USG dopochwowe - jak wygląda, co wykrywa i ile kosztuje?
USG dopochwowe jest podstawowym narzędziem w profilaktyce raka jajnika, dlatego należy je wykonywać w czasie rutynowych kontroli ginekologicznych. Problematyczne jedynie jest USG dopochwowe u dziewicy – w obawie przed przerwaniem błony, badanie to przeprowadza się rzadko, zastępując je mniej precyzyjną diagnostyką przez odbyt albo powłoki brzuszne.
Czym jest USG dopochwowe?
USG dopochwowe jest niezwykle dokładnym badaniem wykrywającym i obrazującym niepożądane zmiany w budowie oraz funkcjonowaniu narządów rodnych kobiety: jajników, jajowodów i macicy. Znane jest też pod innymi nazwami, takimi jak: USG ginekologiczne, USG transwaginalne czy USG jajników i macicy. Wykonuje się USG dopochwowe w trzech sytuacjach:
- jako element kontrolnego badania ginekologicznego (zalecana częstotliwość – nie rzadziej niż raz na 2 lata), zwłaszcza w profilaktyce raka jajnika;
- w pierwszych tygodniach ciąży;
- w związku z podejrzeniem nieprawidłowości w obrębie układu rozrodczego, skutkujących niepłodnością, zaburzeniami cyklu miesięcznego, obfitym krwawieniem.
Co wykrywa USG dopochwowe?
USG dopochwowe pozwala wykryć szereg nieprawidłowości. Wymienić wśród nich można takie wady, zaburzenia i schorzenia, jak:
- endometrioza – gruczolistość macicy, choroba polegająca na występowaniu komórek błony śluzowej macicy poza jej jamą, powoduje bolesność, zaburzenia cyklu miesięcznego, obfite krwawienia, może być źródłem niedrożności jajowodów i niepłodności;
- zespół policystycznych jajników – zaburzenie hormonalne, objawiające się występowaniem małych pęcherzyków w jajnikach, stanowi jedno ze źródeł niepłodności;
- tyłozgięcie macicy – nietypowe położenie macicy w miednicy, niegdyś uważne na wadę patologiczną, anomalię lub chorobę, dziś postrzegane jako jeden z prawidłowych, choć rzadziej spotykanych wariantów, może powodować bolesność stosunków seksualnych, uważa się, że w minimalnym stopniu obniża szanse na udane zapłodnienie;
- wady anatomiczne macicy, w tym macica dwurożna i przegrodzona, utrudniające zajście i utrzymanie ciąży.
Czy USG dopochwowe wykryje raka jajnika?
USG dopochwowe wykorzystywane jest również w diagnostyce pod kątem zmian nowotworowych. Badanie na wczesnym etapie pozwala wykryć niepokojące struktury w obrębie jajników oraz endometrium (jamy macicy). Profilaktyka cechującego się bardzo wysoką śmiertelnością raka jajnika jest głównym powodem, dla którego kobiety powinny się poddawać badaniu USG przynajmniej raz na dwa lata, pamiętając że choroba w późnym stadium daje bardzo złe rokowania, jeśli chodzi o przeżycie.
USG dopochwowe uważane jest za najlepszą metodą wczesnego diagnozowania raka jajnika, aczkolwiek zauważa się też, iż badanie często uwidacznia i nie zawsze różnicuje torbiele, które nie są groźne i nie wymagają leczenia operacyjnego. Dlatego w ramach dodatkowej diagnostyki ocenia się poziom markerów Ca-125 i HE-4, a łączny efekt obu badań musi zostać zinterpretowany przez doświadczonego ginekologa lub onkologa.
Czy można przeprowadzić USG dopochwowe u dziewicy?
Mimo wysokiej dokładności, USG dopochwowe nie jest z reguły wykonywane u dziewcząt i kobiet, które zachowały dziewictwo. Wprawdzie błona dziewicza jest elastyczna i zazwyczaj wyposażona w duży otwór, jednak wprowadzenie sondy USG do dróg rodnych stwarza realne zagrożenie jej przerwania.
W określonych przypadkach (na przykład, gdy podejrzewany stan pacjentki jest poważny i wymagający dokładnej diagnostyki) lekarz może spróbować użyć sondy z cienką końcówką, po uprzednim upewnieniu się, iż błona dziewicza nie zostanie naruszona, każdorazowo wymaga to jedna zgody pacjentki. W przeciwnym razie pozostaje badanie jedną z dwóch metod alternatywnych – nie zagrażających dziewictwu, lecz nie tak precyzyjnych.
Alternatywy dla dopochwowego USG
W sytuacji, gdy dziewica nie wyraża zgody na USG dopochwowe lub też lekarz nie widzi możliwości wykonania badania drogą transwaginalną, sondę USG można wprowadzić doodbytniczo.
