Trzustka – wsparcie dla całego organizmu człowieka
Autor: Magdalena Sroka / artykuł konsultowany z dr Justyną Milewską
Trzustka człowieka jest narządem wspierającym trawienie składników odżywczych oraz regulującym pracę hormonów.
Nie da się ukryć, że trzustka to bardzo ważny organ, bez którego trudno o prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
A co się dzieję, gdy trzustka boli?
Albo: czy możesz czuć, że boli?
Jakie są objawy chorej trzustki?
I wreszcie – gdzie znajduje się trzustka?
Trzustka – funkcje organu wydzielania wewnętrznego
Trzustka jest narządem gruczołowym o nieregularnym kształcie i należy do układu hormonalnego oraz pokarmowego.
W przypadku trzustki mówi się o funkcji wewnątrzwydzielniczej, która wiąże się z produkcją hormonów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu (np. insuliny, glukagonu, somatostatyny).
Szczególnie ważna jest produkcja insuliny, która ma ogromne znaczenie w kontekście metabolizmu węglowodanów i obniżenia stężenia glukozy we krwi.
Drugą bardzo ważna funkcja trzustki jest funkcja zewnątrzwydzielnicza, czyli produkcja soku trzustkowego, który zawiera enzymy trawienne.
Biorą one udział w trawieniu białek, tłuszczów i cukrów.
Wiesz już jakie funkcje spełnia trzustka.
A jak wygląda i gdzie się znajduje?
Budowa i położenie trzustki
Wiele osób zastanawia się, gdzie jest trzustka.
Wszystko dlatego, że ból trzustki trudno jest dobrze scharakteryzować (a zwykle dopiero wtedy, kiedy zaczyna boleć, zastanawiamy się, o który narząd chodzi i co może niedomagać).
Trzustka znajduje się w jamie brzusznej i rozciąga się od jej środkowej części do lewej (w okolice śledziony) – więc jeśli boli, odczuwamy to w nadbrzuszu, czyli górnej części brzucha.
Umiejscowienie trzustki jest widoczne najlepiej na tym rysunku:
CC-BY 3.0 @BruceBlaus
Zanim jednak dowiesz się, czym może być spowodowany ból trzustki – poznaj jej budowę.
Trzustka ma podłużny kształt i liczy do 15 centymetrów długości u osoby dorosłej.
Jest zbudowana z pęcherzyków wydzielniczych oraz przewodów, które wyprowadzają sok trzustkowy.
Anatomicznie, trzustka składa się z:
- głowy,
- szyjki,
- trzonu (najdłuższej części trzustki),
- ogona.
Głowa trzustki jest jej najszerszą częścią, która posiada wyrostek haczykowaty (powstały w wyniku niekompletnego zrośnięcia się obu gruczołów trzustkowych podczas rozwoju płodowego układu pokarmowego).
Szyjka – kolejny element budowy trzustki, stanowi przedłużenie głowy w trzon.
Trzon z kolej, jako najdłuższa część organu, składa się aż z trzech powierzchni: tylnej, dolnej oraz przedniej.
Lewy koniec trzustki to ogon; jest on skierowany na lewo i ku górze – końcem opiera się o śledzionę.
Trzustka jest tak zbudowana, aby prawidłowo wytwarzać enzymy trawienne (funkcja zewnątrzwydzielnicza) oraz regulować poziom cukru we krwi (funkcja wewnątrzwydzielnicza).
Niestety, jak każdy narząd, także trzustka jest narażona na choroby i stany zapalne.
Przyczyn rozwijających się schorzeń trzustki może być kilka, np.:
- nadużywanie alkoholu,
- nieodpowiednia dieta,
- choroby współistniejące np. kamienie żółciowe czy problemy z przewodem pokarmowym,
- stosowanie niektórych leków (np. sterydów),
- predyspozycje genetyczne.
Niestety, choroby trzustki mogą doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji, szczególnie jeśli nie są leczone.
A jakie mogą być schorzenia związane z trzustką?
Choroby trzustki – ostre i przewlekłe zapalenie trzustki
Gdy trzustka zaczyna chorować, najczęstszą diagnozą jest zapalenie trzustki.
Może mieć ono jedna z trzech form:
- ostrą,
- przewlekłą,
- autoimmunologiczną.
Ostre zapalenie trzustki (ICD-10: K85) jest najczęściej wywołane nadmiernym spożyciem alkoholu, choć może powstać w wyniku kamicy żółciowej.
OZT, czyli ostre zapalenie trzustki ma zwykle bardzo gwałtowny przebieg i objawia się m.in.:
- występowaniem wymiotów,
- silnymi bólami w środkowej i górnej części brzucha,
- wzdęciami,
- gorączką,
- bólem mięśni.
I właśnie na podstawie objawów klinicznych można rozpoznać chorobę.
Dużą podpowiedzią dla lekarzy jest znaczny wzrost aktywności enzymów trzustkowych w surowicy krwi i moczu.
Z kolej potwierdzeniem diagnozy jest zwykle badanie USG oraz badanie tomografii komputerowej.
Jeśli dojdzie do ostrego zapalenia trzustki, musi być one leczone w warunkach szpitalnych.
A jak wygląda leczenie ostrego zapalenia trzustki?
Leczenie zwykle opiera się na podawaniu choremu leków – przeciwbólowych oraz takich, które zmniejszą wydzielanie soku trzustkowego (niszczącego komórki narządu).
Niekiedy konieczne jest włączenie antybiotyku.
Dodatkowo, ważna w leczeniu choroby jest dieta.
