Zapalenie zatok przynosowych - ostre i przewlekłe. Objawy
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Agnieszką Dobkowską
Ręka w górę, kto choć raz nie cierpiał z powodu zapalenia zatok… Chyba każdy wie, jak bardzo uciążliwe to jest – zwłaszcza w nocy. Niestety – każdy człowiek posiada aż cztery pary zatok, a w dodatku... każda z nich może zostać zainfekowana: wirusami, bakteriami, grzybami czy alergenami. Mogą zdarzyć się objawy nagłe i silne – jak w przypadku ostrego zapalenia zatok, które z kolei mogą przerodzić się w postać przewlekłą, znacznie utrudniającą codzienne funkcjonowanie. Jak sobie radzić z zapaleniem zatok przynosowych i jakie leki stosować na poszczególne typy infekcji?
Za co odpowiedzialne są zatoki?
Zapalenie zatok przynosowych jest schorzeniem górnych dróg oddechowych.
Jak wyglądają zatoki i dlaczego kłopotliwa może być ich infekcja?
Są to przestrzenie powietrzne- jamy zlokalizowane wewnątrz czaszki, pokryte błoną śluzową. Każda z zatok ma połączenie z jamą nosową.
Funkcje, jakie pełnią to, m.in.:
- oddechowe – nawilżają i ogrzewają powietrze wdychane przez nos, a także wyrównują różnicę ciśnień;
- ochronne – zabezpieczają wnętrze twarzoczaszki przed urazami mechanicznymi;
- statyczne – zmniejszają masę twarzoczaszki;
- fonetyczne – tworzą przestrzeń zabezpieczającą ucho wewnętrzne przed przenoszeniem własnego głosu przez kości.
Każdy człowiek posiada 4 pary zatok przynosowych, wśród których wymienić można:
- zatoki szczękowe – największe ze wszystkich, znajdują się poniżej oczu, po dwóch stronach nosa;
- zatoki czołowe – zlokalizowane powyżej linii oczu, blisko centralnej osi twarzy;
- zatoki sitowe – znajdują się w obrębie kości sitowej, między oczami i nosem;
- zatoki klinowe – położone za jamą nosową, w głębi czaszki, w obrębie kości klinowej.
Zapalenie zatok przynosowych może występować w różnych lokalizacjach i charakteryzować się zróżnicowanym obrazem klinicznym, natężeniem objawów oraz czasem trwania infekcji.
Jakie objawy mogą być dla Ciebie dokuczliwe podczas zapalenia zatok?
Niestety, zapalenie zatok przynosowych bywa naprawdę bardzo uciążliwe przede wszystkim dlatego, że najczęściej wiąże się z zablokowanym nosem i brakiem jego drożności.
To bywa naprawdę uciążliwe, zwłaszcza podczas snu.
Najbardziej charakterystyczne objawy zapalenia zatok przynosowych, to także:
- patologiczna wydzielina (katar) w jamach nosa;
- spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
- ból gardła;
- ból twarzoczaszki i uczucie rozpierania twarzy, zlokalizowane w okolicach czoła, policzków, oczu, nosa, w zależności od tego, które z zatok objęte są infekcją;
- nadwrażliwość twarzy na dotyk;
- gorączka;
- ból zębów;
- nieświeży oddech;
- osłabienie;
- męczący kaszel;
- zaburzenia węchu.
Co więcej...
Objawy zapalenia zatok przynosowych mogą mieć charakter ostry (ostre zapalenie zatok) lub przewlekły.
Specjaliści z zakresu laryngologii mają czasem odmienne zdania co do czasu trwania poszczególnych faz.
Najczęściej jednak w różnicowaniu tych zapaleń stosuje się definicje stworzone w rekomendacji European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps (EPOS), wydanej w roku 2007 i zaktualizowanej 5 lat później, sygnowanej przez Europejską Akademię Alergologii i Immunologii Klinicznej.
Czyli:
- ostre zapalenie zatok przynosowych trwa do 12 tygodni, pod warunkiem całkowitego ustąpienia objawów przed upływem tego czasu;
- przewlekłe zapalenie zatok przynosowych trwa powyżej 12 tygodni, objawy często nie ustępują całkowicie, możliwe są nawroty z wyraźnymi fazami zaostrzenia.
