Zaburzenia hormonalne: objawy, jakie badania, leczenie

Zaburzenia hormonalne mogą mieć wiele przyczyn i nigdy nie powinniśmy ich lekceważyć.

Leczenie zaburzeń hormonalnych to złożony proces, który wymaga dokładnej diagnostyki oraz indywidualnego podejścia w zależności od przyczyn i objawów.

Nieleczone mogą prowadzić do chorób, a nawet stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.

Właśnie dlatego należy zwrócić uwagę na objawy, które mogą wskazywać na zaburzenia hormonalne, zdiagnozować problem i rozpocząć leczenie.

Czym są hormony i jaką funkcję spełniają w organizmie? 

Hormony są chemicznymi przekaźnikami informacji w naszym organizmie, dzięki którym organizm jest w stanie prawidłowo funkcjonować.

Odpowiadają one za nasz stan zdrowia, wygląd, stan emocjonalny, libido czy płodność.

Hormony są produkowane przez:

• podwzgórze,
• szyszynkę,
• przysadkę mózgową,
• tarczycę,
• przytarczyce
• grasicę,
• trzustkę
• nadnercza,
• jajniki
• jądra.

Z tych miejsc do wszystkich narządów w ciele człowieka docierają najważniejsze informacje.

Dlatego zaburzenia hormonalne, które mogą być wywołane zarówno nadmiarem któregoś z hormonu lub jego niedoborem, mogą objawiać się w różnorodny i czasem niespecyficzny sposób.

Najczęściej diagnozowane są zaburzenia hormonalne u kobiet, choć mężczyźni także powinni dokładnie przyglądać się funkcjonowaniu swojego organizmu.

Zaburzenia hormonalne – objawy

Zaburzenia hormonalne mogą się objawiać zmianami w wyglądzie, zachowaniu i różnymi stanami chorobowymi (np. nadciśnieniem, niedociśnieniem, chorobami serca, pogorszeniem się wzroku). Objawy zaburzeń hormonalnych są zróżnicowane i często wymagają diagnostyki w celu ustalenia ich przyczyny.

Warto zbadać poziom hormonów, jeśli na przykład zauważymy, że z niewiadomych przyczyn nasza przemiana materii jest wolniejsza, zaczynamy tyć lub wręcz przeciwnie gwałtownie chudnąć.

Czujność trzeba zachować, jeśli spadła odporność organizmu, odczuwamy ciągłe zmęczenie, a zwłaszcza brak sił w mięśniach.

Sygnałem zaburzeń hormonalnych bardzo często są wahania emocjonalne, złe samopoczucie, stany depresyjne. Spadek libido jest również częstym objawem wahań hormonalnych, który może mieć istotny wpływ na życie osobiste i jakość życia.

Nierównowagę hormonalną widać też na skórze – pojawia się trądzik, skóra starzeje się szybciej, pojawiają się na niej przebarwienia i nadmierna suchość.

Do tego bardzo często obserwujemy wypadanie włosów.

Zaburzenia hormonalne u kobiet wpływają też na nieregularność cyklu miesiączkowego, obfitość miesiączek i plamienie w trakcie cyklu.

Niedobór progesteronu sprawia, że krwawienia mogą być bardzo obfite i bolesne.

Do tego bardzo często pojawiają się kłopoty z popędem seksualnym i trudności z zajściem w ciążę.

Przy nadmiarze androgenów u kobiet pojawiają się typowo męskie cechy, takie jak owłosienie na twarzy, brzuchu, piersiach oraz obniżony głos.

Niedobór hormonów kory nadnerczy prowadzi natomiast do zbyt wczesnego pokwitania.

Każdy z tych objawów, jeśli nie ustępuje po pewnym czasie, powinien być skonsultowany z lekarzem.

Zaburzenia hormonalne – przyczyny

Zaburzenia hormonalne mogą wynikać z:

• uwarunkowań genetycznych,
• zmian cywilizacyjnych – ogromną rolę odgrywa tu stres, pod wpływem którego wydzielany jest hormon zwany kortyzolem,
• nawyków żywieniowych: konserwanty, sól, nasycone kwasy tłuszczowe, alkohol są w stanie zaburzyć funkcjonowanie układu hormonalnego,
• zmian nowotworowych, które atakują gruczoły odpowiedzialne za produkcję danego hormonu,
• chorób autoimmunologicznych,
• leków.

