Płukanie zatok: czy faktycznie pomaga na zapalenie zatok?
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechurą
Płukanie zatok odgrywa istotną rolę w leczeniu stanów zapalnych błony śluzowej zatok przynosowych.
Na czym polega ten zabieg?
To nic innego jak oczyszczenie zatok z zalegającej w nich wydzieliny.
Niezbędne przyrządy do przeprowadzenia płukania można bez problemu kupić w każdej aptece.
Podczas płukania wykorzystywane jest ciśnienie, które opróżnia i przepłukuje zatoki.
Co bardzo ważne – zazwyczaj daje to natychmiastową ulgę w postaci drożnego nosa, co w przypadku jego zatkania, jest na wagę złota!
Nie jest to jednak jedyna zaleta – płukanie zatok przyspiesza rekonwalescencję i pomaga szybciej pozbyć się patogenów z organizmu.
Ale... jaki sposób płukania nosa wybrać i czy roztwór ma znaczenie?
Zapalenie zatok przynosowych – jakie daje objawy?
Zapalenie zatok jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń górnych dróg oddechowych.
Może wynikać z zakażenia wirusowego, bakteryjnego, grzybiczego lub alergicznego.
Dodatkowo niemały wpływ na występowanie choroby mają inne schorzenia, tj. mukowiscydoza, problemy anatomiczne (np. krzywa przegroda nosowa), a także warunki środowiskowe, w tym częste podróżowanie i zmiany klimatu.
Na czym polega problem?
W przebiegu choroby błona śluzowa wyściełająca zatoki staje się nabrzmiała.
W zatokach zbiera się wydzielina, co skutkuje niedrożnością i zaburzeniami prawidłowego oddychania przez nos.
To naprawdę uciążliwe – zwłaszcza w nocy (mała wskazówka – zawsze warto spać z głową wyżej położoną niż zazwyczaj, co ułatwi ujście wydzielinie w zatokach!).
Ale to oczywiście nie wszystko – jakie jeszcze objawy daje zapalenie zatok?
Chorując na zatoki, możesz odczuwać, np.:
- uczucie ucisku lub rozpierania w obrębie twarzoczaszki;
- niedrożność nosa;
- ból uszu;
- gorączkę;
- ogólne zmęczenie;
- uczucie rozbicia;
- nieprzyjemną woń z ust;
- męczący kaszel;
- brak łaknienia;
- utratę węchu.
W zależności od podjętego leczenia i samego podejścia chorego (tak, w tym czasie należy odpoczywać!) choroba może przejść, przybrać postać ostrą (ostre zapalenie zatok), trwającą do 12 tygodni lub przewlekłą (przewlekłe zapalenie zatok), kiedy objawy utrzymują się ponad 3 miesiące.
W takim przypadku konieczna jest konsultacja lekarska online lub osobiście.
Dlaczego płukanie nosa może Ci ulżyć przy zapaleniu zatok?
Płukanie zatok odgrywa naprawdę istotną rolę w leczeniu lub we wspomaganiu leczenia stanów zapalnych błony śluzowej zatok, zarówno ostrych, jak i przewlekłych.
Na czym polega płukanie zatok?
Zabieg prowadzi do oczyszczenia zatok z zalegającej wydzieliny.
Przywraca prawidłowy transport śluzowo-rzęskowy, a co za tym idzie – prowadzi do udrożnienia zatok.
Choć nie brzmi to najlepiej, to uwierz, jest bardzo pomocne i przynosi szybką ulgę.
Jest to po prostu przepłukanie zatok pod ciśnieniem – roztworu wody i soli fizjologicznej czy innego roztworu, który zaleci lekarz (lub farmaceuta).
Istnieje parę metod, które możesz wykorzystać w celu oczyszczenia zatok wykorzystując do tego wysokie ciśnienie, poprzez użycie:
- plastikowej elastycznej butelki typu squeeze;
- aerozolu w sprayu;
- strumienia wytwarzanego przez ucisk tłoka strzykawki;
- atomizera.
Najczęściej wykorzystywaną formą, którą bez problemu zakupisz w aptece, są butelki do irygacji nosa, do których często dołączone są od razu specjalne roztwory solne.
Warto mieć taki zestaw zawsze w domowej apteczce, zwłaszcza jeśli cierpisz na nawracające problemy z zatokami.
