antyhormonalne, może także zapobiegać występowaniu obrzęków, które nierzadko towarzyszą stosowaniu antykoncepcji.

A jakie działanie wykazuje progesteron?

Dowiedziono, że stosowanie środków antykoncepcyjnych utrudnia przedostawanie się plemników przez śluz szyjki macicy oraz blokuje owulację

Działanie to wynika z obecności progesteronu i jest wystarczająco skuteczne, aby umożliwić wykorzystanie jednoskładnikowych preparatów u kobiet nietolerujących estrogenów.

Hormony blokują również dojrzewanie błony śluzowej macicy, uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.

Ogólnie można powiedzieć, że zażywanie środka antykoncepcyjnego wprowadza Twoje jajniki (oraz cały układ rozrodczy) w stan uśpienia. To oznacza, że:

pęcherzyki jajnikowe nie rozwijają się;
nie dochodzi do owulacji;
błona śluzowa macicy staje się niezdolna do przyjęcia zarodka;
śluz uniemożliwia penetrację plemników.

Jeśli chcesz zacząć przyjmować antykoncepcję hormonalną musisz wiedzieć, że jest naprawdę sporo metod i z pewnością lekarz dobierze odpowiedni środek dla Ciebie.

Musisz jednak pamiętać, że każda antykoncepcja może nieść ze sobą pewien szereg skutków ubocznych, z którymi warto zaznajomić się wcześniej.

Dlaczego?

Warto, żebyś wiedziała na co dokładnie zwrócić uwagę, kiedy zaczniesz przyjmować antykoncepcję hormonalną.

Oczywiście preparaty hormonalne chronią Cię przed ciążą, jednak nie stanowią zabezpieczenia przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Stosując tylko ten typ antykoncepcji możesz narażać się na ryzyko zakażeń chorobami intymnymi, np. kiłą, czy rzeżączką.

Alternatywnymi metodami antykoncepcyjnymi, które możesz wykorzystać podczas aktywności seksualnej są:

Jakie skutki uboczne przyjmowania antykoncepcji hormonalnej możesz u siebie zauważyć?

Każda z metod antykoncepcji hormonalnej może nieść ryzyko ewentualnych skutków ubocznych.

Z tego powodu lekarz ginekolog, zanim zaleci Ci odpowiednią metodę, wykonuje nie tylko dokładny wywiad lekarski, ale zaleca także dodatkowe badania – krwi (morfologię), cytologię lub USG dopochwowe.

Dzięki temu będzie w stanie przepisać Ci taką metodę, aby była jak najbardziej dopasowana do Twojego organizmu.

Do ogólnych skutków ubocznych antykoncepcji hormonalnej można zaliczyć np. bóle głowy, tycie, zwiększone niebezpieczeństwo zachorowania na raka piersi (szczególnie kiedy w rodzinie były przypadki występowania tego typu nowotworu), skąpe lub nasilone krwawienia z tzw. odstawienia hormonów.

Ponadto możesz zauważyć u siebie także: nudności, wymioty, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, rozchwianie emocjonalne (a nawet depresję), grzybicę pochwy, problemy skórne (np. trądzik).

Kolejnymi objawami, które mogą wystąpić, kiedy przyjmujesz antykoncepcję hormonalną, są: plamienia, dolegliwości bólowe piersi, spadek libido, chorobę niedokrwienna serca, zwiększenie problemów związanych z żylakami oraz powikłania zakrzepowo-zatorowe.

Negatywne skutki antykoncepcji hormonalnej to także nadciśnienie tętnicze oraz większe ryzyko rozwoju zakrzepicy żylnej.

Jednak najnowsze badania wykazały, że tabletki z niską dawką estrogenów <30pg i progesteronu, jak Levonorgestrel lub Norethisterone, są bezpieczne i nie niosą znaczącego statystycznie ryzyka rozwinięcia nadciśnienia lub choroby zakrzepowo-zatorowej.

Takie tabletki dwuskładnikowe mogą Ci zostać zalecone, jeśli nie stosowałaś wcześniej antykoncepcji hormonalnej.

Zawsze także czytaj ulotkę dołączoną do opakowania leku, który używasz, gdzie wyszczególnione są przypadki, które mogą dotyczyć także Ciebie.

Przezorny zawsze ubezpieczony!

Poza tym organizm każdej kobiety inaczej reaguje na dostarczaną dawkę hormonów, dlatego ważna jest profilaktyka i stała kontrola organizmu podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Pamiętaj, że w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów zawsze trzeba zgłaszać je swojemu lekarzowi prowadzącemu.