Ostra postać zapalenia zatok przynosowych
Ostre zapalenie zatok przynosowych w zdecydowanej większości przypadków ma charakter wirusowy.
Niekiedy jednak przechodzi w zakażenie bakteryjne, stając się zdecydowanie poważniejszym problemem.
Wedle standardów EPOS ostre zapalenie zatok przynosowych dzieli się na:
- wirusowe zapalenie zatok przynosowych – ma tendencję do samoistnego odpuszczania, trwa do 10 dni. Najczęściej wywoływane jest przez rinowirusy, adenowirusy i wirusy RS. Dodatkowo występują typowe objawy przeziębienia: ból gardła, bóle mięśniowo-stawowe, osłabienie, podwyższona ciepłota ciała – można stosować leki doraźne, np. przeciwbólowe na bóle głowy czy zatok;
- powirusowe ostre zapalenie zatok przynosowych – trwa do 12 tygodni, rozpoznawane jest w przypadku utrzymywania się objawów powyżej 10 dni lub ich wyraźnego zaostrzenia po 5 dniach;
- bakteryjne ostre zapalenie zatok przynosowych – trwa do 12 tygodni. Jest wynikiem bakteryjnego nadkażenia wcześniejszej infekcji wirusowej. Najczęściej powodowane przez dwoinkę zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) lub Gram-ujemne pałeczki Haemophilus influenzae oraz Moraxella catarrhalis. Ma ciężki charakter. W jego przebiegu występują: przebarwiony katar (w kolorze zielonkawo-żółtym), ropna wydzielina z nosa, silny, miejscowy ból twarzoczaszki, najczęściej jednostronny, gorączka powyżej 38 stopni, wyraźne zaostrzenia choroby następujące po fazach łagodniejszych, podwyższone OB/CRP w badaniu krwi.
Przewlekłe problemy z zatokami – nawracające infekcje
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych to takie, które co jakiś czas nawraca, zwłaszcza po niedoleczonej ostrej infekcji.
Często występują też problemy z całkowitym wyleczeniem czy ciągłym problemem z nawracającym katarem.
Można mówić o tym stanie wtedy, kiedy cała sytuacja trwa powyżej 3 miesięcy.
Jak się objawia?
Najczęściej występujące objawy przewlekłego zapalenia zatok to:
- obfita wydzielina;
- brak drożności nosa;
- przekrwienie błony śluzowej nosa;
- osłabiony węch;
- złe samopoczucie.
Zazwyczaj przewlekłe zapalenie zatok przynosowych stanowi kontynuację przedłużającej się choroby w postaci początkowo ostrej.
Co więcej...
Powodowane może być przez więcej niż jeden czynnik, w tym zakażenia wirusowe i bakteryjne, a także grzybicze (grzybicze zapalenie zatok) oraz reakcje alergiczne (alergiczne zapalenie zatok).
W odróżnieniu od zapalenia ostrego, w zatokach pacjenta bardzo często obserwuje się jednocześnie kilka różnych drobnoustrojów.
Dotyczy to zwłaszcza infekcji bakteryjnych, w czasie których możliwe jest współwystępowanie gronkowców skórnych i złocistych, paciorkowców, Haemophilus influenzae, bakterii Gram-ujemnych oraz beztlenowych.
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych ma co prawda łagodniejszy przebieg, niż ostre, ale ze względu na długość trwania, wielorakość zakażeń oraz możliwość powikłań, stanowi poważne zagrożenie.
Nie mówiąc o tym, jak bardzo może być dla Ciebie uciążliwe...
Jak leczyć zapalenie zatok przynosowych?
Leczenie zapalenia zatok przynosowych zależne jest od postaci choroby, w tym przede wszystkim od jej etiologii, czyli od tego, co dane zapalenie wywołuje.
A dokładniej:
Ostre wirusowe zapalenie zatok przynosowych trwające do 10 dni leczy się objawowo – samodzielnie lub pod kontrolą lekarza pierwszego kontaktu.
W pierwszej fazie stosowane są preparaty przeciwobrzękowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe – można użyć ibuprofen lub inne środki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Natomiast w fazie drugiej należy zastosować leki mukolityczne (upłynniające i zmniejszające lepkość śluzu), a także preparaty nawilżające na bazie wody morskiej i soli fizjologicznej.