Generalnie jest to badanie, którego celem jest ocena ewentualnych nieprawidłowości w obrębie odbytu, umożliwia ono jednak wychwycenie zmian także w jego otoczeniu, a więc i w drogach rodnych. Drugą ewentualnością jest USG przez powłoki brzuszne. Jest to badanie całkowicie nieinwazyjne, polegające na przyłożeniu sondy do powierzchni brzucha pacjentki i ocenie narządów rodnych z zewnątrz. Ceną za nieinwazyjność jest ograniczona dokładność.
USG dopochwowe w ciąży
USG dopochwowe może zostać wykorzystane do potwierdzenia implantacji zarodka w macicy i wykluczenia ciąży pozamacicznej – de facto więc jest narzędziem w sposób bezsprzeczny potwierdzającym zapłodnienie i prawidłowe rozpoczęcie ciąży. Badanie to należy wykonać do 10 tygodnia ciąży, licząc na podstawie terminu ostatniej miesiączki.
Dopochwowe USG nie jest obowiązkowe, w odróżnieniu od 3 późniejszych badań ultrasonograficznych, służących ocenie rozwoju płodu i wykonywanych przez powłoki brzuszne. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) cele dopochwowego USG w ciąży definiuje następująco:
- uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego – potwierdzenie obecności ciąży wewnątrzmacicznej i wykluczenie ciąży pozamacicznej;
- ocena obecności pęcherzyka ciążowego, pomiar pęcherzyka, jego położenie w jamie macicy, liczba pęcherzyków;
- stwierdzenie obecności zarodka, pomiar długości ciemieniowo-siedzeniowej dziecka (CRL), czynności serca FHR, określenie wieku ciążowego;
- stwierdzenie liczby zarodków, kosmówek i owodni;
- ocena narządu macicy wraz z szyjką (budowa, wielkość, lokalizacja).
Czy można wykonać USG dopochwowe w czasie okresu?
Umawiając się na USG dopochwowe należy pamiętać, że badanie powinno być wykonywane w określonym momencie cyklu miesięcznego. Tylko w sytuacji, gdy USG należy wykonać w trybie pilnym, badanie przeprowadzane jest bez względu na okoliczności, a więc – także w czasie okresu. Mimo, iż technicznie jest to możliwe i w określonych przypadkach niezbędne, USG dopochwowe w czasie krwawienia miesięcznego uznawane jest za relatywnie mało wiarygodne.
PTG podaje, że u kobiet w wieku rozrodczym, nie będących w ciąży, najkorzystniejszy przedział czasowy do przeprowadzenia badania, to 5-10 dzień cyklu, a więc jego pierwsza faza, po ustaniu krwawienia, a przed owulacją. Jeśli chodzi o zalecenia odnośnie kobiet po menopauzie, panie stosujące terapię HRT powinny być badane 6-10 dni po przyjęciu ostatniej tabletki; w terapii sekwencyjnej – do 10 dnia cyklu, a w ciągłej – w każdym dowolnym momencie.
Czy USG dopochwowe boli?
USG dopochwowe nie jest typowym badaniem inwazyjnym, nie prowadzi (a przynajmniej nie powinno prowadzić) do przerwania powłok skórnych ani żadnych innych tkanek. Niemniej wiąże się z wprowadzeniem do pochwy ciała obcego w sytuacji nie dla wszystkich pacjentek komfortowej psychologicznie. Aby złagodzić negatywne odczucia, jednorazowa osłonka na sondę pokrywana jest lubrykantem, ułatwiającym umieszczenie urządzenia w drogach rodnych. Mimo tego dla niektórych pacjentek badanie może być nieco bolesne, lub przynajmniej nieprzyjemne.
Ile kosztuje USG dopochwowe?
USG dopochwowe warto wykonywać każdorazowo w trakcie rutynowych kontroli ginekologicznych, jeśli tylko dany gabinet jest wyposażony w urządzenie do ultrasonografii. W sytuacji, gdy poradnia jest państwowa lub lekarz opiekujący się pacjentką ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia, badanie to może zostać wykonane za darmo. W pozostałych przypadkach należy się liczyć z kosztem 120-150 złotych, sporadycznie zdarza się, iż badanie zostanie wykonane nieco taniej (od 100 zł) lub drożej (do 200 zł).
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Jak wygląda USG piersi, kiedy je robić i ile kosztuje?
- USG jajników - jak wygląda badanie i ile kosztuje?
- USG ginekologiczne - transwaginalne, na czym polega i jak się do niego przygotować?
Źródła:
- Antoni Basta, Mariusz Bidziński, Andrzej Bieńkiewicz, Paweł Blecharz, Lubomir Bodnar i inni: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka jajnika – www.ptgo.pl
- Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie badań ultrasonograficznych w ginekologii - www.usgptg.pl
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
