Jak rozpoznać i leczyć zapalenie zatok u dziecka?
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Justyną Milewską
Zapalenie zatok u dzieci to bardzo częste zjawisko.
Od niemowlaków po paroletnie już pociechy, aż do nastolatków.
Objawy są podobne do tych, jak u dorosłych: ból głowy, niedrożny nos, katar, gorączka i ogólne uczucie rozbicia.
Jak prawidłowo rozpoznać zapalenie zatok u dzieci i kiedy udać się do lekarza?
Jakimi domowymi sposobami pomagać dziecku, aby maksymalnie wspomóc leczenie?
Spis treści:
Czym jest zapalenie zatok u dziecka?
Jak przebiega zapalenie zatok u dziecka?
Jakie objawy daje dziecięce zapalenie zatok?
Dziecięce sitowe zapalenie zatok
Leczenie zatok u dziecka
Czy to przewlekłe zapalenie zatok u dziecka?Domowe sposoby na walkę z dziecięcym zapaleniem zatok
Zatoki u dziecka, czyli które konkretnie najbardziej narażone są na infekcję?
Jeśli chodzi o dzieci, to ostre zapalenie zatok przynosowych jest (zaraz obok zapalenia ucha środkowego) jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń górnych dróg oddechowych.
Tak jak w przypadku dorosłych, zapalenie zatok u dziecka zazwyczaj ma podłoże wirusowe, rzadziej bakteryjne, ewentualnie alergiczne.
Choroba obejmuje zatoki szczękowe lub sitowe, u maluchów praktycznie nie występują natomiast stany zapalne zatok czołowych oraz klinowych.
Dlaczego?
Ma to ścisły związek z rozwojem tych struktur.
Zatoki szczękowe wykształcają się jako pierwsze, już na wczesnym etapie życia płodowego, a w momencie narodzin dziecka przeciętnie mają rozmiary 7x3x5 mm.
Dopiero następnie rozwijają się w dwóch etapach – do trzeciego roku życia, a także po 7. urodzinach.
Nastolatkowie, około 15. roku życia, powinni mieć już w pełni wykształcone zatoki przynosowe.
A zatoki sitowe natomiast pojawiają się już między drugim a szóstym miesiącem życia płodowego.
Jakich są wymiarów?
Noworodki mają 3 lub 4 tzw. komórki sitowe o wymiarach 5x2x3 mm.
Wydają się naprawdę małe.
Ale musisz wiedzieć, że po urodzeniu następuje ich szybki wzrost.
Zatoki sitowe są już względnie dobrze rozwinięte w okresie niemowlęcym, a swój docelowy kształt osiągają przed ukończeniem 12. roku życia.
Inaczej rzecz wygląda w przypadku innych zatok.
Zatoki czołowe zaczynają się wykształcać dopiero po narodzinach (w trzecim miesiącu życia dziecka) i rozwijają się aż do 20 urodzin.
Natomiast zatoki klinowe, położone najgłębiej wewnątrz czaszki, powstają dopiero około 5. roku życia.
Jak widzisz, na różnych etapach życia dziecka rozwijają się inne partie zatok przynosowych.
Dlatego w różnym wieku wirusy czy inne patogeny mogą atakować poszczególne ich partie.
Jak przebiega zapalenie zatok u dziecka?
Zatoki to swego rodzaju komory, które są wyściełane błoną śluzową i połączone z jamą nosową.
Przypisuje im się szereg kluczowych funkcji, z ogrzewaniem i oczyszczaniem wdychanego powietrza włącznie.
W stanie zdrowym wypełnione są przede wszystkim powietrzem oraz niewielką ilością jałowej wydzieliny śluzowej, usuwanej za pomocą specjalnych rzęsek ulokowanych w śluzówce.
A co jeśli dojdzie do infekcji?
Chore zatoki u dziecka charakteryzują się upośledzeniem tego mechanizmu – na skutek zakażenia i rozwoju stanu zapalnego pojawia się obrzęk błon śluzowych i zaburzenie drożności, tzw. kompleksu ujściowo-przewodowego.
W konsekwencji dochodzi do gromadzenia nieznajdującej ujścia wydzieliny w zatokach.
Niestety...
Efektem tego są nieprzyjemne objawy, a także możliwość wtórnego zakażenia o charakterze bakteryjnym.
Chociaż musisz wiedzieć, że obserwacja dziecka i leczenie w porę wprowadzone przynosi dobre rezultaty.
Dlaczego?
Ponieważ typowe zapalenie zatok u dziecka najczęściej ma charakter wirusowy (z bezbarwną wydzieliną z nosa).
Wśród odpowiedzialnych za zakażenie drobnoustrojów najczęściej wymienia się rhinowirusy, a także wirusy grypy i paragrypy oraz adenowirusy.
