Żeńskie hormony – czym są i jakie pełnią role w organizmie kobiety?

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

Niewiele osób jest w stanie wyrecytować z pamięci nazwy wszystkich hormonów, które odgrywają kluczową rolę w ludzkim organizmie.

Ale chyba nie ma kobiety, która nie wymieniłaby chociaż kilku, które mają wpływ na jej codzienne funkcjonowanie.

Okres dojrzewania, cykl miesiączkowy, ciąża, menopauza czy ogólnie rzecz ujmując: zdrowie i uroda…

Wszystko to uzależnione jest od konkretnego poziomu i ciągłego wahania kobiecych hormonów płciowych.  

Odpowiadają one nie tylko za wygląd zewnętrzny, charakterystyczne kobiece cechy czy zdolności rozrodcze, ale na wiele innych istotnych procesów zachodzących w kobiecym organizmie.

To one mogą poprawić, jak i popsuć kondycję skóry i włosów; pozytywnie, jak i negatywnie wpłynąć na ogólne samopoczucie; podwyższyć lub obniżyć libido i wreszcie umożliwić bądź utrudnić zajście w ciążę oraz odpowiadać za przeróżne schorzenia.

Aby kobiecy organizm mógł działać sprawnie, potrzebuje do tego równowagi hormonalnej.

Dlatego tak ważna jest znajomość funkcji poszczególnych żeńskich hormonów, zapoznanie się z ich normami, formami badania, umiejętnością kontrolowania, a tym samym – dbania o ich prawidłowe stężenie w organizmie

Sprawdź, co kryje się pod nazwami takimi jak estrogeny, progesteron, androgeny czy prolaktyna i dowiedz się, za co odpowiadają w organizmie te hormony.

Żeńskie hormony płciowe, czyli sprawcy wieloletniej burzy hormonów

Można powiedzieć, że hormony sterują całym życiem.

Chociaż to uproszczenie, to wcale nie odbiega od prawdy.

Układ hormonalny jest złożony i odpowiada za szereg funkcji ludzkiego organizmu, a patrząc całościowo: ma bezpośredni wpływ na jego równowagę.

Nie bez powodu podczas odczuwania wielu dolegliwości, zarówno na tle fizycznym, jak i psychicznym, często sprawdza się układ hormonalny.

Wiele na ten temat mogą powiedzieć przede wszystkim kobiety, które zarówno na etapie dojrzewania, jak i przez całe swoje dorosłe życie, są pod nieustannym wpływem wahań hormonalnych.

Za taką sytuację odpowiadają przede wszystkim żeńskie hormony płciowe.

Jak wyłonić je spośród ogółu hormonów i odróżnić od męskich?

Warto zacząć od tego, czym są hormony płciowe.

Hormony płciowe, zwane również hormonami steroidowymi, wydzielane są przede wszystkim przez żeńskie i męskie gonady, odpowiednio jajniki i jądra, przy współudziale przysadki mózgowej, podwzgórza i nadnerczy.

Już na tym etapie można odnotować, że hormony płciowe wytwarzane są zarówno w kobiecym, jak i męskim organizmie. To, czy nazwiemy je żeńskimi, czy męskimi zależy przede wszystkim od ich stężenia u obu płci i spełniania konkretnych ról.

I właśnie ów poziom hormonów płciowych decyduje o rozwoju wszelkich szeroko pojętych męskich lub kobiecych cech.

Hormony wpływają między innymi na bardziej kobiecy lub męski wygląd zewnętrzny, ale również na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego (męskiego i damskiego), jak i licznych procesów zachodzących w ludzkim organizmie.

Wśród kobiecych hormonów płciowych wymienia się przede wszystkim:

• estrogeny,
• progesteron,
• prolaktynę,
• androgeny.

Obok wyżej wymienionych nie powinno zabraknąć również hormonów gonadotropowych, czyli FSH (folikulotropiny) i LH (lutropiny).