Może on wtedy zmienić metodę terapii hormonalnej lub zalecić Ci inny lek, np. tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe zamienić na jednoskładnikowe.

W celu ochrony organizmu przed negatywnym wpływem antykoncepcji hormonalnej, lub zminimalizowania skutków ubocznych, zawsze możesz zastosować specjalne suplementy diety zawierające witaminy z grupy B, kwas foliowy, cynk.

Hormony obniżają wchłanianie tych składników.

Poza tym możesz pić zioła, tj. pokrzywę, które pomogą Ci pozbyć się nadmiaru płynów z organizmu.

Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych, które możesz (ale nie musisz) zaobserwować u siebie

Hormony obecne w antykoncepcji wywierają duży wypływ na cały Twój organizm, a nie tylko na układ rozrodczy.

Stąd, w szczególności w pierwszych tygodniach ich stosowania, możesz zauważyć takie działania niepożądane, jak:

powiększenie gruczołów piersiowych, któremu często towarzyszy tkliwość i bolesność piersi, a także możliwa jest wydzielina;
nudności i wymioty oraz inne zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Te skutki uboczne zależą od dawki hormonów (estrogenu) i najczęściej ustępują po paru tygodniach użytkowania;
krwawienia z pochwy – nie są one obfite, ale niestety mogą występować nieregularnie;
zmiany w zachowaniu i nastroju. Receptory dla estrogenu i progesteronu występują w ośrodkowym układzie nerwowym. Wykazano, że estrogeny pobudzają aktywność mózgu, a progesterony zaś ją tłumią. U niektórych kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną obserwuje się nerwowość, huśtawki nastrojów, epizody depresyjne i rozkojarzenie. Rzadziej efekty są całkiem odwrotne i pacjentki opisują euforię czy pobudzenie zarówno fizyczne, jak i umysłowe;
przyrost masy ciała – występuje rzadko, ale w niektórych przypadkach może być znaczący;
trądzik, łojotok i wysypki skórne – mogą wystąpić, gdy stosuje się starsze preparaty o działaniu androgennym. W przypadku nowszych progesteronów występuje efekt ochronny i często te preparaty stosuje się w leczeniu dolegliwości skórnych;
migreny – u użytkowniczek antykoncepcji hormonalnej mogą pojawić się migrenowe bóle głowy. Efekt ten występuje częściej przy stosowaniu minipigułek z progesteronem;
nadwrażliwość na światło lub szkła kontaktowe.

Mimo że efekty uboczne tabletek antykoncepcyjnych są dość liczne, to występują tylko u niewielkiej liczby kobiet.

Dolegliwości są zazwyczaj łagodne i przemijające, choć zdarza się, że są przyczyną rezygnacji z tego typu terapii hormonalnej.

Jeśli zauważyłaś jakieś problemy w trakcie przyjmowania antykoncepcji hormonalnej, to warto porozmawiać o tym z lekarzem.

Różne typy hormonów mogą mieć bowiem całkowicie odmienne działanie.

Na przykład zmiana preparatu androgennego (lewonorgestrelu) na preparat o działaniu antyandrogennym (drospirenon) może u Ciebie zlikwidować problemy z trądzikiem, czy przyrostem masy ciała.

Plastry antykoncepcyjne a działania niepożądane

Wady plastrów antykoncepcyjnych, które mogą dać objawy w Twoim organizmie, to przede wszystkim możliwość (choć niewielka) wystąpienia alergii skórnej.

Możliwe są też inne podrażnienia skóry w miejscu, w którym nakleisz swój plaster, również w momencie, w którym go usuwasz, aby założyć nowy, lub zrobić przerwę na krwawienie z odstawienia.

Do skutków ubocznych można także zaliczyć fakt, że plaster czasami przemieszcza się, może się także zsunąć, jeśli zaaplikowałaś go np. na nieoczyszczoną skórę.

Jeśli plaster zsunął się po niecałych 48 godzinach, to jak najszybciej powinnaś zaaplikować go z powrotem lub użyć nowego plastra z opakowania, po czym kontynuować serię tak, jakby ta sytuacja się nie wydarzyła.

Działanie antykoncepcyjne w takiej sytuacji jest zachowane.

Jeśli jednak minęło ponad 48 godzinach, to oprócz naklejenia nowego plastra antykoncepcyjnego, przez kolejne siedem dni powinnaś używać także innych metod zabezpieczania, np. prezerwatyw.

Jeśli w czasie poprzednich kilku dni miałaś niezabezpieczony stosunek, powinnaś skonsultować się ze swoim ginekologiem, ponieważ mogło dojść do zapłodnienia.

Czy implanty antykoncepcyjne mogą powodować jakieś skutki uboczne?

