Depresja, co to jest, jak się objawia, jaki lekarz leczy depresję?
Autor: Piotr Brzózka
Depresja jest silnym i długotrwałym zaburzeniem nastroju oraz myślenia. Niegdyś lekceważona, dziś uważana za jedną z najgroźniejszych chorób trawiących ludzkość. Zobacz, co to jest depresja, czym się objawia, do jakiego lekarza należy się udać, by skutecznie ją leczyć?
Depresja - co to jest?
Depresja nazywana jest chorobą ciała i duszy. Termin ten ma niezwykle szeroki zakres znaczeniowy, większość jednak definicji określa mianem depresji silne zaburzenia psychiczne, objawiające się istotnym obniżeniem nastroju, modyfikacją myślenia oraz spadkiem życiowej energii, w stopniu upośledzającym codzienne funkcjonowanie, a niekiedy wręcz popychającym do samobójstwa.
Depresja jest dziś jednym z najczęściej występujących problemów zdrowotnych na świecie i nie przypadkiem nazywana jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Na całym świecie cierpi na nią 350 milionów ludzi, a tylko w Polsce dotkniętych zaburzeniami depresyjnymi jest około 1,2 – 1,5 miliona osób.
W szczególności choroba dotyka osoby w wieku 20-40 lat oraz starsze. Przyjmuje się, że w grupie 65+, odsetek chorujących na depresję sięga nawet 20 procent, co ma bezpośredni związek m.in. z pogarszającym się stanem zdrowia, pogłębiającą izolacją społeczną oraz lękiem przed śmiercią.
Należy przy tym podkreślić, że statystyki te są czysto szacunkowe – dokładne liczby realnie odwzorowujące rzeczywistość są niemożliwe do ustalenia z tego względu, iż po fachową pomoc do lekarza zwraca się nie więcej, niż 10-20 procent osób tego potrzebujących. Reszta, a więc 80-90 procent, cierpi latami lub bezskutecznie usiłuje się leczyć na własną rękę.
Depresja - rodzaje
Istnieją różne rodzaje depresji, przy czym należy brać pod uwagę zróżnicowane nazewnictwo w piśmiennictwie europejskim i amerykańskim, a także odmienne kryteria pojmowania tego, co depresją jest, a co nie.
Amerykanie najczęściej w odniesieniu do klasycznej postaci choroby używają pojęcia „duża depresja”, w Europie natomiast (w tym w Polsce) częściej mówi się o „epizodzie depresyjnym”. W obu przypadkach depresja może wystąpić w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej lub jednobiegunowej. Klasyczny, choć obecnie wyraźnie się zacierający podział, wyróżnia takie postaci depresji, jak:
- depresja endogenna – wewnątrzpochodna, powodowana czynnikami biologicznymi, w tym przede wszystkim zaburzeniami w obrębie układu nerwowego i hormonalnego (niedobór takich neuroprzekaźników, jak serotonina, dopamina i noradrenalina);
- depresja egzogenna – zewnątrzpochodna, wywoływana czynnikami psychospołecznymi, traumatycznymi przeżyciami, doświadczeniami lękowymi, długotrwałą ekspozycją na stres etc.
Natomiast stosowana powszechnie klasyfikacja ICD-10 wyróżnia następujące rodzaje depresji:
- epizod depresyjny (duża depresja) – silne zaburzenie nastroju utrzymujące się przez minimum 2 tygodnie;
- zaburzenia depresyjne nawracające – przynajmniej dwa epizody dużej depresji, bez objawów maniakalnych;
- epizod depresyjny w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych – depresja występująca naprzemiennie z fazami manii;
- dystymia – lekkie obniżenie nastroju, nieupośledzające w znacznym stopniu codziennego funkcjonowania, trwające jednak chronicznie przez minimum 2 lata.
Do tego należy dodać różnego typu zaburzenia mniej typowe, a również zaliczane w poczet depresyjnych. Należą do nich między innymi:
- depresja lękowa (agitowana, atypowa), cechująca się znacznym poziomem lęku i związanym z tym pobudzeniem psychoruchowym – częsta przyczyna samobójstw,
- depresja maskowana, w przebiegu której występuje duże nagromadzenie reakcji bólowych ze strony różnych narządów ciała,
- depresja anankastyczna, której towarzyszą natrętne myśli i czynności kompulsywne,
- depresja hipochondryczna, nacechowana lękiem o własne zdrowie i życie,
- depresja depersonalizacyjna, do której cech charakterystycznych należy daleko idące zobojętnienie, poczucie odrealnienia własnej osoby oraz otaczającego świata.