Do takiego zestawu warto dodać hormony tarczycy, w tym trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę (CT).

Żeńskie hormony odpowiadają przede wszystkim za:

• dojrzewanie płciowe i rozwój specyficznych kobiecych cech, w tym budowę ciała,
• odpowiednią czynność jajników, jak i za ich wygaszanie w okresie menopauzy,
• regulację cyklu miesiączkowego,
• zajście w ciążę i jej prawidłowy przebieg,
• przemianę materii,
• właściwą krzepliwość krwi,
• samopoczucie, co często wiąże się ze zmianami nastrojów i całym wachlarzem różnorodnych stanów emocjonalnych, a niekiedy na stan zdrowia psychicznego,
• odkładanie wapnia w układzie kostnym,
• libido, czyli odczuwanie popędu płciowego,
• odpowiednią pracę gruczołów łojowych, co wpływa m.in. na jakość skóry i włosów,
• gospodarkę lipidową,
• i wiele wiele innych procesów.

Można więc tak wymieniać bez końca, ale warto sprawdzić na co dokładnie mają wpływ poszczególne żeńskie hormony.

Każdy z nich pełni bowiem określone funkcje, ale są one ze sobą ściśle powiązane, dlatego tak ważne jest utrzymywanie hormonów na właściwym poziomie.

Estrogeny, czyli hormony kobiecości nie tylko od urody i sylwetki

Chyba żadne hormony płciowe, może poza progesteronem, nie kojarzą się tak z kobiecością, jak estrogeny.

I słusznie.

Estrogeny mają ogromny wpływ nie tylko na rozwój żeńskich cech płciowych, ale na wiele kluczowych procesów zachodzących w kobiecym organizmie.

Estrogeny to tak naprawdę grupa hormonów, w skład której wchodzą poniższe związki:

• estron,
• estradiol,
• estriol,
• estetrol (wytwarzany jedynie podczas ciąży).

U kobiet hormony te produkowane są przede wszystkim w jajnikach, a ściślej rzecz ujmując w pęcherzykach Graafa oraz w ciałku żółtym, czy łożysku. W mniejszych ilościach wytwarzane są w innych obszarach ciała, np. w nadnerczach, wątrobie, gruczołach piersiowych czy komórkach tkanki tłuszczowej.

Do najważniejszych funkcji pełnionych przez estrogeny w kobiecym organizmie można zaliczyć wpływ na rozwój cech płciowych, już na poziomie rozwoju płodowego, tuż po przyjściu na świat oraz w okresie dojrzewania.

Oznacza to, że hormony te odpowiadają za typowo kobiecą budowę ciała i całą sylwetkę, rozwój narządów płciowych, gruczołów piersiowych czy redystrybucję tkanki tłuszczowej, ale również za kształtowanie się psychiki czy popędu płciowego.

Ponadto estrogeny m.in.:

• regulują cykl miesiączkowy i płodność,
• korzystnie wpływają na gospodarkę lipidową, zwiększając poziom „dobrego” cholesterolu (HDL) i obniżając stężenie „złego” (LDL),
• zwiększają odkładanie wapnia w kościach, stymulując ich wzrost; zapobiegają tym samym osteoporozie,
• przyspieszają procesy metaboliczne,
• zwiększają nawilżenie pochwy,
• zwiększają krzepliwość krwi,
• korzystnie wpływają na przyswajanie białek,
• wpływają na rozrost tkanki tłuszczowej i jej metabolizm,
• odpowiadają za odpowiedni poziom libido,
• wpływają na stan emocjonalny,
• powodują przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich macicy i jajowodów,
• odpowiadają za przemiany węglowodanów,
• stymulują pracę w gruczole mlekowym,
• regulują temperaturę ciała,
• wpływają na prawidłową przepuszczalność błon komórkowych,
• poprawiają jędrność skóry oraz zmniejszają wydzielanie łoju.

Szczególnie istotna jest fizjologiczna rola estrogenów w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego.