Poza korzystaniem z akcesoriów do irygacji zatok pod wysokim ciśnieniem, można korzystać również z rozwiązań działających pod niższym ciśnieniem, jak np. butelka squeeze.
Chociaż nie dają one natychmiastowego uczucia ulgi, jak wysokociśnieniowe systemy irygacji zatok, to także wspomagająca leczenie farmakologiczne.
Wykorzystanie niskiego ciśnienia w płukaniu zatok to, m.in.:
- inhalacje;
- dzbanek neti;
- krople donosowe;
- podawanie płynu przez końcówkę drenu lub cewnika.
Jaką metodę wybrać?
Za najskuteczniejsze uchodzą te, które wykorzystują dużą objętość płynu w czasie zabiegu, czyli płukanie zatok z użyciem butelki typu squeeze, dzbanka neti, aerozolu w sprayu czy strumienia wytwarzanego przez strzykawkę (zazwyczaj w gabinetach laryngologicznych).
Warto jednak pamiętać, że butelki ulegają szybkiemu zanieczyszczeniu patogenami znajdującymi się zatokach, dlatego zaleca się ich częstą wymianę.
Strzykawki zazwyczaj są jednorazowe, także tutaj ten problem nie jest z reguły brany pod uwagę (jeśli faktycznie podczas choroby wymieniasz strzykawki do płukania regularnie lub uczęszczasz na zabiegi do pobliskiej przychodni).
Butelka butelką, ale jaka ma być jej zawartość do płukania zatok?
Jaki płyn do płukania zatok wybrać?
Pierwszym kryterium jest to, dla kogo będzie ona przeznaczona.
W aptece można dostać dwie pojemności irygatorów - dla dzieci (120 ml) powyżej czwartego roku życia oraz dla dorosłych (240 ml).
Warto także pamiętać, że jedna butelka powinna być przeznaczona dla jednej osoby, aby nie przenosić drobnoustrojów z chorego na chorego.
Na rynku dostępny jest szeroki asortyment płynów do płukania zatok, np.:
- izotoniczne – wykorzystywane do oczyszczania zatok i nosa, np. z alergenów czy zanieczyszczeń z powietrza, nawilżające także błonę śluzową nosa;
- hipertoniczne – czyli takie, które mają wyższe stężenie NaCl niż to obecne w organizmie ludzkim – pomagają skutecznie zmniejszyć obrzęk oraz stopują jego nawrót;
- saszetki z proszkiem – z zawartością chlorku sodu zazwyczaj z dodatkiem, np. dwuwęglanu sodu czy chlorku wapnia;
- wzbogacone lekami – z dodatkiem antybiotyków czy konkretnych składników, m.in. amiloridem, tobramicyną, amfoterycyną B czy jonami miedzi.
Mogą to być także roztwory solne, które także bez problemu zakupisz w każdej aptece.
Warto podpytać lekarza rodzinnego lub farmaceutę o to, jaki płyn poleca.
Pacjentom z ostrym zapaleniem zatok przynosowych zaleca się płukanie zatok roztworami izotonicznymi, zaś cierpiącym na przewlekłe stany zapalne – roztworami hipertronicznymi.
Roztwory izotoniczne wpływają przede wszystkim na oczyszczenie jam nosa z alergenów i środków drażniących.
Można je stosować długotrwale, gdyż są fizjologiczne dla błony śluzowej nosa i zatok.
Roztwory hipertoniczne poprawiają aktywność rzęsek nabłonka górnych dróg oddechowych oraz zmniejszają obrzęk.
Kiedy jeszcze można płukać zatoki?
Zazwyczaj płukanie zatok wykorzystywane jest jako metoda wspomagająca leczenie zapalenia zatok.
Nie jest to jednak jedyna opcja, w której płukanie może być pomocne.
Ten zabieg, który z powodzeniem możesz przeprowadzić w domu, zaleca się także:
- po zabiegach chirurgicznych nosa i zatok;
- pracując w pomieszczeniach z wysokim stężeniem kurzu/pyłów w powietrzu;
- przy zaostrzonych stanach alergicznych;
- kobietom w ciąży, które zmagają się z nieżytem nosa;
- pracownikom klimatyzowanych pomieszczeń.
Jest to zabieg, który najprawdopodobniej najszybciej przywraca drożność nosa.
Pacjenci chwalą sobie tę metodę, ponieważ daje ona po prostu szybką ulgę.
