Depresja: objawy, leczenie, do jakiego lekarza z depresją

Depresja jest silnym i długotrwałym zaburzeniem nastroju oraz myślenia. Niegdyś lekceważona, dziś uważana za jedną z najgroźniejszych chorób trawiących ludzkość. Zobacz, co to jest depresja, czym się objawia, do jakiego lekarza należy się udać, by skutecznie ją leczyć?

Depresja - co to jest?

Depresja nazywana jest chorobą ciała i duszy. Termin ten ma niezwykle szeroki zakres znaczeniowy, większość jednak definicji określa mianem depresji silne zaburzenia psychiczne, objawiające się istotnym obniżeniem nastroju, modyfikacją myślenia oraz spadkiem życiowej energii, w stopniu upośledzającym codzienne funkcjonowanie, a niekiedy wręcz popychającym do samobójstwa.

Depresja jest dziś jednym z najczęściej występujących problemów zdrowotnych na świecie i nie przypadkiem nazywana jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Na całym świecie cierpi na nią 350 milionów ludzi, a tylko w Polsce dotkniętych zaburzeniami depresyjnymi jest około 1,2 – 1,5 miliona osób.

W szczególności choroba dotyka osoby w wieku 20-40 lat oraz starsze. Przyjmuje się, że w grupie 65+, odsetek chorujących na depresję sięga nawet 20 procent, co ma bezpośredni związek m.in. z pogarszającym się stanem zdrowia, pogłębiającą izolacją społeczną oraz lękiem przed śmiercią.

Należy przy tym podkreślić, że statystyki te są czysto szacunkowe – dokładne liczby realnie odwzorowujące rzeczywistość są niemożliwe do ustalenia z tego względu, iż po fachową pomoc do lekarza zwraca się nie więcej, niż 10-20 procent osób tego potrzebujących. Reszta, a więc 80-90 procent, cierpi latami lub bezskutecznie usiłuje się leczyć na własną rękę.

Depresja - rodzaje

Istnieją różne rodzaje depresji, przy czym należy brać pod uwagę zróżnicowane nazewnictwo w piśmiennictwie europejskim i amerykańskim, a także odmienne kryteria pojmowania tego, co depresją jest, a co nie.

Amerykanie najczęściej w odniesieniu do klasycznej postaci choroby używają pojęcia „duża depresja”, w Europie natomiast (w tym w Polsce) częściej mówi się o „epizodzie depresyjnym”. W obu przypadkach depresja może wystąpić w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej lub jednobiegunowej. Klasyczny, choć obecnie wyraźnie się zacierający podział, wyróżnia takie postaci depresji, jak:

• depresja endogenna – wewnątrzpochodna, powodowana czynnikami biologicznymi, w tym przede wszystkim zaburzeniami w obrębie układu nerwowego i hormonalnego (niedobór takich neuroprzekaźników, jak serotonina, dopamina i noradrenalina);
• depresja egzogenna – zewnątrzpochodna, wywoływana czynnikami psychospołecznymi, traumatycznymi przeżyciami, doświadczeniami lękowymi, długotrwałą ekspozycją na stres etc.

Natomiast stosowana powszechnie klasyfikacja ICD-10 wyróżnia następujące rodzaje depresji:

• epizod depresyjny (duża depresja) – silne zaburzenie nastroju utrzymujące się przez minimum 2 tygodnie;
• zaburzenia depresyjne nawracające – przynajmniej dwa epizody dużej depresji, bez objawów maniakalnych;
• epizod depresyjny w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych – depresja występująca naprzemiennie z fazami manii;
• dystymia – lekkie obniżenie nastroju, nieupośledzające w znacznym stopniu codziennego funkcjonowania, trwające jednak chronicznie przez minimum 2 lata.

Do tego należy dodać różnego typu zaburzenia mniej typowe, a również zaliczane w poczet depresyjnych. Należą do nich między innymi:

• depresja lękowa (agitowana, atypowa), cechująca się znacznym poziomem lęku i związanym z tym pobudzeniem psychoruchowym – częsta przyczyna samobójstw,
• depresja maskowana, w przebiegu której występuje duże nagromadzenie reakcji bólowych ze strony różnych narządów ciała,
• depresja anankastyczna, której towarzyszą natrętne myśli i czynności kompulsywne,
• depresja hipochondryczna, nacechowana lękiem o własne zdrowie i życie,
• depresja depersonalizacyjna, do której cech charakterystycznych należy daleko idące zobojętnienie, poczucie odrealnienia własnej osoby oraz otaczającego świata.