Odpowiadają one wówczas za rozrost błony śluzowej macicy (endometrium), jej odpowiednie ukrwienie i odżywienie, przygotowując ją tym samym do implantacji zapłodnionej komórki jajowej.

Ma to bezpośredni związek z wahaniem się stężenia estrogenów w konkretnych momentach cyklu menstruacyjnego.

Najniższą wartość odnotowuje się w trakcie krwawienia miesiączkowego, po czym następuje stopniowy wzrost, aż do osiągnięcia szczytu podczas owulacji.

Bez tego procesu nie byłoby możliwe zajście w ciążę ani jej utrzymanie.

Istotną rolę estrogeny pełnią również w produkcji hormonu luteinizującego (LH), który uczestniczy w owulacji i odpowiada za powstawanie ciałka żółtego.

Wiesz już, że hormony te ułatwiają przyjęcie zapłodnionego jajeczka, po czym pomagają we wzroście i rozwoju płodu.

Ale w trakcie samej ciąży estrogeny wpływają również na:

• rozwój kanalików mlekowych w gruczołach piersiowych,
• powiększenie biustu i zaokrąglenie sylwetki,
• poprawę kondycji skóry i włosów,
• budzenie instynktu macierzyńskiego i budowania gniazda.

W ciąży poziom estrogenów stopniowo wzrasta.

Po porodzie z kolei gwałtownie spada, co może się wiązać ze znacznym obniżeniem nastroju młodej mamy (tzw. baby blues, który może wiązać się z depresją poporodową).

Spadek estrogenów wiąże się również bezpośrednio z okresem menopauzy.

Wówczas to wygasa hormonalna czynność jajników, co sprawia, że produkcja estrogenów znacznie maleje.

W konsekwencji pojawiają się typowe objawy przekwitania oraz wzrasta ryzyko osteoporozy oraz chorób serca.

A jakie powinno być właściwe stężenie estrogenu?

Wszystko uzależnione jest od wspomnianej już fazy cyklu miesiączkowego, ale również etapu rozwoju, wieku czy stanu zdrowia kobiety.

Normy estrogenów są więc zróżnicowane.

Wartości dla estradiolu to:

• faza folikularna: 30–120 ng/l (110–440 pmol/l),
• owulacja: 130–370 ng/l (477–1358 pmol/l),
• faza lutealna: 70–250 ng/l (257–917 pmol/l),
• okres postmenopauzalny:

Estron:

• w okresie rozrodczym 17–200 ng/l,
• w okresie postmenopauzalnym 7–40 ng/l.

Estriol: poniżej 80 ng/l.

Badanie stężenia estrogenów wykonuje się w laboratorium diagnostycznym. Analizie poddaje się próbkę krwi.

Na badanie trzeba zgłosić się rano na czczo.

Należy również pamiętać, że wartości w wynikach badań należy bezpośrednio porównywać ze wskazanymi na nich normami, a właściwą interpretację pozostawić lekarzowi.

Co w przypadku zbyt małego lub dużego poziomu estrogenów?

Zarówno nadmiar, jak i niedobór tak istotnych hormonów może mieć negatywne konsekwencje.

Nadmiar estrogenów najczęściej pojawia się u kobiet cierpiących na otyłość, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze oraz w przypadku występowania niektórych nowotworów, np. raka jajnika.

Związany jest również z przyjmowaniem nieodpowiednich dawek leków, które bazują w swoim składzie na estrogenach.

Wśród skutków nadmiaru estrogenów wymienia się:

• zaburzenia miesiączkowania,
• bóle głowy, w tym napady migreny,
• nudności i wymioty,
• nadmierny rozrost błony śluzowej macicy, co może prowadzić do zmian nowotworowych,
• zwiększone ryzyko wystąpienia zakrzepów i zatorów,
• obrzęki,
• powiększenie piersi,
• przyrost masy ciała,
• ogólne złe samopoczucie,
• wahania nastrojów.

