Cytologia, czym jest badanie cytologiczne? Jak interpretować wyniki cytologii?

Wykonałaś właśnie cytologię, dostałaś wyniki i nie wiesz jak je interpretować oraz czy są prawidłowe? Ginekolodzy i cytolodzy opracowują ocenę wyników badania cytologicznego na bazie dwóch systemów – Bethesda lub Papanicolau. Choć te nazwy pewnie nic Ci nie mówią – nie muszą. Przede wszystkim zacznij od umówienia się do swojego ginekologa, który na spokojnie wytłumaczy Ci, co dzieje (lub co nie) w Twoim organizmie i szyjce macicy. Oczywiście najbardziej pożądanym wynikiem cytologii jest oznaczenie NILM, mówiące o tym, że wszystko jest w porządku.

Co jednak robić, jeśli cytologia wyszła źle? Co ma wpływ na prawidłowy (i miarodajny) wynik cytologii? Zapoznaj się z tekstem, żeby wstępnie dowiedzieć się czym jest cytologia, jak wygląda badanie oraz co może sugerować wynik Twojej cytologii.

Co to jest cytologia?

Cytologia to potoczne określenie na badanie cytologiczne wykonywane przez lekarzy ginekologów podczas badania ginekologicznego w diagnostyce raka szyjki macicy – drugiego pod względem częstotliwości występowania nowotworu złośliwego u kobiet. Badanie cytologiczne pozwala wykryć stany zapalne oraz zmiany przednowotworowe i nowotworowe na wczesnym etapie, w stadium bezobjawowym, co daje niemal 100-procentową możliwość wyleczenia.

Cytologia polega na mikroskopowej ocenie rozmazu materiału pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Niekiedy cytologię nazywa się rozmazem szyjkowym. Pobranie materiału komórkowego do badania jest całkowicie bezbolesne. Lekarz najpierw wkłada do pochwy wziernik, żeby uwidocznić szyjkę macicy, a następnie przy użyciu specjalnej szczoteczki cytologicznej pobiera komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego i gruczołowego szyjki macicy. W laboratorium materiał jest rozmazywany na szkiełku podstawowym, utrwalany i zabarwiany, co pozwala cytologowi określić stan komórek nabłonka szyjki macicy.

Kiedy wykonać cytologię?

Badanie cytologiczne powinno być wykonane pomiędzy 10 a 20 dniem cyklu miesiączkowego (nie wcześniej niż cztery dni po miesiączce i nie później niż cztery dni przed kolejnym krwawieniem).

Pierwszą cytologię warto wykonać po rozpoczęciu współżycia. Od tej pory zaleca się by badanie przeprowadzać regularnie, przynajmniej raz na trzy lata. Kobiety nieaktywne seksualnie, po skończeniu 25. roku życia, także powinny wykonać pierwsze badanie cytologiczne i powtarzać je regularnie. Panie, które należą do grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy oraz u których stwierdzono nadżerkę, powinny badać się częściej - przynajmniej raz w roku. W Polsce realizowany jest program profilaktycznych badań cytologicznych, który oferuje bezpłatne badania co trzy lata oraz coroczne badania dla kobiet w grupie ryzyka.

Przygotowanie do cytologii

Przed przystąpieniem do badania cytologicznego warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach, które mogą wpłynąć na miarodajność wyników. Po pierwsze, badania cytologicznego nie należy wykonywać w czasie miesiączki, ponieważ obecność krwi może utrudnić ocenę komórek nabłonka. Po drugie, na cztery dni przed badaniem warto unikać stosowania jakichkolwiek leków dopochwowych, takich jak środki przeciwgrzybicze czy plemnikobójcze, ponieważ mogą one zafałszować wyniki.

Kolejnym ważnym aspektem jest unikanie współżycia seksualnego na 24 godziny przed badaniem. Drobnoustroje od partnera mogą wpłynąć na wyniki cytologii, dlatego warto zachować wstrzemięźliwość. Ponadto, na kilka dni przed badaniem nie należy używać żadnych produktów do higieny intymnej, które mogą zmienić naturalną florę bakteryjną pochwy.

Jeśli przyjmujesz leki immunosupresyjne lub masz przewlekły stan zapalny, koniecznie poinformuj o tym swojego lekarza przed badaniem. Te czynniki mogą wpłynąć na wyniki cytologii, dlatego ważne jest, aby lekarz był świadomy Twojego stanu zdrowia.