Oznaki, objawy depresji

Oznaki depresji w jej klasycznej postaci, zwłaszcza endogennej, związanej z niedoborem hormonów, to przede wszystkim:

• pogorszenie nastroju utrzymujące się przez większą część dnia w okresie przynajmniej 2-tygodniowym,
• spłycenie emocji, niezdolność odczuwania przyjemności, obniżone zainteresowanie otaczającym światem,
• zaniżona samoocena, zmniejszona odporność na krytykę,
• silne i pozbawione realnego uzasadnienia poczucie winy,
• zaburzenia lękowe,
• drażliwość, skłonność do agresji i autoagresji,
• spowolnienie ruchowe, uczucie zmęczenia, utrata energii i sił witalnych,
• spowolnienie intelektualne – problem z logicznym myśleniem, koncentracją, kreatywnością. trudności z zapamiętywaniem,
• zaburzenie popędu seksualnego, skutkujące takimi dysfunkcjami, jak impotencja czy anorgazmia,
• zaburzenie łaknienia lub nadmierny apetyt,
• zaburzenia snu – bezsenność lub senność,
• zubożenie mowy – zdawkowe wypowiedzi,
• brak inicjatywy, mechaniczne wykonywanie czynności,
• alienacja, izolacja społeczna, zachowania aspołeczne,
• myśli samobójcze, mogące skutkować podejmowaniem prób odebrania sobie życia.

Do tego należy dodać szereg objawów nietypowych, charakterystycznych dla poszczególnych odmian depresji, zwłaszcza tych rzadkich. Przykładowo, depresja maskowana może się objawiać poprzez ból narządów wewnętrznych, mrowienie ciała, wymioty, zawroty głowy itp.

Do jakiego lekarza z depresją?

Do jakiego lekarza należy się udać z depresją? Pierwsze kroki można skierować do lekarza rodzinnego. Jeśli jednak stwierdzi on zasadność leczenia specjalistycznego, z dużą dozą prawdopodobieństwa skieruje na konsultację psychiatryczną.

To właśnie psychiatra zdecyduje o sposobie leczenia, jeśli stan pacjenta będzie tego wymagać, ordynując wdrożenie silnych leków na depresję na receptę. Innym rozwiązaniem, alternatywnym lub równoległym, jest psychoterapia, zazwyczaj realizowana w nurcie poznawczo-behawioralnym.

Głównym jej celem jest rozpoznanie osobowościowych i społecznych przyczyn depresji, a następnie próba wypracowania nowych wzorców myślenia i zachowania. W skrajnych przypadkach, oprócz farmakoterapii i psychoterapii, w leczeniu depresji, zwłaszcza endogennej, stosuje się też elektrowstrząsy. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, z udziałem psychiatry i anestezjologa.

Elektrowstrząsy poprawiają ukrwienie mózgu oraz stymulują wydzielanie kluczowych neuroprzekaźników. W odróżnieniu od zabiegów wykonywanych kilkadziesiąt lat temu, te współczesne uchodzą za bezpieczne, a przy tym niezwykle skuteczne w leczeniu najcięższych postaci depresji, zwłaszcza objawiających się występowaniem myśli samobójczych.

Leczenie depresji

Leczenie depresji, która jest ciężką i przewlekłą chorobą ogólnoustrojową, ma na celu zniesienie wszystkich objawów oraz powrót pacjenta do normalnego funkcjonowania. Zakres terapii znacznie wykracza więc poza doraźne działania mające na celu poprawę nastroju. Należy pamiętać, że w przebiegu depresji pacjent odczuwać może stany lękowe, zmagać się z obniżoną samooceną, poczuciem winy i krzywdy, a także cierpieć na zaburzenia snu, łaknienia, funkcji seksualnych.