Rodzaje zaburzeń hormonalnych

Zaburzenia hormonalne mogą mieć różnorodne przyczyny i objawy, a ich źródłem mogą być różne gruczoły w naszym organizmie. Do najczęstszych zaburzeń hormonalnych należą:

• Nadczynność tarczycy: Nadmierna produkcja hormonów tarczycy prowadzi do przyspieszonego metabolizmu, co może objawiać się utratą wagi, nadmiernym poceniem się, drżeniem rąk i nerwowością.
• Niedoczynność tarczycy: Zbyt mała produkcja hormonów tarczycy skutkuje spowolnieniem metabolizmu, co może prowadzić do przyrostu masy ciała, zmęczenia, depresji i suchości skóry.
• Zespół policystycznych jajników (PCOS): Charakteryzuje się nadmiarem męskich hormonów płciowych, co może prowadzić do nieregularnych cykli miesiączkowych, trudności z zajściem w ciążę, trądziku i nadmiernego owłosienia.
• Choroba Addisona: Niedobór hormonów kory nadnerczy, co może prowadzić do zmęczenia, utraty wagi, niskiego ciśnienia krwi i przebarwień skóry.
• Choroba Cushinga: Nadmiar kortyzolu, który może powodować przyrost masy ciała, szczególnie w okolicach brzucha, twarzy i karku, a także osłabienie mięśni i osteoporozę.
• Cukrzyca: Zaburzenia w produkcji insuliny przez trzustkę, co prowadzi do podwyższonego poziomu cukru we krwi i może powodować szereg powikłań zdrowotnych.
• Nowotwory neuroendokrynne (NET): Rzadkie guzy, które mogą wpływać na produkcję hormonów przez różne gruczoły, prowadząc do różnorodnych objawów.

Każde z tych zaburzeń wymaga indywidualnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego, dlatego ważne jest, aby w przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych skonsultować się z lekarzem.

Zaburzenia hormonalne po odstawieniu antykoncepcji

Tabletki antykoncepcyjne mają wpływ na funkcjonowanie układu hormonalnego kobiety.

W ich skład wchodzą syntetyczne żeńskie hormony płciowe, które mają zablokować możliwość zajścia w ciążę.

Kiedy kobieta rezygnuje ze stosowania tej formy antykoncepcji, jej organizm potrzebuje czasu.

Okazuje się, że nawet pół roku mogą ciągnąć się zaburzenia hormonalne po odstawieniu antykoncepcji.

Najczęściej po odstawieniu tabletek dochodzi do spadku stężenia żeńskich hormonów płciowych.

Sprawą bardzo indywidualną jest to, kiedy uregulują się miesiączki po zakończeniu przyjmowania antykoncepcji. Rozregulowanie cyklu miesiączkowego, w tym nieregularne miesiączki lub brak miesiączki, może być wynikiem zaburzeń hormonalnych, takich jak PCOS czy choroby tarczycy.

Zależy to m.in. od rodzaju tabletek (jednoskładnikowe lub dwuskładnikowe), długości okresu ich przyjmowania, wieku kobiety oraz jej cech indywidualnych.

Zaburzenia hormonalne a ciąża

Szacuje się, że około 40 procent kobiet, które nie mogą zajść w ciążę, ma zaburzenia hormonów.

Najczęściej diagnozowane są u nich zaburzenia estrogenu i progesteronu – żeńskich hormonów niezbędnych do zapłodnienia i utrzymania ciąży.

Zaburzenia hormonalne u kobiet powodują, że pęcherzyk Graafa rozwija się pusty.

Czasami problem tkwi w tym, że nie może on pęknąć i uwolnić komórki jajowej.

Skąd biorą się takie zaburzenia hormonalne u kobiet? 

Kłopoty z zajściem w ciążę bardzo często mają panie, u których zdiagnozowano zespół policystycznych jajników (PCOS).

Jajniki produkują wtedy w nadmiarze męskie hormony - testosteron, androgeny, które powodują podwyższenie hormonu luteinizującego (LH), a obniżenie hormonu folikulotropowego stymulującego owulację.

Inną przyczyną może być nadmierna produkcja prolaktyny, hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową (tzw. hiperprolaktynemia). 

To hormon bardzo potrzebny, bo stymuluje i utrzymuje laktację, ale u kobiet, które nie są jeszcze w ciąży, zaburza produkcję hormonów LH i FSH, hamując owulację i blokując wydzielanie progesteronu pomagającego w zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej.

Zajście w ciążę utrudniają także choroby tarczycy – nadczynność tarczycy i niedoczynność tarczycy.

Zaburzenia hormonalne a przyrost masy ciała

Niepokojące wahania wagi bardzo często wynikają z nieprawidłowej pracy tarczycy.

Kiedy gruczoł tarczycy wytwarza zbyt małe ilości tyroksyny i trójjodotyroniny mamy do czynienia z niedoczynnością tarczycy, czego charakterystycznym objawem jest zaburzony metabolizm i wzrost wagi ciała. Niedoczynność tarczycy może również powodować zmiany skórne, spadek libido oraz inne zaburzenia zdrowotne.

I odwrotnie, gdy gruczoł tarczycy produkuje zbyt dużo hormonów, mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy, która objawia się przyspieszoną przemianą materii i spadkiem masy ciała, mimo większej ilości spożywanych kalorii. W celu prawidłowego rozpoznania nadczynności tarczycy, istotne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych, takich jak oznaczenie stężenia hormonu TSH oraz hormonów tarczycy.

