Choroba Addisona: przyczyny, objawy, leczenie

Choroba Addisona, znana również jako pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, to rzadkie, ale poważne zaburzenie hormonalne. Jej nazwa pochodzi od Thomasa Addisona, brytyjskiego lekarza, który jako pierwszy opisał to schorzenie w 1855 roku. Choroba ta charakteryzuje się niewystarczającą produkcją hormonów przez korę nadnerczy. Hormony te, takie jak kortyzol i aldosteron, pełnią kluczowe funkcje w regulacji metabolizmu, ciśnienia krwi i równowagi wodno-elektrolitowej organizmu.

Występowanie choroby Addisona jest stosunkowo rzadkie, a szacuje się, że dotyka ona 1 na 100 000 osób. Z powodu jej złożoności i często niespecyficznych objawów, diagnoza może być trudna i opóźniona. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy choroby Addisona oraz metody leczenia, aby lepiej zrozumieć, jak wpływa ona na organizm i jak można ją kontrolować.

Choroba Addisona - przyczyny

Choroba Addisona jest wynikiem uszkodzenia kory nadnerczy, co prowadzi do jej niezdolności produkcji wystarczających ilości hormonów. Najczęstszą przyczyną tego schorzenia jest reakcja autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy człowieka atakuje nadnercza. Jest to stan zwany autoimmunologiczną niedoczynnością kory nadnerczy i odpowiada za około 70-90% przypadków choroby Addisona.

Inne przyczyny choroby Addisona

Gruźlica:

W przeszłości, przed rozwojem nowoczesnych terapii, gruźlica była główną przyczyną choroby Addisona. Bakterie Mycobacterium tuberculosis mogą infekować nadnercza i prowadzić do ich uszkodzenia. Chociaż gruźlica jest obecnie rzadziej spotykana w krajach rozwiniętych, nadal jest często spotykaną chorobą w krajach o niskim dostępie do opieki zdrowotnej.

Przerzuty nowotworowe:

Choroba Addisona może być również wynikiem przerzutów nowotworowych do nadnerczy, szczególnie w przypadkach raka płuc, piersi lub nerek.

Zakażenia wirusowe:

Niektóre infekcje wirusowe, takie jak HIV lub CMV (cytomegalowirus), mogą uszkodzić nadnercza i prowadzić do rozwoju choroby Addisona.

Krwotoki nadnerczowe:

Rzadko, ale możliwe, jest wystąpienie krwotoków nadnerczowych, które mogą uszkodzić tkankę nadnerczy i prowadzić do niedoczynności.

Inne czynniki:

W rzadkich przypadkach, choroba Addisona może być spowodowana genetycznymi zaburzeniami, takimi jak zespół Allgrove’a (AAA) lub adrenoleukodystrofia, które wpływają na funkcjonowanie nadnerczy.

Objawy choroby Addisona

Objawy choroby Addisona są często niespecyficzne i mogą rozwijać się stopniowo, co sprawia, że diagnoza schorzenia bywa trudna. Objawy są wynikiem niedoboru kortyzolu i aldosteronu, które wpływają na różne procesy metaboliczne i regulacyjne w organizmie.

Najczęstsze objawy choroby Addisona

Przewlekłe zmęczenie: jednym z najczęściej zgłaszanych objawów jest uczucie wyczerpania, które nie ustępuje nawet po odpoczynku. Osoby z chorobą Addisona mogą czuć się wyczerpane i osłabione przez większą część dnia.

Utrata masy ciała: ze względu na zmniejszenie apetytu i zmiany w metabolizmie, osoby z chorobą Addisona mogą doświadczać niezamierzonej utraty wagi.

Niskie ciśnienie krwi (hipotensja): niedobór aldosteronu prowadzi do utraty sodu przez nerki, co skutkuje niskim ciśnieniem krwi. W skrajnych przypadkach, osoby z chorobą Addisona mogą doświadczyć omdleń.

Hipoglikemia: kortyzol wpływa na metabolizm glukozy, a jego niedobór może prowadzić do spadku poziomu cukru we krwi, co powoduje objawy takie jak drżenie, zawroty głowy i osłabienie.

Ciemne przebarwienia skóry: hiperpigmentacja skóry, szczególnie na dłoniach, łokciach, stawach oraz w fałdach skórnych, jest charakterystycznym objawem choroby Addisona. Jest to wynikiem wzrostu produkcji hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), który stymuluje produkcję melaniny.

Problemy żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, biegunka oraz bóle brzucha są częstymi objawami, które mogą pojawiać się w przebiegu choroby Addisona.

Zaburzenia nastroju: depresja, drażliwość i ogólny spadek samopoczucia psychicznego mogą być związane z brakiem równowagi hormonalnej, szczególnie niedoborem kortyzolu.

Bóle mięśni i stawów: ze względu na zaburzenia metaboliczne, osoby z chorobą Addisona mogą odczuwać ból i sztywność mięśni oraz stawów.