Towarzyszy temu uczucie zmęczenia, zniechęcenia, utraty energii, niekiedy objawy psychosomatyczne i psychotyczne, a nawet myśli samobójcze. Konsekwencją tego jest obniżona aktywność życiowa i społeczna alienacja. Leczenie depresji uwzględnić musi wszystkie te objawy, a przy tym celnie neutralizować czynniki wywołujące chorobę. A te w ogólnym zarysie dzielimy na:

• biologiczne, w tym przede wszystkim zbyt niski poziom trzech neuroprzekaźników: serotoniny, noradrenaliny i dopaminy, które odpowiadają za samopoczucie i życiową mobilizację (determinanty te mają kluczowe znaczenie w tzw. depresji endogennej);
• psychospołeczne – wszystkie determinanty zewnętrzne, które wpływać mogą na rozwój stanów depresyjnych, takie jak strata bliskiej osoby, życie w toksycznej relacji, poniżenie, przemoc, prześladowanie, stres, udział w traumatycznym zdarzeniu, choroba. Depresja powodowana tego typu czynnikami nosi miano egzogennej.

W zależności od rozpoznania typu choroby, natężenia objawów, osobowości pacjenta i jego sytuacji zdrowotnej oraz życiowej, w leczeniu depresji stosuje się takie metody, jak:

• farmakoterapia,
• psychoterapia,
• elektrowstrząsy,
• fototerapia.

Nie stosuje się natomiast ziołolecznictwa i wszelkiego rodzaju „domowych sposobów”.

Leczenie depresji - leki

Leki na depresję przyjmowane są ogólnoustrojowo, doustnie. Tabletki oddziałują przede wszystkim na poziom kluczowych neuroprzekaźników, a więc serotoniny, dopaminy i noradrenaliny, na różne sposoby zwiększając ich syntezę lub blokując rozpad.

Efektem działania jest poprawa nastroju, zwiększenie witalności, niekiedy też zniesienie stanów lękowych oraz uspokojenie. Do wyboru jest w sumie kilkadziesiąt środków na receptę należących do różnych grup i różniących się mechanizmem działania, dlatego każdorazowo leki powinien dobierać lekarz psychiatra. I również w gestii specjalisty jest ocena efektów leczenia i ewentualna zmiana stosowanych środków. W zależności od postaci klinicznej choroby, lekami pierwszego rzutu są:

Depresja z zahamowaniem, brakiem energii, apatią:

• wenlafaksyna (inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny - snri),
• reboksetyna (wybiórczy inhibitor wychwytu zwrotnego noradrenaliny - nari),
• bupropion (bloker wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny - ndri),
• wortioksetyna (lek modulujący i stymulujący przekaźnictwo serotoninowe),
• moklobemid (selektywny, odwracalny inhibitor mao-a),
• agomelatyna (agonista receptorów melatonergicznych mt1 i mt2 oraz antagonista receptora 5–ht2c);

Depresja z natrętnymi myślami i czynnościami:

• klomipramina (trójpierścienny lek przeciwdepresyjny – tca),
• fluwoksamina, fluoksetyna, paroksetyna, citalopram, escitalopram, sertralina (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny -ssri);

Depresja z lękiem:

• mirtazapina, mianseryna (czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne),
• agomelatyna (agonista receptorów melatonergicznych mt1 i mt2 oraz antagonista receptora 5–ht2c),
• trazodon (inhibitor wychwytu serotoniny blokujący receptor 5-ht2);

Depresja z bólem:

• wenlafaksyna (inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny - snri),
• amitryptylina (trójpierścienny lek przeciwdepresyjny – tca);

Depresja z zaburzeniami funkcji poznawczych:

• wortioksetyna (lek modulujący i stymulujący przekaźnictwo serotoninowe),
• agomelatyna (agonista receptorów melatonergicznych mt1 i mt2 oraz antagonista receptora 5–ht2c),
• trazodon (inhibitor wychwytu serotoniny blokujący receptor 5-ht2).

Leki wykazują skuteczność na poziomie 50-75 procent, nie sposób jednak wskazać, które z nich mają najwyższą efektywność – wszystko zależy od pacjenta i jego indywidualnej reakcji, co z kolei związane jest m.in. z czynnikami osobowościowymi i ogólnym stanem zdrowia, w tym chorobami współtowarzyszącymi.