Badanie cytologiczne: na czym polega i komu się je zaleca?

Cytologia jest podstawowym badaniem przesiewowym, wykonywanym w profilaktyce i diagnostyce raka szyjki macicy. Zatem zdecydowanie jest to kwestia, która dotyczy głównie kobiet. Dlaczego głównie kobiet? Oczywiście cytologia to damskie badanie, jednak powinno dotyczyć także mężczyzn – warto, aby mieli oni pojęcie o tym, jak ważne dla ich matek, sióstr, żon, partnerek i znajomych jest regularne badanie pod kątem raka szyjki macicy.

A jak wykonuje się cytologię? Cytologia polega na pobraniu próbki tkanek z tarczy i kanału szyjki macicy a następnie dokonaniu rozmazu i mikroskopowej oceny materiału w warunkach laboratoryjnych. Wyniki cytologii stanowią podstawę do rozpoznania nie tylko raka, ale też stanów przedrakowych. W idealnym świecie zaleca się wykonywanie tego badania raz do roku (zwłaszcza u kobiet po chemioterapii, z obniżoną odpornością lub dla nosicielek wirusa HPV lub HIV), tak jak również ogólną diagnostykę swojego stanu zdrowia, np. morfologię, badania hormonalne. Niestety jednak wiele kobiet nie dba o to aż tak regularnie.

Pamiętaj jednak, żeby przebadać się raz na maksymalnie 3 lata – od tego badania i wczesnego wykrycia raka szyjki macicy naprawdę wiele zależy. Jak wiele? Przede wszystkim wczesne wykrycie nieprawidłowości czy stanów przedrakowych może uchronić Twoje zdrowie, a nawet życie. Kobiety przyjmujące leki immunosupresyjne również powinny regularnie wykonywać cytologię.

Należy pamiętać, że odpowiednio wczesne wykrycie patologicznych zmian daje Ci szansę na całkowite wyleczenie, a późna diagnoza niestety wiąże się z bardzo złymi rokowaniami. Badanie cytologiczne przeznaczone jest dla wszystkich kobiet w okresie rozrodczym.

Jak interpretować wynik cytologii?

Do interpretacji wyników cytologii używa się zazwyczaj jednego z dwóch dostępnych schematów:

systemu Bethesda (TBS) – opracowanego na pod koniec lat 90. XX wieku i na początku nowego milenium przez Narodowy Instytut Onkologii USA, a obecnie rekomendowanego przez środowiska naukowe i medyczne na całym świecie, w tym Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, jako najbardziej precyzyjny sposób „komunikacji” pomiędzy cytologiem a ginekologiem;

systemu Papanicolau – opracowany w latach 50. XX wieku, obecnie wypieranego przez skalę Bethesda.

System Bethesda: klasyfikacje wyników cytologii

Wyniki cytologii można podzielić na parę grup, które świadczą o prawidłowym (lub mniej prawidłowym) stanie szyjki macicy. Jak się klasyfikuje się prawidłowy wynik cytologii? Prawidłowy wynik cytologii oznaczany jest jako NILM (ang: No Intraepithelial Lesion or Malignancy). Oczywiście jest to najbardziej pożądany wynik, ponieważ fachowo oznacza on „brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji oraz raka”. Innymi słowy NILM to wynik pozytywny cytologii, który nie wskazuje na obecność komórek przedrakowych.

Wyniki cytologiczne mogą jednak okazać się nieprawidłowe, o czym świadczą zapisy:

• ASC, czyli atypowe komórki nabłonka płaskiego, świadczące o stanie zapalnym, ale jednocześnie nie oznaczające na tym etapie zmian nowotworowych, w tym:
  • ASC-US – atypowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu;
  • ASC-H – atypowe komórki nabłonkowe, gdzie nie można wykluczyć obecności zmian HSIL;
• SIL – zmiany śródnabłonkowe, czyli obecność większej lub mniejszej ilości komórek, z których mogą się wykształcić zmiany nowotworowe:
  • L-SIL, czyli niewielkie zmiany w komórkach nabłonka płaskiego, wynikające zazwyczaj z infekcji wywołanej przez wirus HPV. Określane też jako CIN1;
  • H-SIL, czyli niestety duże zmiany w komórkach nabłonka płaskiego, określane też jako CIN2 i CIN3;
• AGC – atypowe zmiany w komórkach gruczołowych;
  • AGUS – nieprawidłowe komórki gruczołowe trudne do interpretacji,
  • AGCN – komórki podejrzane onkologicznie;
• rak płaskonabłonkowy – nieinwazyjny rak szyjki macicy;
• nowotwór złośliwy nie nabłonkowy (gruczołowy).