Implanty antykoncepcyjne również mogą dawać ryzyko skutków ubocznych.

Jakich?

Przede wszystkim podskórny implant może mieć wpływ na regularność menstruacji.

Może się także zdarzyć, że w tym czasie Twój organizm w ogóle nie będzie przechodził okresu.

Choć inne działania niepożądane w przypadku stosowania implantu antykoncepcyjnego pojawiają się stosunkowo rzadko, dobrze jednak, żebyś o nich wiedziała.

Mogą należeć do nich:

obniżone libido;
nudności;
bóle głowy lub brzucha;
wahania nastroju lub depresja;
przyrost wagi;
problemy skórne, np. trądzik
dyskomfort w pochwie, np. upławy.

Do skutków ubocznych implantu antykoncepcyjnego można także zaliczyć małą bliznę, która może zostać na Twoim ramieniu po nacięciu przez ginekologa w celu umieszczenia „pręcika”.

Tym jednak nie powinnaś się zbytnio przejmować, rana powinna szybko się zagoić, a na blizny możesz stosować maści czy plastry, które sprawią, że blizna będzie mniej widoczna.

Wkładki (spirale) domaciczne, a potencjalny negatywny wpływ na organizm

Nie ma wielu skutków ubocznych korzystania z antykoncepcyjnych wkładek domacicznych.

Z reguły kobiety skarżą się na lekko wydłużone krwawienia, które mogą być jednocześnie bardziej obfite niż menstruacje sprzed założenia wkładki.

Jeśli wybrałaś wkładkę domaciczną, możesz spodziewać się także plamień pomiędzy miesiączkami, w większości przypadków jednak nie jest to nic, co powinno Cię zaniepokoić.

Powinnaś jednak zwrócić szczególną uwagę na takie objawy, jak ból lub skurcze w dole brzucha, zasłabnięcia i omdlenia, a także opóźnienie menstruacji.

Pamiętaj także, że wkładka może się przesunąć, wypaść, a także może prowadzić do powstania infekcji objawiającej się gorączką i upławami.

Musisz wiedzieć, że relatywnie rzadko, ale jednak, może wystąpić ryzyko przebicia ściany macicy, np. podczas zabiegu zakładania wkładki domacicznej.

Kiedy pojawią się u Ciebie takie skutki uboczne – koniecznie powinnaś porozmawiać ze swoim lekarzem.

Zastrzyki antykoncepcyjne, a skutki uboczne ich przyjmowania

Tak jak inne preparaty terapii hormonalnej, tak również zastrzyki antykoncepcyjne mogą mieć (ale nie muszą) jakieś skutki uboczne.

Należą do nich np. zmniejszone libido, czy bóle głowy, mogące przypominać migreny.

Zdarza się, ze po zastrzykach kobiety mają przedłużające się krwawienia, jednak występuje to relatywnie rzadko.

Skutki uboczne stosowania zastrzyków antykoncepcyjnych nie są jednak bardziej nasilone niż przy innych metodach antykoncepcji hormonalnej i są raczej sporadyczne.

Zastrzyki antykoncepcyjne mają dość wysoką skuteczność, ale nie są niezawodną metodą antykoncepcji.

Pamiętaj, że zastrzyki powinny być podawane w pierwszej fazie cyklu.

Zastrzyk podany później nie ma już tak dużej skuteczności i zaleca się wtedy używanie dodatkowych źródeł zabezpieczenia, w postaci np. środków mechanicznych.

Czy krążki dopochwowe mają jakiekolwiek skutki uboczne?

Stosowanie krążków dopochwowych – jak każdej innej metody antykoncepcyjnej, może skutkować wystąpieniem skutków ubocznych.

Najczęstsze objawy, które mogą u Ciebie wystąpić to m.in.:

bóle brzucha;
mdłości;
zakażenia pochwy drożdżakami;
dyskomfort;
świąd i upławy.

Możliwe jest także, że zaobserwujesz występowanie bólów głowy czy obniżenie nastroju.

Jeśli stosujesz krążek dopochwowy powinnaś także zwrócić uwagę na zmniejszone libido, trądzik czy ciągły ból piersi.

Taki stan nie powinien być stały, dlatego jeśli objawy się przedłużają – lepiej skonsultuj się z lekarzem.

Antykoncepcja awaryjna, czyli tabletka 72 godziny po stosunku i jej możliwe skutki uboczne

Choć tzw. antykoncepcja awaryjna jest dosyć kontrowersyjna, niejednokrotnie z pewnością uchroniła pary przed niechcianą ciążą.

Od innych tabletek antykoncepcyjnych odróżnia ją moment jej stosowania.