Z kolei w przypadku powirusowego zapalenia zatok (trwającego powyżej 10 dni), dodatkowo do leczenia można włączyć lekkie glikokortykosteroidy przeznaczone do aplikacji miejscowej (w kroplach), dostępne zazwyczaj na receptę.
Środki te mają na tyle szeroki zakres działania, że stosowane są także w sytuacji, gdy choroba ma podłoże alergiczne.
Taką e-receptę może przepisać Ci lekarz w przychodni online Dimedic.eu, wystarczy, że umówisz się na wizytę i maksymalnie do 2 godzin zostanie przeprowadzona konsultacja lekarska.
Jeśli infekcja ma charakter bakteryjny, oprócz wyżej wymienionych leków, zaleca się też zastosowanie antybiotykoterapii (7-14 dni).
Oczywiście jest to uzależnione od Twojego lekarza oraz predyspozycji Twojego organizmu.
Zdarza się, że naprawdę ciężko wyleczyć zapalenia bakteryjne bez pomocy antybiotyków.
A co jeśli problemem są grzyby?
Grzybicze zapalenie zatok wymaga zastosowania leków przeciwgrzybiczych.
Niestety często jest też wskazaniem do wykonania zabiegu chirurgicznego.
Dlaczego?
Ponieważ grzyby naprawdę ciężko wyeliminować.
W zatokach jest ciemno, ciepło i wilgotno - idealne warunki do ich bytowania i rozmnażania.
Najbardziej upowszechnioną dziś metodą leczenia zabiegowego jest tzw. endoskopowa chirurgia zatok (ang. FESS- functional endoscopic sinus surgery).
W przypadku znacznego zalegania wydzieliny w zatokach, niezależnie od patogenów, wykonać można płukanie zatok (czyli irygację) lub ich drenaż (czyli inwazyjną punkcję) – w gabinecie lekarskim.
Wskazane są także inhalacje z użyciem konkretnych roztworów, np. soli fizjologicznej.
Dodatkowo warto pamiętać o tym, aby w tym czasie zadbać o siebie – przede wszystkim dużo odpoczywać.
Jeśli masz możliwość – zostań w czasie choroby w domu.
Trafna diagnoza zapalenia zatok przynosowych
Leczenie ma znaczenie, ale... odpowiednie leczenie!
Najpierw należy ustalić co jest przyczyną zapalenia zatok, aby móc rozpocząć walkę z nieprzyjacielem.
W jaki sposób?
Przede wszystkim: dokładny wywiad lekarski, badanie laryngologiczne i inne badania, np. morfologia krwi.
Oczywiście nie obędzie się bez badania palpacyjnego (dotykowego) twarzy i szyi.
Pozwala to ocenić bolesne miejsca a także sprawdzić stan węzłów chłonnych.
Lekarz (POZ czy laryngolog) ocenia także jamę nosa specjalnym wziernikiem, a także gardło, po którym może spływać wydzielina z zatok.
W przewlekłych problemach z zatokami niestety często konieczne jest wykonanie innych badań, typu tomografia komputerowa.
Dzięki temu lekarz będzie w stanie ocenić wszystkie Twoje zatoki a także otaczające je tkanki.
Tak naprawdę to właśnie badanie TK jest w stanie ocenić zmiany patologiczne najlepiej ze wszystkich możliwych opcji.
Przy ostrym i przewlekłym zapaleniu zatok czasem pobiera się materiał biologiczny, wydzielinę, popłuczyny z zatok, wymaz czy badanie stricte mykologiczne.
W zależności od tego, jakie jest podejrzenie co do przyczyny problemu.
Być może w Twoim przypadku problemem są konkretne alergeny (alergii można dostać w każdym momencie życia), a wtedy zapewne lekarz skieruje Cię na testy alergologiczne.
Zapalenie zatok a powikłania – zadbaj o odpowiednie leczenie
Powikłania po zapaleniu zatok, choć występują rzadko – to jednak występują.
Dlatego tak ważne jest leczenie... w porę!
Przede wszystkim pierwszym powikłaniem jest przemiana stanu ostrego w przewlekły.
Ten stan z kolei może przenikać na okoliczne tkanki, doprowadzając do problemów z uszami czy oczodołami, a to ma bezpośrednie przełożenie na Twój wzrok i słuch.
Niestety, takie powikłania mogą doprowadzić nawet do ataków astmatycznych.
Możliwe jest także zapalenie opon mózgowych, które jest bardzo niebezpieczne dla Twojego zdrowia.