Niektórzy ginekolodzy i cytolodzy mimo wszystko odnoszą skalę Bethesda do starszej skali Papanicolau, według której szereguje się:

• grupa 1 – wyniki cytologii prawidłowe bez stanu zapalnego;
• grupa 2 - wyniki prawidłowe, ze zmianami zwyrodnieniowymi lub stanem zapalnym, uwidocznione komórki regeneracyjne;
• grupa 3 – nieprawidłowe wyniki cytologii: uwidocznione komórki z cechami dysplazji, możliwy stan zapalny lub dysplazja. Konieczność dalszej diagnostyki;
• grupa 4 – stwierdzenie w rozmazie komórek płaskonabłonkowego raka przedinwazyjnego;
• grupa 5 – stwierdzenie komórek raka płaskonabłonkowego lub innego złośliwego nowotworu szyjki macicy.

Co ważne – powinnaś omówić wyniki swojej cytologii z lekarzem ginekologiem. Możesz też omówić wyniki swojej cytologii online lub telefoniczne z lekarzem Dimedic. Nie diagnozuj się samodzielnie, a co gorsze – nie załamuj się. Nawet jeśli wynik jest nieprawidłowy, to wczesne wdrożenie leczenia jest niezwykle ważne i daje duże szanse na wyzdrowienie. Zanim jednak dojdzie do leczenia, ginekolog z pewnością zaleci Ci dalszą diagnostykę. Na czym ona polega?

Jakie kroki podjąć w przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii?

Zapewne wystraszyłaś się w momencie, kiedy dowiedziałaś się, że wynik badania cytologicznego nie jest prawidłowy. Pamiętaj – to jeszcze nie wyrok i diagnoza nowotworowa. Być może nieprawidłowy wynik to pochodna jakieś infekcji, która ma miejsce w obrębie narządów intymnych, np. nadżerki. Cytologia wykrywa choroby weneryczne, ale nie jest skutecznym narzędziem w ich diagnostyce. Od czego zacząć?

Jeśli Twój wynik cytologii nie jest poprawny, to w pierwszej kolejności powinnaś skonsultować się ze swoim ginekologiem i omówić dalsze kroki diagnostyki i ewentualnego leczenia. Złe wyniki badań cytologicznych zazwyczaj oznaczają konieczność dalszej diagnostyki pod kątem śródnabłonkowej neoplazji lub raka szyjki macicy. Jeśli jesteś w takiej sytuacji lekarz skieruje Cię na badanie kolposkopowe. Jakie to badanie?

Istotą tzw. kolposkopii jest naoczna obserwacja szyjki macicy za pomocą urządzenia optycznego, zapewniającego znaczne powiększenie oraz jej oświetlenie. W czasie kolposkopii pobrany zostanie też wycinek do badań (biopsja z szyjki macicy). Lekarz może zalecić Ci wykonanie testów w kierunku obecności w organizmie wirusa HPV, które uwidaczniają obecność wirusa brodawczaka ludzkiego w Twoim organizmie. Poza tym lekarz może po prostu powtórzyć cytologię, ponieważ czasem okazuje się, że jej wynik – z różnych powodów – mógł być zafałszowany.

Specjaliści podkreślają, że dodatkowa diagnostyka niejednokrotnie weryfikuje wyniki cytologii, które okazują się fałszywie nieprawidłowe… co może to wynikać również ze złego przygotowania do badania.

Co powinnaś wiedzieć idąc na cytologię w profilaktyce raka szyjki macicy?

Cytologię najlepiej wykonać w okresie mniej więcej 2-3 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego i maksymalnie na 4-5 dni przed rozpoczęciem kolejnego okresu. Lekarze zalecają jednak cytologię w pierwszej połowie cyklu miesięcznego kobiety. Warto również rozważyć zalety cytologii płynnej, która charakteryzuje się wyższą czułością badania oraz możliwością wykonania kilku testów diagnostycznych z jednego pobrania.

Warto wspomnieć także o tym, jak przygotować się na badanie cytologiczne, aby wynik był jak najbardziej miarodajny, ponieważ jest parę kwestii, o których powinnaś wiedzieć. Na przykład? Przede wszystkim: cytologii nie wykonuj podczas menstruacji. Lekarz ginekolog nie będzie w stanie odpowiednio pobrać materiału do badania wtedy, kiedy masz krwawienie – lekarz może nie być w stanie pobrać materiału do badania.