Niedobór estrogenów jest fizjologiczny u kobiet w okresie menopauzy, jednak patologiczny u pań w okresie rozrodczym.

Może przyczyniać się do:

• nieregularnych cykli miesiączkowych lub ich braku,
• bezpłodności,
• zaniku 2- i 3-rzędowych cech płciowych,
• suchości w pochwie,
• infekcji dróg moczowych,
• nietrzymania moczu,
• uderzeń gorąca i zlewnych potów,
• zaburzeń snu,
• spadku popędu seksualnego,
• zmienności nastrojów i stanów depresyjnych,
• utraty jędrności piersi,
• pogorszenia jakości skóry,
• zaburzeń gospodarki wapniowej i osteoporozy,
• chorób serca na skutek podwyższenia poziomu cholesterolu.

Progesteron – niezbędny hormon od kluczowych zadań, owulacji i ciąży

Wymieniony przy okazji estrogenów progesteron, jest równie ważnym kobiecym hormonem.

Progesteron, zwany swego czasu luteiną, wydzielany jest przez jajniki, a bardziej precyzyjnie, przez ciałko żółte w fazie lutealnej i wczesnej ciąży oraz przez łożysko na późniejszym etapie ciąży.

W mniejszym stopniu produkowany jest w korze nadnerczy oraz ośrodkowym układzie nerwowym.

Za co odpowiada ten niezwykle istotny żeński hormon płciowy? Do głównych zadań progesteronu należą:

• kontrola i regulowanie cyklu miesiączkowego,
• wpływ na wystąpienie owulacji,
• przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia i implantacji zapłodnionej komórki jajowej,
• utrzymanie ciąży przez cały okres jej trwania,
• relaksacja powiększającej się macicy w drugiej połowie ciąży i hamowanie jej skurczów,
• utrzymanie prawidłowej struktury i funkcji szyjki macicy w ciąży,
• hamowanie nadmiernego rozrostu endometrium pod wpływem działania estrogenów,
• w połączeniu z estradiolem pobudzanie gruczołu mlekowego i przygotowywanie go do laktacji.

Działanie progesteronu na organizm kobiety jest zależne przede wszystkim od fazy cyklu miesiączkowego.

W fazie folikularnej stężenia progesteronu są niskie, a jajniki produkują głównie estrogeny.

Jego poziom wzrasta na początku owulacji, co jest zapowiedzią samego jajeczkowania.

Najwyższy poziom progesteron osiąga przy przekształceniu komórki jajowej w ciałko żółte.

Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia i zagnieżdżenia się zarodka, stężenie progesteronu spada i następuje tzw. luteoliza ciałka żółtego.

W warunkach fizjologicznych gwałtowne obniżenie poziomu progesteronu doprowadzi do krwawienia menstruacyjnego.

Nietrudno zauważyć, że poziom progesteronu nieustannie się zmienia.

Normy progesteronu w poszczególnych etapach cyklu wyglądają następująco:

• w fazie folikularnej: 0,28–0,72 ng/ml,
• w fazie okołoowulacyjnej: 0,64–1,63 ng/ml,
• w fazie lutealnej: 4,71–18,0 ng/ml.

Stężenie progesteronu w ciąży jest odmiennie i wynosi:

• w I trymestrze: 11,0–44,3 ng/ml,
• w II trymestrze: 25,4–83,3 ng/ml,
• w III trymestrze: 58,7–214 ng/ml.

W okresie menopauzy występuje niski poziom progesteronu (a stwierdzony przy badaniach .

Zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie stężenie progesteronu mogą prowadzić do zaburzeń podstawowych funkcji organizmu.

Niedobór progesteronu należy do najczęściej spotykanych przyczyn problemów z płodnością. Gdy jest go za mało:

• miesiączki stają się nieregularne, bardziej obfite;
• mogą wystąpić silne dolegliwości bólowe w dole brzucha, skurcze macicy plamienia lub krwawienia z dróg rodnych;
• pojawia się problem z zajściem w ciążę;
• uwidaczniają się problemy ze zbyt suchą skórą i nadmierną utratą włosów;
• mogą wystąpić wzmożone objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
• ciąża może zakończyć się poronieniem.