Pamiętaj jednak, aby wykorzystywać narzędzia do płukania wyłącznie według zaleceń lekarza czy tych, zawartych na opakowaniu.
Jak poprawnie płukać zatoki?
Choć płukanie zatok jest bardzo pomocne (dla większości) w leczeniu zatok, to należy jednak pamiętać o paru istotnych zasadach.
Jakich?
Jak poprawnie płukać zatoki!
A dokładniej:
- Wsypać zawartość saszetki do butelki i zalać odpowiednią ilością przegotowanej, letniej wody (miarki zazwyczaj znajdują się na opakowaniu butelki);
- Zakręcić butelkę i porządnie wymieszać jej zawartość;
- Nachylić głowę nad umywalką a końcówkę butelki przyłożyć w jednym z otworów nosa, tak aby przylegała szczelnie do skóry;
- Nacisnąć butelkę, co doprowadzi do wydostania się z niej płynu, który płucząc zatoki wyleci drugą stroną nosa – w tym czasie osoba musi oddychać przez usta;
- Powielić czynność z drugiej strony nosa;
- Delikatnie wydmuchać nos po zabiegu.
Nie wystarczy tylko odpowiedni sposób przeprowadzenia zabiegu.
Dodatkowo należy pamiętać także o tym, żeby:
- roztwór nie bazował na bardzo gorącej wodzie czy zwykłej wodzie z kranu, warto przygotować go na bazie letniej wody przegotowanej;
- nie wykonywać zabiegu na chwilę przed położeniem się spać – po płukaniu nie powinno przebywać się w pozycji leżącej przez około godzinę;
- pamiętać, że może występować lekkie pieczenie zatok zaraz po zabiegu, które po krótkim czasie powinno ustąpić;
- wykorzystać mniej więcej po połowie roztworu na jedną i drugą stronę nosa;
- najlepiej wykorzystać sporządzony roztwór od razu po przygotowaniu;
- odkrztusić i wypluć płyn, jeśli dostanie się do gardła;
- pamiętać o porządnym umyciu i dezynfekcji butelki pomiędzy użyciami (nie zaleca się wykorzystywania do tego zmywarki);
- stosować jedną butelkę wyłącznie dla tej samej osoby;
- zwracać uwagę, czy butelka nie ma pęknięć lub innych uszkodzeń;
- uczucie „strzelania” w uszach, nie było brane za złą oznakę, ponieważ nie jest niczym niebezpiecznym i świadczy o zmianie ciśnień w tzw. trąbce Eustachiusza;
- może występować ból głowy po zabiegu, który świadczy o opróżnianiu się zatok.
Nie bój się – zabieg jest bezbolesny, za to bardzo skuteczny.
Możesz odczuwać jedynie mały dyskomfort, zwłaszcza na początku, kiedy nigdy wcześniej nie miałeś nic wspólnego z płukaniem zatok.
Szybko jednak przyzwyczaisz się do tej metody i następnym razem (odpukać!) będziesz już przygotowany na zablokowane zatoki w razie przeziębienia.
Nie stosuj płukania zatok, jeśli...
Nie zalecił Ci tego lekarz lub istnieją konkretne przesłanki, żebyś tego nie robił.
Należą do nich:
- uszkodzenia jamy nosowej czy śluzówki (np. strupy w nosie);
- jesteś świeżo po operacji – od czasu zabiegu musi minąć około 2-3 dni;
- krwawienie z nosa;
- sytuacje, w których nos jest całkowicie zablokowany, co sprawia, że roztwór nie będzie miał ujścia powrotnego;
- problemy z zaburzeniami równowagi;
- infekcje ucha czy uczucie zatkanego ucha;
- uczulenia na jakikolwiek ze składniku roztworu do płukania zatok;
- brak możliwości zdezynfekowania butelki czy innego sprzętu do irygacji – ponów zabieg dopiero w momencie, kiedy będziesz mógł oczyścić sprzęt po poprzednim użyciu.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Katarzyna Stańska, Anna Tuszyńska, Martyna Waniewska-Łęczycka, Antoni Krzeski, Skuteczność płukania jam nosa w terapii zapaleń zatok przynosowych, Magazyn Otorynolaryngologiczny, wydanie specjalne, wrzesień 2016.
- Piotr Wardas, Jarosław Markowski, Agnieszka Piotrowska-Seweryn, Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 4, 159–168.
Podobne artykuły