Jeśli natomiast dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, to katar dziecka może przybierać barwę zielonkawo-żółtą.
Jakie objawy daje dziecięce zapalenie zatok?
Nie ma stałej grupy objawów, która sprawdziłaby się u każdego dziecka.
Prawda jest taka, że jeśli znasz swoje dziecko, to wiesz kiedy zwrócić uwagę już na pierwsze symptomy choroby, tj. grymaszenie czy lekkie pokasływanie.
To wszystko może prowadzić przecież do poważnego przeziębienia czy zapalenia zatok.
Jak może się ono objawiać?
Typowe objawy zapalenia zatok u dziecka to:
- duża ilość patologicznej wydzieliny;
- uczucie niedrożności nosa;
- spływanie wydzieliny po tylnej ściance gardła;
- silny kaszel;
- zaburzenie węchu;
- bardzo silny ból głowy, zlokalizowany w okolicach nosa, oczodołów, policzków, szczęk, rzadziej czoła;
- w przypadku zakażeń bakteryjnych możliwa wysoka gorączka powyżej 39 stopni Celsjusza;
- ból gardła;
- kichanie;
- nieżyt nosa;
- drapanie w gardle;
- zmiana barwy głosu;
- chrypa;
- grymaszenie;
- zmienne nastroje;
- brak łaknienia;
- uczucie rozbicia;
- dreszcze;
- bóle mięśni i stawów.
W przypadku zapalenia zatok sitowych u dziecka, dodatkowo często pojawia się obrzęk nasady nosa oraz sąsiadującej powiek, a niekiedy również wytrzeszcz, zaburzenia ruchomości gałki ocznej i pogorszenie ostrości widzenia.
Dziecięce sitowe zapalenie zatok
Szczególnym typem schorzenia jest zapalenie zatok sitowych u dziecka.
Dla ogółu populacji jest to infekcja rzadka, u dorosłych niemal nie występuje, zdarza się jednak u najmłodszych pacjentów, zwłaszcza w przedziale wiekowym od 6 do 24 miesięcy.
Skąd bierze sie ta infekcja u tak małych dzieci?
Patogeneza schorzenia jest złożona, najczęściej jednak jest to mechanizm przeniesienia infekcji wirusowej z zatok szczękowych do sitowych, a następnie bakteryjnego zakażenia zgromadzonej wydzieliny przez Haemophilus influenzae B (Hib), czyli pałeczki hemofilne typu B.
Są to niebezpieczne bakterie odpowiadające za szereg ciężkich stanów zapalnych, w szczególności zaraźliwe u małych dzieci, których systemy immunologiczne są bezbronne wobec z tego typu zagrożenia.
Ze względu na usytuowanie oraz budowę anatomiczną zapalenie zatok sitowych u dziecka bardzo często wiąże się z powikłaniami w obrębie oczodołów i mózgu, takimi jak:
- obrzęk powiek;
- zapalenie tkanek miękkich;
- ropień podokostnowy i ropień oczodołu;
- zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej mózgu.
Poza tym warto mieć na uwadze to, że zapalenie zatok ogólnie może także doprowadzić do poszerzenia się spektrum objawów i... np. infekcji oskrzeli czy płuc.
Leczenie zatok u dziecka
Co robić w sytuacji, gdy dziecko zachoruje na zatoki?
Czy niedrożność nosa to wystarczający objaw, który powinien zmotywować Cię do wizyty u lekarza?
Co na zatoki u dziecka sprawdzi się najlepiej?
Ogólnie przyjęte standardy leczenia nie różnią się szczególnie w przypadku osób dorosłych i dzieci.
Dlaczego?
W każdym z przypadków należy dążyć do redukcji stanu zapalnego, zmniejszenia obrzęku, udrożnienia nosa, rozrzedzenia wydzieliny, a także złagodzenia bólu i obniżenia temperatury ciała.
Istotne jest także powstrzymanie ekspansji drobnoustrojów tak, by uniknąć zakażenia kolejnych narządów.
Stosunkowo prosto leczy się stany zapalne o podłoży wirusowym, które mają tendencję do samodzielnego ustępowania w ciągu 7-10 dni, większym natomiast wyzwaniem są infekcje bakteryjne i alergiczne, a także procesy chorobowe przedłużające się.
W każdej sytuacji zaleca się jednak kontrolę lekarską.
W pierwszej kolejności może być to konsultacja online czy telefoniczna, natomiast jeśli gorączka nie spada, kaszel się nasila, to koniecznie skonsultuj się z lekarzem w przychodni czy na wizytę domową.
Tym bardziej, jeśli karmisz piersią.