Przyczyną zbyt niskiego stężenia progesteronu może być niewydolność ciałka żółtego lub problemy z łożyskiem, dysfunkcja przysadki mózgowej lub podwzgórza czy zatrucie ciążowe.

Jeśli nadmiar progesteronu nie jest związany ze zmianami fizjologicznymi, takimi jak ciąża czy faza lutealna, może wskazywać na szereg zaburzeń, w tym m.in. na:

• niewydolność wątroby,
• zespół policystycznych jajników,
• zespół nadnerczowo-płciowy,
• nowotwór jajników lub nadnercza.

Na zbyt wysoki progesteron mogą wskazywać obrzęki powstające na skutek zatrzymania wody w organizmie czy żylaki.

Prolaktyna, czyli niezwykle istotny kobiecy hormon podczas ciąży i laktacji

Hormonem, który zarówno kobietom, jak i mężczyznom może kojarzyć się z wpływem na funkcje rozrodcze, jest prolaktyna (PRL).

To hormon peptydowy, zwany również hormonem luteotropowym (LTH), który wytwarzany jest przede wszystkim w przednim płacie przysadki mózgowej, a w mniejszym stopniu również w macicy i piersiach u kobiet, prostacie u mężczyzn oraz w skórze, czy przez komórki tkanki tłuszczowej i komórki odpornościowe.

Przez wiele lat naukowcy zdołali przyporządkować temu hormonowi ponad 300 zróżnicowanych zadań, które można podzielić na:

• reprodukcyjne,
• metaboliczne,
• regulacyjne – w obszarze płynów (osmoregulacja), układu odpornościowego czy funkcji behawioralnych.

Dlaczego prolaktyna nazywana jest hormonem kobiecym?

Głównie dlatego, że odpowiada ona za wiele istotnych funkcji podczas ciąży i karmienia piersią.

Po pierwsze odpowiednie stężenie tego hormonu podtrzymuje funkcjonowanie ciałka żółtego, które odpowiada za produkcję progesteronu, innego hormonu, który jest niezbędny m.in. dla utrzymania ciąży.

Warto również wiedzieć, że sama nazwa prolaktyny wywodzi się od bezpośredniego związku z laktacją, czyli funkcją stymulowania produkcji mleka, która następuję w odpowiedzi na karmienie piersią.

Prolaktyna pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas ciąży i wywołuje laktację.

Ponadto, u kobiet karmiących piersią hamuje wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), blokując tym samym owulację i menstruację, szczególnie w pierwszych miesiącach połogu.

Wpływ na regulowanie poziomu prolaktyny mają dopamina (hormon wydzielany przez podwzgórze) oraz estrogeny.

Jakie są normy prolaktyny? Stężenie powinno mieścić się w przedziale 5-25 ng/ml, jednak należy to oceniać na podstawie norm przedstawionych na wyniku konkretnego badania.

Inną kwestią jest to, że prolaktyna nie zawsze utrzymuje się na tym samym poziomie. Całkiem naturalny jest na przykład wzrost prolaktyny w czasie ciąży i podczas karmienia piersią.

Wahania tego hormonu obserwuje się również podczas cyklu menstruacyjnego.

Na początku nieznacznie rośnie, aby w drugiej połowie stopniowo się obniżyć.

Można więc wyróżnić różne normy prolaktyny dla kobiet. Powinna ona wynosić:

• w fazie folikularnej poniżej 23 µg/l,
• w fazie luteinowej poniżej 40 µg/l,
• a trzecim trymestrze ciąży do 400 µg/l.

Warto również nadmienić, że wartości prolaktyny mogą być wyrażone w różnych jednostkach. Przede wszystkim w mlu/ml  i ulu/ml.

Do ich przeliczenia stosowany jest wzór 1 ng/ml = 20 mIU/l.