Zaburzenia hormonalne – objawy skórne

Zaburzenia hormonalne często manifestują się na skórze, co może być pierwszym sygnałem, że coś jest nie tak z równowagą hormonalną w organizmie. Do najczęstszych objawów skórnych należą:

• Trądzik: Nadmiar androgenów może prowadzić do zwiększonej produkcji łoju, co zatyka pory i powoduje powstawanie trądziku. Trądzik hormonalny często pojawia się na dolnej części twarzy, szyi i plecach.
• Suchość skóry: Niedobór hormonów tarczycy, estrogenów lub progesteronu może prowadzić do nadmiernej suchości skóry, która staje się szorstka i łuszcząca.
• Rumień: Zaburzenia poziomu estrogenów mogą powodować czerwone, swędzące plamy na skórze, które są charakterystyczne dla trądziku estrogennowego.
• Wypadanie włosów: Zarówno nadmiar, jak i niedobór hormonów mogą prowadzić do wypadania włosów. Na przykład, nadmiar androgenów może powodować łysienie typu męskiego u kobiet.
• Nadmierne owłosienie: Nadmiar męskich hormonów płciowych, takich jak testosteron, może prowadzić do nadmiernego owłosienia na twarzy, klatce piersiowej i innych częściach ciała.
• Zmiany pigmentacyjne: Zaburzenia hormonalne mogą prowadzić do przebarwień skóry, takich jak melasma, która objawia się ciemnymi plamami na twarzy.

Objawy skórne mogą być nie tylko estetycznym problemem, ale także sygnałem poważniejszych zaburzeń hormonalnych. Dlatego ważne jest, aby w przypadku ich wystąpienia skonsultować się z dermatologiem lub endokrynologiem, który pomoże zdiagnozować przyczynę i zaproponować odpowiednie leczenie.

Zaburzenia hormonalne – objawy skórne

O zaburzonej pracy tarczycy mogą także świadczyć zmiany na skórze – staje się ona przesuszona, łuszczy się (zwłaszcza na łokciach i kolanach). Objawy zaburzeń hormonalnych mogą być różnorodne i obejmować różne dolegliwości skórne.

Tymczasem zaburzenia poziomu estrogenu mogą prowadzić do barwnikowych zmian na skórze.

Burza hormonalna wpływa również na rozwój trądziku – nadmiar androgenów powoduje zwiększoną produkcję łoju, który zatyka pory skóry.

Może wystąpić także trądzik estrogenny, który charakteryzuje się rumieniem na skórze – to czerwone krostki, którym towarzyszy swędzenie i pieczenie.

Zaburzenia hormonalne – jakie badania?

W większości laboratoriów diagnostycznych można wykonać badania hormonalne z krwi, które sprawdzą funkcjonowanie układu endokrynologicznego.

Na przykład w badaniach przy kobiecej niepłodności związanej z zaburzeniami owulacji, przeprowadza się badania hormonów w poszczególnych fazach cyklu:

• w 10. dniu cyklu: estradiol, LH i FSH,
• w 13. dniu cyklu: estradiol, LH i FSH,
• w 21. dniu cyklu: prolaktyna, testosteron i progesteron.

Można zrobić też pakiet badań tarczycowych rozszerzonych, który obejmuje badanie poziomu:

• TSH,
• FT3,
• FT4,
• anty-TPO,
• cholesterolu całkowitego,
• trójglicerydów

Zrozumienie przyczyny zaburzeń hormonalnych jest kluczowe, dlatego ważne jest wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych.

Zaburzenia hormonalne – leczenie

W leczeniu zaburzeń hormonalnych stosuje się leki, które regulują wydzielanie hormonów. Leczenie zaburzeń hormonalnych jest złożonym procesem, który wymaga dokładnej diagnostyki oraz indywidualnego podejścia w zależności od przyczyn i objawów. Omawiane są różne metody leczenia, w tym hormonalna terapia zastępcza oraz suplementacja, podkreślając współpracę z lekarzami specjalistami i znaczenie zdrowego stylu życia w procesie leczenia.

Są to preparaty na receptę, ponieważ leczenie musi odbywać się pod kontrolą lekarza endokrynologa.

Zaburzenia hormonalne – leczenie naturalne

Mimo terapii farmakologicznej warto jednak zapewnić organizmowi naturalne wsparcie organizmu. 

Leczenie naturalne zaburzeń hormonalnych polega między innymi na stosowaniu odpowiedniej diety, w której nie powinno zabraknąć produktów wspierających równowagę hormonalną, takich jak:

• zielona herbata,
• kwasy tłuszczowe omega-3 (pomagają obniżyć poziom kortyzolu),
• zioło zwane Ashwagandhą,
• lukrecja,
• olej z wiesiołka lub z ogórecznika,
• nasiona konopi.

Oprócz diety ważna jest także aktywność fizyczna i relaks.

Najlepiej odreagować stres w trakcie medytacji, jogi, masażu.

Dobrze wpływają na nasze zdrowie także ćwiczenia interwałowe, czyli ćwiczenia o zmiennej aktywności – na przykład trening siłowy przeplatany spacerami.