Na początek często stosuje się głodówkę lub żywienie dożylne.
Zapalenie trzustki może mieć także formę przewlekłą.
PZT, czyli przewlekłe zapalenie trzustki (ICD-10: K86), jest chorobą o łagodniejszym przebiegu, ale za to nawracającą i postępującą w czasie.
Niestety, PZT ma nieodwracalne skutki, prowadzące do stopniowego upośledzenia czynności zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej tego narządu.
Podłożem choroby jest także nadużywanie alkoholu, chociaż może wystąpić także w wyniku otyłości, stosowania niektórych leków, czy palenia tytoniu.
A czym objawia się przewlekłe zapalenie trzustki?
Do objawów PZT zalicza się:
- utratę masy ciała,
- świąd skóry,
- biegunkę,
- podwyższony poziom glukozy we krwi, a nawet rozwijającą się cukrzycę.
Przewlekłe zapalenie trzustki nie jest łatwe do zdiagnozowania (choroba rozwija się latami).
Potwierdzeniem diagnozy jest:
- wywiad i badanie fizykalne,
- znaczny stopień uszkodzenia miąższu trzustki (ok. 90%).
- obecność widocznych w badaniach obrazowych zwapnień i złogów.
Leczenie PZT opiera się w dużej mierze na zmianie stylu życia, w tym obowiązkowo – zmianie diety oraz na stosowaniu preparatów enzymatycznych i przeciwbólowych.
Inną, rzadziej spotykaną formą zapalenia trzustki, jest AZT, czyli autoimmunologiczne zapalenie trzustki.
Tak naprawdę rozpoznanie choroby nastąpiło stosunkowo niedawno i wciąż brakuje dogłębnej wiedzy na temat tego schorzenia.
Wiadomo, że choroba może występować z innymi chorobami immunologicznymi, jak np. z chorobami zapalnymi jelit, czy reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Natomiast aby zdiagnozować chorobę, bierze się pod uwagę np. obecność przeciwciał IgG4, typowe zmiany histopatologiczne oraz reakcję na steroidy.
A jak wygląda leczenie AZT?
Leczenie tego typu zapalenia trzustki polega na stosowaniu glikokortykosteroidów i to najczęściej wystarcza (pod warunkiem, że choroba została właściwie zdiagnozowana).
Innymi chorobami trzustki mogą być także rak trzustki i kamica trzustki.
Rak trzustki (ICD-10: C25) zwykle wykrywany jest w zaawansowanym stadium i wiąże się z powstaniem guza.
To właśnie od jego wielkości zależą objawy (stopień nasilenia) oraz rokowania.
Te ostatnie zależą także od stopnia zajęcia węzłów chłonnych.
Rozpoznanie choroby opiera się na wykonaniu badania rezonansem magnetycznym, USG, tomografii komputerowej, a niekiedy także na wykonaniu biopsji i laparoskopii.
Rak trzustki może być np. wynikiem nieleczonej cukrzycy, przewlekłego zapalenia trzustki czy otyłości.
I to właśnie: nadwaga, otyłość i cukrzyca są głównymi czynnikami zagrożenia chorobą.
Kamica przewodu trzustkowego to choroba występująca w głównym przewodzie trzustkowym i dochodzi do niej np. w przebiegu ostrego zapalenia trzustki.
Kamica przewodu trzustkowego może także rozwinąć się przy nadczynności przytarczyc (w wyniku zwiększonej ilości wapnia i fosforanów we krwi).
Objawem choroby może być żółtaczka, wymioty, gorączka oraz silny ból brzucha.
Chorobę leczy się poprzez usunięcie złogów z przewodu trzustkowego.
Dieta w chorobach trzustki – czego należy unikać?
Choroby trzustki może powodować wiele czynników.
Jednak duże znaczenie ma prowadzony styl życia oraz dieta i stosowanie używek (przede wszystkim rezygnacja z używek!).
Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju chorób trzustki przede wszystkim przyczynia się nadmierne spożycie alkoholu, palenie tytoniu oraz dieta bogata w tłuszcze.
Chcąc uniknąć problemów z trzustką, warto zawczasu zadbać o swoje nawyki żywieniowe.
A co jeśli już chorujesz na trzustkę?
W ustaleniu diety może pomóc Ci dietetyk.
O tym, co możesz spożywać, dowiesz się także od lekarza gastrologa.
To, czego z pewnością należy unikać, to duże ilości tłuszczu.
Nie rezygnuj z niego całkowicie, ponieważ tłuszcz pomaga we wchłanianiu witamin w nim rozpuszczalnych takich jak witaminy A, D, E i K.
Zdrowym źródłem tłuszczu może być oliwa z oliwek, czy olej rzepakowy (wszystko w rozsądnych ilościach).
Zaleca się także spożywanie chudych gatunków mięs, wędlin i ryb oraz odtłuszczonego mleka i nabiału.
Wybierając węglowodany, zwróć uwagę na te o małej zawartości błonnika pokarmowego (wybieraj np. pszenne pieczywo, drobne kasze, czy makarony z małą zawartością jaj).
Jeśli chorujesz na przewlekłe zapalenie trzustki oraz cukrzycę, powinieneś wykluczyć produkty zawierające cukry proste, a włączyć więcej produktów o niskim indeksie glikemicznym.
Stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety oraz zmiana stylu życia (z siedzącego na aktywny), może być zbawieniem nie tylko dla osób zmagających się z chorobami trzustki, ale dla każdego człowieka, który chce żyć w zdrowiu i pełni sił witalnych.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