Co więcej, stężenie prolaktyny ma również związek z cyklem dobowym.

W drugiej połowie nocy poziom hormonu wzrasta, osiąga szczyt wczesnym rankiem, a później sukcesywnie się obniża.

Na tym nie koniec.

Na zmiany poziomu tego hormonu wpływa również stres, stosunek seksualny, obfity posiłek czy wysiłek fizyczny.

To wszystko sprawia, że do badania poziomu prolaktyny warto się przygotować.

A jak wygląda samo badanie?

Polega na analizie próbki krwi pobieranej rano, na czczo, najlepiej pomiędzy 8 a 12.

Co może oznaczać nadmiar prolaktyny?

Wszystko uzależnione jest rzecz jasna od opisanych wyżej warunków. Jeśli jednak kobieta nie jest chociażby w ciąży to podwyższona prolaktyna może oznaczać:

• powyżej 25 ng/ml - występowanie nieregularnych miesiączek oraz cykle bezowulacyjne,
• powyżej 50 ng/ml – całkowite zatrzymanie menstruacji,
• powyżej 100 ng/ml – ryzyko guza przysadki mózgowej.

Zbyt wysoki poziom prolaktyny może objawiać się:

• zaburzeniami cyklu miesiączkowego, w tym skąpym krwawieniem ze skłonnością do całkowitego ustania,
• bólem i tkliwością piersi,
• mlekotokiem, czyli wyciekiem mleka z brodawek sutkowych, nawet poza ciążą czy laktacją,
• obniżeniem popędu seksualnego,
• suchością pochwy, co może prowadzić do dolegliwości bólowych podczas stosunku.

Warto wiedzieć, że nadmiar prolaktyny u kobiet może prowadzić do problemów z zajściem w ciążę. 

Hiperprolaktynemia, bo tak nazywa się wzrost hormonu prolaktyny, może mieć:

• wspomniane już podłoże fizjologiczne, w czasie ciąży lub karmienia piersią, podczas snu czy wysiłku fizycznego,
• oraz patologiczne, spowodowane różnymi zaburzeniami, w tym gruczolakiem przysadki mózgowej, niewydolnością nerek lub wątroby, niedoczynnością tarczycy czy przyjmowaniem niektórych leków.

Zdecydowanie rzadziej diagnozuje się hipoprolaktynemię, czyli spadek stężenia prolaktyny poniżej normy.

Występuje ona głównie u osób cierpiących na niedoczynność przysadki mózgowej.

Gonadotropiny, czyli hormony niezbędne do prawidłowej prokreacji

Już sama nazwa hormonów gonadotropowych sugeruje ich kluczową rolę w ludzkim organizmie.

Odpowiadają one bowiem za pobudzanie czynności ludzkich gonad, czyli kobiecych jajników oraz męskich jąder.

Wydzielane są przez przedni płat przysadki mózgowej.

Do gonadotropin należą przede wszystkim:

• hormon folikulotropowy (FSH), czyli folikulotropina,
• hormon luteinizujący (LH) zwany lutropiną.

Do tej grupy hormonów zalicza się również wydzielaną w czasie ciąży gonadotropinę kosmówkową (hCG).

Hormon FSH u kobiet ma za zadanie pobudzić wzrost pęcherzyków jajnikowych i kontrolować ich rozwój oraz regulować czynności ciałka żółtego.

Stymuluje wydzielanie estrogenów w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych.

Poziom folikulotropiny we krwi zależy od wieku kobiety oraz fazy cyklu miesiączkowego.

Normy FSH u kobiet wynoszą:

• w fazie folikularnej – poniżej 12 IU/l,
• w fazie jajeczkowania – od 20 do 90 IU/l,
• w fazie lutealnej – poniżej 10 IU/l,
• w okresie menopauzy – od 40 do 250 IU/l (po menopauzie stężenie FSH wzrasta),
• w czasie ciąży – stężenie śladowe.