Objawy choroby Addisona mogą nasilać się stopniowo, ale istnieje ryzyko wystąpienia nagłego kryzysu nadnerczowego, który jest stanem zagrażającym życiu. W takiej sytuacji konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna.

Diagnoza choroby Addisona

Diagnostyka choroby Addisona polega na ocenie poziomu hormonów we krwi oraz odpowiedzi organizmu na testy stymulacyjne. Najczęściej stosowanym testem jest test stymulacji ACTH, który polega na podaniu syntetycznego hormonu adrenokortykotropowego i ocenie, jak nadnercza reagują na stymulację. Niski poziom kortyzolu po podaniu ACTH sugeruje niedoczynność kory nadnerczy.

Dodatkowo, bada się poziom elektrolitów we krwi. Charakterystyczna dla choroby Addisona jest hiponatremia (niskie stężenie sodu) oraz hiperkaliemia (wysokie stężenie potasu), wynikające z braku aldosteronu. Poziom glukozy może być również niski z powodu braku kortyzolu.

W niektórych przypadkach wykonuje się także badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK) nadnerczy, aby ocenić ich strukturę i wykluczyć inne przyczyny niedoczynności, takie jak guz lub infekcja.

Leczenie choroby Addisona

Leczenie choroby Addisona polega na uzupełnianiu brakujących hormonów, czyli kortyzolu i aldosteronu. Terapia hormonalna jest konieczna przez całe życie pacjenta i polega na codziennym przyjmowaniu leków. W zależności od stopnia niedoboru hormonów, pacjenci mogą potrzebować różnych dawek.

Leki na chorobę Addisona - glikokortykosteroidy

Podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu choroby Addisona są glikokortykosteroidy, które zastępują brakujący kortyzol. Najczęściej stosowanym lekiem jest hydrokortyzon, przyjmowany doustnie w dawkach dostosowanych do potrzeb pacjenta. W niektórych przypadkach zamiast hydrokortyzonu stosuje się prednizon lub deksametazon, które mają dłuższy czas działania.

Mineralokortykosteroidy

Aby zastąpić brak aldosteronu, pacjentom podaje się również fludrokortyzon, który jest syntetycznym mineralokortykosteroidem. Fludrokortyzon pomaga utrzymać równowagę elektrolitową i ciśnienie krwi.

Zmiany w stylu życia i edukacja pacjenta

Leczenie choroby Addisona wymaga nie tylko terapii farmakologicznej, ale także edukacji pacjenta na temat radzenia sobie z tą chorobą. Pacjenci powinni być świadomi konieczności zwiększania dawki leków w sytuacjach stresowych, takich jak choroba, uraz lub operacja, gdy organizm potrzebuje więcej kortyzolu.

Kryzys/przełom nadnerczowy

Kryzys nadnerczowy jest stanem nagłego niedoboru kortyzolu, który może prowadzić do spadku ciśnienia krwi, hipoglikemii i śpiączki. Wymaga on natychmiastowego podania dużej dawki hydrokortyzonu dożylnie oraz leczenia objawowego w warunkach szpitalnych.

Rokowania i życie z chorobą Addisona

Choroba Addisona nie jest w pełni wyleczalna, ale można ją skutecznie kontrolować dzięki odpowiedniemu leczeniu. Nieleczona prowadzi do śmierci, jednak pacjenci, którzy regularnie przyjmują leki, mogą żyć równie długo jak osoby zdrowe. Groźnym stanem, który może wystąpić u osób z tą chorobą, jest przełom nadnerczowy. Może do niego dojść, gdy pacjent samodzielnie odstawi hydrokortyzon lub w wyniku sytuacji stresowych, takich jak poważne infekcje czy urazy, jeśli nie zostanie zwiększona dawka leku. Brak natychmiastowego podania hydrokortyzonu w takiej sytuacji może skończyć się śmiercią. Symptomy przełomu obejmują ekstremalnie niskie ciśnienie krwi, utratęx świadomości oraz gorączkę. Wcześniejsze objawy, które mogą wskazywać na nadchodzący przełom, to osłabienie, bóle mięśni i brzucha, nudności oraz wymioty.

Ważne jest również, aby pacjenci mieli przy sobie kartę ratunkową informującą o chorobie Addisona, a także glikokortykosteroidy w formie zastrzyków do podania w nagłych wypadkach.

Chociaż choroba Addisona jest schorzeniem przewlekłym i wymaga leczenia do końca życia, prawidłowo leczona pozwala na prowadzenie normalnego życia. Kluczowym elementem jest regularne monitorowanie poziomu hormonów oraz dostosowywanie dawek leków w zależności od potrzeb organizmu. Pacjenci powinni być pod stałą opieką endokrynologa, aby minimalizować ryzyko powikłań i skutecznie kontrolować objawy choroby Addisona.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.