Oznaki depresji
Oznaki depresji w jej klasycznej postaci, zwłaszcza endogennej, związanej z niedoborem hormonów, to przede wszystkim:
- pogorszenie nastroju utrzymujące się przez większą część dnia w okresie przynajmniej 2-tygodniowym,
- spłycenie emocji, niezdolność odczuwania przyjemności, obniżone zainteresowanie otaczającym światem,
- zaniżona samoocena, zmniejszona odporność na krytykę,
- silne i pozbawione realnego uzasadnienia poczucie winy,
- zaburzenia lękowe,
- drażliwość, skłonność do agresji i autoagresji,
- spowolnienie ruchowe, uczucie zmęczenia, utrata energii i sił witalnych,
- spowolnienie intelektualne – problem z logicznym myśleniem, koncentracją, kreatywnością. trudności z zapamiętywaniem,
- zaburzenie popędu seksualnego, skutkujące takimi dysfunkcjami, jak impotencja czy anorgazmia,
- zaburzenie łaknienia lub nadmierny apetyt,
- zaburzenia snu – bezsenność lub senność,
- zubożenie mowy – zdawkowe wypowiedzi,
- brak inicjatywy, mechaniczne wykonywanie czynności,
- alienacja, izolacja społeczna, zachowania aspołeczne,
- myśli samobójcze, mogące skutkować podejmowaniem prób odebrania sobie życia.
Do tego należy dodać szereg objawów nietypowych, charakterystycznych dla poszczególnych odmian depresji, zwłaszcza tych rzadkich. Przykładowo, depresja maskowana może się objawiać poprzez ból narządów wewnętrznych, mrowienie ciała, wymioty, zawroty głowy itp.
Do jakiego lekarza z depresją?
Do jakiego lekarza należy się udać z depresją? Pierwsze kroki można skierować do lekarza rodzinnego. Jeśli jednak stwierdzi on zasadność leczenia specjalistycznego, z dużą dozą prawdopodobieństwa skieruje na konsultację psychiatryczną.
To właśnie psychiatra zdecyduje o sposobie leczenia, jeśli stan pacjenta będzie tego wymagać, ordynując wdrożenie silnych leków na depresję na receptę. Innym rozwiązaniem, alternatywnym lub równoległym, jest psychoterapia, zazwyczaj realizowana w nurcie poznawczo-behawioralnym.
Głównym jej celem jest rozpoznanie osobowościowych i społecznych przyczyn depresji, a następnie próba wypracowania nowych wzorców myślenia i zachowania. W skrajnych przypadkach, oprócz farmakoterapii i psychoterapii, w leczeniu depresji, zwłaszcza endogennej, stosuje się też elektrowstrząsy. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, z udziałem psychiatry i anestezjologa.
Elektrowstrząsy poprawiają ukrwienie mózgu oraz stymulują wydzielanie kluczowych neuroprzekaźników. W odróżnieniu od zabiegów wykonywanych kilkadziesiąt lat temu, te współczesne uchodzą za bezpieczne, a przy tym niezwykle skuteczne w leczeniu najcięższych postaci depresji, zwłaszcza objawiających się występowaniem myśli samobójczych.
Jak leczyć depresję farmakologicznie?
Jak leczyć depresję farmakologicznie? W zależności od postaci choroby, a także indywidualnych predyspozycji i reakcji pacjenta, stosuje się:
- selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (ssri), takie jak: fluwoksamina, fluoksetyna, paroksetyna, citalopram, escitalopram, sertralina;
- trójpierścienne leki przeciwdepresyjne (tca). należą do tej grupy między innymi: amitryptylina, doksepina, imipramina, dezypramina, dibenzepina, dotiepina;
- inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (snri): wenlafaksyna, duloksetyna, milnacipran;
- blokery wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny (ndri): bupropion;
- inhibitory monoaminooksydazy: fenelzyna, izokarboksazid;
- atypowe (heterocykliczne) leki „drugiej generacji": trazodon, maprotylina;
- wybiórcze inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (nari): reboksetyna;
- inne leki, w tym: maprotylina, agomelatyna, tianeptyna, ketamina.
Leki na depresję wykazują przeciętną skuteczność na poziomie 50-70 procent. W większości przypadków czas leczenia wynosi 9-12 miesięcy, a pierwsze efekty terapii są widoczne po upływie kilku tygodni.
Stosowanie leków na depresję obarczone jest ryzykiem wystąpienia niepożądanych objawów, takich jak zawroty głowy, nudności, zaburzenia świadomości, szczególnie w pierwszych dniach leczenia. Długofalowo jednak korzyści związane z ich przyjmowaniem zdecydowanie przeważają nad aspektami ujemnymi.
Czytaj też:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Milena Osińska, Adam Kazberuk, Katarzyna Celińska-Janowicz, Rafał Zadykowicz, Edyta Rysiak, Depresja – choroba cywilizacyjna XXI wieku, Geriatria 2017; 11:
- Constance Hammen, Depresja, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006
- Obraz kliniczny depresji, http://www.depresja.org
- Joanna Gwiazdowska, Reakcja na stres, zaburzenia lękowe, depresja, „Wyjść z cienia” - Świdnica 2012, https://www.powiat.swidnica.pl
Podobne artykuły