Zbyt niski poziom FSH związany jest zazwyczaj z niewydolnością przysadki mózgowej i/lub podwzgórza. Nadmiar może z kolei świadczyć o pierwotnej lub nabytej niewydolności jajników lub zahamowaniu stymulacji owulacji.

Hormon LH u kobiet odpowiada przede wszystkim za owulację, a jego podstawowym zadaniem jest regulacja i kontrola wydzielania progesteronu.

Po uwolnieniu komórki jajowej do jajowodu lutropina wpływa na przekształcenie komórek ziarnistych w komórki luteinowe (wytwarzające progesteron), a komórek warstwy wewnętrznej – w osłony pęcherzyka w komórki paraluteinowe (wytwarzające estrogeny).

Rolą hormonu luteinizującego jest również podtrzymanie produkcji progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte.

Podobnie, jak w przypadku FSH, stężenie lutropiny różni się w zależności od momentu cyklu i wieku kobiety. Normy LH dla kobiet wynoszą:

• w fazie folikularnej - do 5 do 30 IU/l,
• podczas owulacji - od 75 do 150 IU/l,
• w fazie luteinowej - od 3 do 40 IU/l,
• po menopauzie - 30-300 IU/l.

Zbyt niskie stężenie lutropiny może sugerować uszkodzenie przysadki mózgowej lub podwzgórza.

Z kolei nadmiar hormonu LH może świadczyć o niedoczynności jajników lub zmianach nowotworowych w obrębie przysadki.

Androgeny, czyli męskie hormony w kobiecym ciele

Do grupy hormonów płciowych o budowie steroidowej zaliczają się również androgeny, czyli hormony androgenowe.

Nie bez powodu kojarzone są one przede wszystkim z męskimi atrybutami.

Występują jednak u obojga płci, a ich role polegają głównie na kontroli prawidłowego rozwoju cech płciowych, zarówno u mężczyzn jak i kobiet.

U kobiet hormony androgenowe wytwarzane są głównie przez nadnercza i w pewnym stopniu przez jajniki.

Można wśród nich wymienić:

• popularny testosteron,
• ale również androstendion,
• dehydroepiandrostendion (DHEA),
• dihydrotestosteron (DHT).

Dość znaczące zadanie w kobiecym organizmie mają przede wszystkim androstendion i dihydrotestosteron, gdyż pełnią one rolę prekursorów żeńskich hormonów płciowych czyli estrogenów.

Odpowiadają one przede wszystkim za zapoczątkowanie i kontrolę procesu dojrzewania dziewcząt, jak również za poziom libido, nastrój, metabolizm tkanki kostnej czy płodność bardziej dojrzałych pań.

Całkowita dobowa produkcja testosteronu wynosi około 100-400 mikrogramów.

Poziom testosteronu u kobiet zmienia się wraz z przebiegiem cyklu miesiączkowego.

Najniższe stężenie odnotowuje się we wczesnej fazie folikularnej.

Normy testosteronu u kobiet wynoszą:

• testosteron wolny: 10,4-45,1 pmol/l,
• testosteron całkowity: 1-2,5 nmol/l.

U kobiet w ciąży stężenie testosteronu wzrasta, a najwyższe wartości osiąga w czasie III trymestru.

Z kolei w okresie pomiędzy 20. a 45. rokiem życia dochodzi do 50% spadku stężenia tego hormonu w kobiecym organizmie.

Czy kobiety powinny badać testosteron?

Wskazaniem do badania poziomu testosteronu i innych androgenów u kobiet są przede wszystkim:

• hirsutyzm, czyli występowanie nadmiernego owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn, takich jak okolice warg i podbródka, przedramion, ud, klatki piersiowej, brzucha, pleców czy narządów płciowych;
• maskulinizacja, czyli występowanie u pań trzeciorzędowych męskich cech płciowych, takich jak wspomniane wyżej nadmierne owłosienie charakterystyczne dla mężczyzn, a ponadto powiększenie łechtaczki i warg sromowych, zmniejszenie piersi, obniżenie tonu głosu, zwiększenie masy mięśniowej, jak również pojawienie się trądziku, łojotokowego zapalenia skóry czy łysienia typu męskiego.
• zaburzenia miesiączkowania,
• trudności z zajściem w ciążę.