Poza tym powinnaś także pamiętać o tym, aby nie uprawiać seksu na dobę przed badaniem. Chodzi o to, aby drobnoustroje od innej osoby nie zaburzyły Twojego badania cytologicznego. Jeśli chcesz, aby Twój wynik był miarodajny, to na około 4-5 dni przed badaniem nie powinnaś używać także żadnych dopochwowych środków (np. przeciwgrzybiczych czy plemnikobójczych), ponieważ może mieć to wpływ na wynik badania.

Idąc do ginekologa na badanie, a więc pewnie także kompleksową wizytę, np. także z USG dopochwowym, lekarz wykona najpierw cytologię. Dlaczego? Ponieważ na dobę przed cytologią tak jak nie powinno się uprawiać seksu, tak również przeprowadzać badania USG dopochwowego czy pobierać innych wymazów z szyjki macicy. Dlatego lekarz najpierw wykonuje cytologię, a dopiero po pobraniu wymazu z kanału szyjki macicy resztę diagnostyki.

Cytologia w ciąży

Cytologia może być bezpiecznie wykonywana u kobiet w ciąży, jednak wymaga to pewnej ostrożności. Przede wszystkim, badanie nie powinno być przeprowadzane w czasie miesiączki ani w przypadku wystąpienia krwawienia z pochwy. Jeśli jesteś w ciąży i masz przewlekły stan zapalny lub przyjmujesz leki immunosupresyjne, koniecznie poinformuj o tym swojego lekarza przed badaniem.

Warto również pamiętać, że cytologia w ciąży nie jest refundowana przez NFZ, co oznacza, że pacjentka może być obciążona kosztami badania. Mimo to, regularne badania cytologiczne są niezwykle ważne dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka, dlatego nie należy ich zaniedbywać.

Plamienie po cytologii

Po badaniu cytologicznym może wystąpić lekkie krwawienie z pochwy, co jest całkowicie normalne i zazwyczaj ustępuje samoistnie. Jeśli jednak zauważysz, że krwawienie jest obfite lub trwa dłużej niż kilka dni, powinnaś skontaktować się z lekarzem. Może to być sygnał, że coś jest nie tak i wymaga dalszej diagnostyki.

Warto również pamiętać, że po badaniu cytologicznym nie należy współżyć seksualnie przez kilka dni, aby uniknąć ryzyka infekcji. Dbanie o higienę intymną i unikanie dodatkowych podrażnień pomoże w szybszym powrocie do pełni zdrowia.

Pamiętaj, że regularne badania cytologiczne są kluczowe w profilaktyce raka szyjki macicy i mogą uratować życie. Dbaj o swoje zdrowie i nie zaniedbuj wizyt u ginekologa.

Badanie cytologiczne u ginekologa: jak wygląda?

Przede wszystkim trzeba zacząć od tego, że… nie ma się czego bać. Podczas badania ginekolog poprosi Cię o położenie się na fotelu ginekologicznym z uniesionymi na podpórkach nogami. Lekarz wprowadzi do Twojej pochwy wziernik dobrany rozmiarem do sytuacji, np. jeśli jeszcze nie uprawiałaś seksu, to będzie on zdecydowanie węższy. Wziernik to przyrząd lekko rozchylający ściany pochwy i pozwalający na dostęp do szyjki macicy. Następnie ginekolog zeskrobie specjalnym aplikatorem małą próbkę komórek znajdujących się na szyjce macicy. Nie jest to najbardziej przyjemne uczucie na świecie, ale nie powinno Cię to boleć. Możesz czuć lekki dyskomfort, jednak uwierz – badanie trwa naprawdę szybko. Po pobraniu cytologii lekarz wysyła próbkę do laboratorium.

Ile się czeka na wynik cytologii? Wyniki badania dostaniesz po około 2-3 tygodniach od pobrania wymazu. Ma to związek z procedurą laboratoryjną dotyczącą wykonania rozmazu oraz mikroskopowej oceny pobranego materiału. W dniu badania lub dzień po może pojawić się u Ciebie małe krwawienie, jednak nie jest ono złym zwiastunem. To normalny proces, który może pojawić się po pobraniu aplikatorem komórek szyjki macicy, która mogła (ale nie musiała) zostać lekko podrażniona podczas badania.