Ziołowe leki na depresję

Wszystkie wyżej wymienione leki na depresję mają silne działanie i jako takie dostępne są wyłącznie na receptę. Należy pamiętać, że zalecenia medyczne dotyczące farmakologicznego leczenia depresji uwzględniają wyłącznie tego typu środki.

Preparaty dostępne bez recepty, tak zwane zioła na depresję stosuje wyłącznie w stanach lekko obniżonego nastroju, niespełniających jednak kryteriów epizodów depresyjnych, rozumianych jako choroba lub zaburzenie afektywne. Są to różnego rodzaju suplementy diety pomagające uporać się z uczuciem marazmu, zapobiegające wpadaniu w psychiczne doły, dodające sił witalnych, a także uspokajające, ułatwiające zasypianie. Należą do nich preparaty bazujące na ekstraktach z takich roślin, jak:

• dziurawiec,
• kozłek lekarski,
• arcydzięgiel,
• werbena,
• melisa,
• lukrecja,
• szafran.

Tego typu zioła można przyjmować w leczeniu depresji, ale jedynie wspomagająco. Należy przy tym pilnie zwracać uwagę na niedozwolone połączenia - w przypadku stosowania wielu leków przeciwdepresyjnych surowo przeciwskazane jest na przykład przyjmowanie tabletek z dziurawcem.

Psychoterapia w depresji

Innym powszechnie stosowanym rozwiązaniem w leczeniu choroby jest pomoc psychologiczna. Psychoterapia w depresji ma na celu rozpoznanie czynników powodujących obniżenie nastroju i inne objawy, a następnie ich przepracowanie i wyrobienie nowych wzorców reakcji i zachowań.

Dlatego najczęściej pacjentami cierpiącymi na depresję zajmują się terapeuci pracujący w nurcie psychologii poznawczo-behawioralnej. Należy pamiętać, że terapia może trwać kilka miesięcy, a nawet lat. W jej tracie psycholog może sięgać do najodleglejszych wspomnień, dotyczących wydarzeń zadawnionych i wypartych ze świadomości, pozornie niemających wiele wspólnego z domniemaną, doraźną przyczyną współczesnych zaburzeń nastroju.

Proces ten jest oczyszczający i zazwyczaj skuteczny, może jednak być także dla pacjenta psychicznie bolesny, jeśli w jego trakcie wyciągnięte na światło dzienne zostaną przeżycia i wspomnienia głęboko ukryte w podświadomości.

Jak leczyć depresję samemu?

Wiele osób pyta się, jak leczyć depresję samemu? Pytanie to z natury rzeczy jest źle postawione. Depresja jest poważną chorobą, o niezwykle złożonym podłożu biologicznym, psychicznym i społecznym, której nie powinno się leczyć na własną rękę. Osoby niemające specjalistycznej wiedzy zazwyczaj nie są w stanie same sobie pomóc. Jedyne, co warto zalecić w ramach autoterapii, to:

• obdarzenie zaufaniem psychiatry i psychoterapeuty odnośnie proponowanych przez nich metod leczenia i ich skuteczności,
• regularne zażywanie leków wedle zaleceń lekarza oraz sumienna praca w ramach psychoterapii,
• otwarcie na pomoc i wsparcie ze strony bliskich,
• w miarę możliwości – powrót do aktywnego trybu życia, uprawianie sportu, spotkania z przyjaciółmi, przerwanie kręgu alienacji.

Pamiętajmy, że nieleczona depresja może się utrzymywać latami, zwłaszcza jeśli ma endogenny, biologiczny charakter. W wielu przypadkach pozostaje chorobą całkowicie niezrozumiałą i dla samego pacjenta i dla jego otoczenia.

Często też jest uważana za przypadłość wstydliwą – to jeden z głównych powodów, dla których osoby cierpiące na depresję nie korzystają z pomocy lekarskiej. Pamiętaj, jeśli krępujesz się iść do specjalisty, zamiast leczyć się na własną rękę, możesz skorzystać z konsultacji lekarskiej online. W przychodni internetowej Dimedic usłyszysz rzetelną diagnozę,  możesz otrzymać receptę na leki i skonsultujesz przebieg leczenia.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz psychiatra

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

Lekarz pediatra

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.