Za zbyt wysoki poziom androgenów u kobiet mogą odpowiadać zaburzenia w korze nadnerczy oraz w jajnikach, w tym różne odmiany nowotworów czy zespół policystycznych jajników (PCOS).

Ze względu na mniejszą ekspresję działania androgenów, w tym testosteronu, w kobiecym organizmie, objawy niedoborów tych hormonów mogą być bardziej subtelne.

Można zauważyć przede wszystkim: spadek popędu seksualnego, obniżenie i wahania nastroju, zmęczenie, zaburzenia koncentracji i pamięci czy ogólny brak energii.

Hormony tarczycy – wsparcie zdrowia i urody, czy zagrożenie dla płodności

Nie mniejsze znaczenie dla zdrowia, w tym płodności oraz urody kobiety mają hormony tarczycy, w tym przede wszystkim trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) i kalcytonina (CT).

Wszystkie trzy produkowane są przez gruczoł tarczowy i spełniają w kobiecym organizmie przeróżne funkcje.

Ich dobroczynne działanie można odczuć przede wszystkim:

• w prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej, czyli metabolizmie kości – za co odpowiada kalcytonina;
• w przyspieszaniu przemiany materii, co przyczynia się do zwiększonego spalania kalorii – w tym przypadku prym wiedzie trójjodotyronina;
• w utrzymywaniu odpowiedniej kondycji skóry oraz włosów – do czego przyczynia się tyroksyna.

Jednak zaburzenia gospodarki hormonalnej, w tym odbiegające od normy stężenia hormonów tarczycy, mogą doprowadzić do pojawienia się nieregularnych miesiączek, braku owulacji, a co za tym idzie, bezpłodności.

Co więcej, nawet gdy samo zajście w ciążę stało się możliwe, to mogą wystąpić problemy z jej utrzymaniem. Objawia się to poronieniami lub przedwczesnymi porodami.

Normy hormonów tarczycy:

• T3: 2-10 mU/l,
• T4: to 5-12 mcg/dl,
• CT: 8,3-22,0 pmol/l (30 – 80 pg/ml),
• oraz istotny w obrazie badania hormon TSH (hormon tyreotropowy, wydzielany przez przysadkę mózgową): 0,27- 4,0 mU/l.

W zależności od nieprawidłowości w poziomie hormonów tarczycy możemy mieć do czynienia z nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy.

Diagnostyka żeńskich hormonów płciowych – jakie badania i kiedy wykonać?

Analiza stężenia żeńskich hormonów płciowych jest istotna na wielu etapach życia kobiety, w tym w szczególności:

• przy odnotowaniu nieprawidłowości w organizmie mogących świadczyć o nadmiarze lub niedoborze, któregoś z hormonów,
• podczas wielu nieudanych prób zajścia w ciążę,
• przy zaburzeniach cyklu miesiączkowego,
• w przebiegu ciąży,
• w okresie okołomenopauzalnym, w celu sprawdzenia poziomu hormonów i ewentualnej decyzji o wprowadzaniu hormonalnej terapii zastępczej,
• w profilaktyce nowotworowej.

Lekarzem, który specjalizuje się w tematyce hormonów jest endokrynolog. Może on zlecić konkretne badania krwi i wskazać m.in.:

• w którym momencie cyklu należy udać się do laboratorium,
• jak należy przygotować się do badania,
• czy o której godzinie najlepiej oddać krew do analizy.

Wszystko to uzależnione jest od konieczności sprawdzenia poziomu konkretnego hormonu i dokładnego celu badania.

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link

Przedłuż swoją antykoncepcję online! Kończą Ci się tabletki?

Rozpocznij konsultację