Powinnaś przyjąć ją po odbytym stosunku, podczas którego, np. poprzez nieuwagę, mogło dojść do zapłodnienia (pękła prezerwatywa, przedwczesny wytrysk w pochwie przy stosowaniu stosunku przerywanego, itp.).

Substancją czynną jest w tym przypadku levonorgestrel lub octan uliprystalu.

Najwyższą skuteczność taka tabletka wykazuje jedynie do 72 godzin po stosunku, który z jakiś względów okazał się ryzykowny.

Antykoncepcja awaryjna przyjęta do 120 godzin od stosunku może nie być już tak skuteczna.

Hormony zawarte w tabletce „dzień po” uniemożliwiają zapłodnienie.

Pamiętaj jednak, że antykoncepcja awaryjna jest dosłownie – awaryjna i może być używana tylko w wyjątkowych sytuacjach, wyłącznie doraźnie.

Musisz także dokładnie przeczytać ulotkę leku i przede wszystkim uważać, aby nie zwymiotować po jej przyjęciu do 2-3 godzin, pomimo możliwych odczuwanych nudności.

Jeśli dojdzie do wymiotów, konieczne będzie ponowne zażycie pastylki awaryjnej, ponieważ określona dawka hormonów nie zdąży się wchłonąć do organizmu.

W jakich sytuacjach hormonalna antykoncepcja nie jest dla Ciebie?

Antykoncepcja hormonalna niestety nie jest dobra dla wszystkich.

Lekarz zapewne odradzi Ci stosowanie terapii hormonalnej, jeśli:

masz powyżej 35. lat i zwiększone ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia (szczególnie palenie, otyłość i nadciśnienie);
cierpisz na źle kontrolowane nadciśnienie;
chorowałaś bądź ktoś w rodzinie chorował na nowotwory piersi lub macicy;
masz chorobę zakrzepową lub jesteś genetycznie predysponowane do jej wystąpienia;
masz niewyjaśnione krwawienia z macicy;
chorujesz na niewydolność wątroby bądź cierpisz na schorzenia dróg żółciowych;

Pamiętaj także, że przy stosowaniu antykoncepcji, ważna jest regularna kontrola stanu zdrowia, aby w jak największym stopniu maksymalizować jej korzyści, a redukować do minimum działania uboczne.

Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej vs. zalety

Niestety skutków ubocznych terapii hormonalnej, jak widać, jest dosyć wiele.

Jeśli się zastanawiasz – czy warto, trzeba dodać, że antykoncepcja hormonalna ma także wiele zalet.

Jakich?

Przede wszystkim antykoncepcja hormonalna jest jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcji.

Poza tym – jest wygodna, bo nie trzeba pamiętać o niej tuż przed stosunkiem, ani stosować jej w trakcie uprawiania seksu.

Ten rodzaj antykoncepcji, zwłaszcza jeśli jesteś w stałym związku, ma dodatkowy plus – możecie mieć pełną satysfakcję z aktywności seksualnej, a przede wszystkim – wolność.

Ciekawe jest, że antykoncepcja hormonalna zmniejsza ryzyko zachorowania na raka trzonu macicy, raka jajnika oraz raka jelita grubego.

Poza tym przyjmowanie hormonów wpływa na regulację cyklu miesięcznego kobiety i zmniejsza niektóre nieprzyjemne objawy napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Warto także wspomnieć, że ginekolodzy często zalecają terapię hormonalną w przypadku kobiet, które cierpią z powodu, np. zespołu PCOS (policystycznych jajników).

Jajniki kobiet, które chorują na zespół PCOS często pokryte są warstwą wielu pęcherzyków, w których dojrzewa komórka jajowa, ale zazwyczaj nie wydostaje się ona do jajowodu (gdzie mogłoby dojść np. do zapłodnienia i rozwoju ciąży pozamacicznej, która może okazać się groźna dla życia i płodności).

Ginekolog w takiej sytuacji może przepisać terapię hormonalną, dzięki której pęcherzyki wchłoną się, a pacjentka po paru miesiącach będzie mogła zacząć próby zajścia w ciążę, co często jest łatwiejsze, dzięki temu, że pęcherzyki zniknęły i nie zdążyły na nowo się odbudować.

Regularne stosowanie hormonów może pomóc Ci także w:

obniżeniu ryzyka licznych chorób ginekologicznych (cyst jajnika, łagodnych chorób piersi);
zmniejszeniu nadmiernego krwawienia między cyklami i związanej z tym redukcji ryzyka anemii;
zwiększenia gęstości mineralnej kości;
zmniejszenia ryzyka ciąży ektopowej (pozamacicznej).

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.