Jakie jeszcze problemy mogą spotkać Cię w konsekwencji nieleczonych zatok?
Między innymi:
- ropnie nadtwardówkowe lub podtwardówkowe;
- zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej;
- ropnie mózgu;
- obrzęk zapalny powiek;
- zapalenie tkanek miękkich oczodołów.
Ale nie martw się na zapas i pamiętaj...
To wszystko to powikłania, ale mogące dotyczyć osób, które nie dbają o siebie i nie stosują do zaleconych przez lekarza wskazań.
Działania profilaktyczne przeciwko zapaleniu zatok
Musisz wiedzieć, że zapalenie zatok dotyczy naprawdę osób w każdym wieku.
Dosyć często dochodzi do zapalenia po prostu od początkowego przeziębienia czy osłabienia odporności.
Istnieje jednak parę sposobów na to, aby bardziej o siebie zadbać, a tym samym - zmniejszać ryzyko występowania zapalenia zatok.
Po pierwsze?
Zawsze dbaj o siebie wtedy, kiedy już złapiesz zapalenie zatok.
Niestety nieleczona infekcja może przerodzić się w stan przewlekły, z którym już ciężej walczyć.
Staraj się także unikać osób, które obecnie przechodzą zapalenie zatok - czy inne wirusowe lub bakteryjne choroby.
Choć stricte zapaleniem zatok nie możesz się zarazić, to już drobnoustrojami, które je wywołują – jak najbardziej.
Zawsze dbaj o to, aby dobierać odzież do warunków panujących za oknem a także... nie włączaj zbyt szybko latem klimatyzacji w samochodzie (o zgrozo – nieodgrzybionej!).
Jeśli jesteś alergikiem – dbaj o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach w których przebywasz i przyjmuj leki przeciwhistaminowe w okresach, kiedy jesteś narażony, np. na pylenie drzew.
Zadbaj także o stan swojego uzębienia, które leży w bezpośrednim sąsiedztwie zatok.
Niestety choroby zatok całkiem często są konsekwencją nieleczonych zębów (zębopochodne zapalenie zatok).
Poza tym - pij odpowiednią ilość płynów dziennie, zadbaj o aktywność fizyczną i staraj się zdrowo odżywiać.
To ma znaczenie niezależnie od tego, przed czym chcesz się uchronić. :)
Domowe sposoby na wspomaganie leczenia infekcji zatok przynosowych
Co robić, aby jak najszybciej dojść do siebie i wspomóc leczenie zapalenia zatok przynosowych domowymi sposobami?
Przede wszystkim zadbaj o:
- odpowiednie nawilżenie powietrza;
- wystarczające nawodnienie organizmu;
- płukanie nosa, co pozwoli pozbyć się zalegającej wydzieliny;
- inhalacje na zapalenie zatok nawilżające błonę śluzową nosa, z dodatkiem np. soli fizjologicznej;
- przyjmowanie leków przeciwbólowych w ramach potrzeby;
- odpoczynek i odpowiednią ilość snu;
- ciepłe okłady na zatoki (np. ciepły ręcznik) lub podgrzany woreczek z gorczycą;
- wietrzenie pomieszczeń, w których przebywasz.
Jeśli domowe sposoby (najczęściej w pierwszej – wirusowej fazie choroby), którą można poznać po przezroczystej wydzielinie z nosa nie pomagają, lepiej skonsultuj się z lekarzem.
Niestety wirusowa infekcja może przerodzić się w infekcję bakteryjną, którą prawdopodobnie Twój organizm będzie znosił nieco gorzej, a leczenie będzie wymagało zastosowanie leków na zapalenie zatok na receptę.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Piotr Wardas, Jarosław Markowski, Agnieszka Piotrowska-Seweryn, Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, vol 8, no 4
- Elżbieta Tryka, Zapalenie zatok przynosowych, Nowa Medycyna 2/2009
- Wytske J. Fokkens, Valerie J. Lund, Joachim Mullol, Claus Bachert i inni, Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2012 wybór), Magazyn Otolaryngologiczny, kwiecień-czerwiec 2013, tom XIII, zeszyt 2.
- Michał Michalik, Flora bakteryjna w przewlekłym zapaleniu zatok, Forum Stomatologii Praktycznej, 1 lutego 2019, nr 44
Podobne artykuły