W tym czasie Twoje dziecko ma naprawdę utrudnione zadanie, aby pożywić się i jednocześnie oddychać przez buzię.
To często właśnie dlatego pojawia się u niego nerwowość i płacz, ponieważ jest to ciężkie do skoordynowania.
Nie ma się przecież co dziwić, z pewnością wiesz, jak ciężko funkcjonuje się z zapaleniem zatok nawet dorosłym.
Farmakologiczne leczenie zapalenia zatok u dziecka zazwyczaj rozpoczyna się od podania delikatnych kropli obkurczających naczynia, a także zastosowania leków mukolitycznych, które rozrzedzają wydzielinę i ułatwiają jej opróżnianie.
Rzadko u dzieci stosuje się glikokortykosteroidy donosowe, które mają bardzo silne działanie przeciwzapalne.
A jak leczy się zakażenia bakteryjne?
W przypadku zakażeń bakteryjnych, konieczne zazwyczaj jest zastosowanie antybiotyków.
U dzieci zalecana jest przede wszystkim amoksycylina, początkowo w dawce 45–90 mg na kilogram masy ciała (na dobę).
Najlepiej podawać go w równych odstępach czasowych zaleconych przez lekarza.
W stanach cięższych dawka może być większa, zaleca się też niekiedy podawanie amoksycyliny w połączeniu z kwasem klawulanowym, ale oczywiście... wszystko pod kontrolą lekarza.
Czy to przewlekłe zapalenie zatok?
Jeśli dziecko często choruje na zapalenie zatok, może okazać się, że potrzebna jest pogłębiona diagnostyka.
W tym celu lekarz może zalecić pobranie krwi, a także wymazu z nosa i gardła (dopiero wtedy, kiedy minie około tygodnia od ostatniego leczenia antybiotykiem).
Konieczna może okazać się także konsultacja laryngologiczna, ponieważ częste, przewlekłe zapalenie zatok u dzieci może być także powiązane z przerostem migdałków, które w takiej sytuacji trzeba usunąć.
Czasem lekarze zalecają także konsultacje alergologiczne, ponieważ alergeny również mogą być czynnikiem drażniącym dla dziecka.
Przykładowo: duża wilgoć w mieszkaniu (grzyby) lub obecność zwierząt może podrażniać delikatne zatoki dzieci.
Warto zwracać uwagę na najmniejsze szczegóły, które mogą naprowadzić Cię na źródło problemu.
Domowe sposoby na walkę z dziecięcym zapaleniem zatok
Jak odetkać zatoki u dziecka domowymi sposobami?
W pierwszych dniach choroby zastosować można płukanie zatok roztworami soli fizjologicznej lub wodą morską.
Skonsultuj to jednak z pediatrą swojego dziecka.
Ulgę przyniosą też inhalacje z użyciem soli, a także ciepłe okłady (ręcznik nasączony wodą lub woreczek wypełniony podgrzaną na patelni solą).
Ważne jest, aby dziecko przyjmowało dużo płynów, a także przebywało z dobrze nawilżonym pomieszczeniu.
No i oczywiście odpowiednio wywietrzonym.
Zawsze zmieniaj piżamkę dziecka jeśli czujesz, że jest przepocona, a także reaguj na zmiany temperatury.
To znaczy?
Dziecko nie musi być opatulone paroma kocami, jeśli nie wymaga tego sytuacja.
Obserwuj, bo przegrzanie w takiej sytuacji nie jest dobrą praktyką.
W miarę potrzeb stosuje się dostępne bez recepty (ale po konsultacji z lekarzem) środki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne, często na bazie ibuprofenu w syropie.
Aczkolwiek warto pamiętać, że gorączkę można zbijać też poprzez chłodne okłady, od czego zdecydowanie dobrze jest zacząć.
Jeśli nosek dziecka jest naprawdę mocno niedrożny, to można zastosować także balsamy do oddychania, którym smaruje się np. górną część piżamy.
Takie balsamy na bazie różnych ziołowych składników pomagają oddychać i udrażniać drogi oddechowe.
Poza tym zadbaj o to, aby dziecko miało podczas spania głowę maksymalnie (jak to możliwe) wysoko, co ułatwi odpływ wydzieliny.
Dodatkowo nawilżaj powietrze, możesz zmoczyć w tym celu np. ręcznik i rozwiesić go w pokoju dziecka.
Jak jeszcze możesz pomóc swojemu dziecku?
Warto zwrócić uwagę na to, aby unikać kontaktu dzieci (jeśli masz ich więcej) między sobą.
Choć samo zapalenie zatok nie jest zaraźliwe, to patogeny, które je wywołują już tak.
A wtedy niestety bardzo łatwo o... „domowe przedszkole”.
Pamiętaj, że leczenie domowe ma charakter wyłącznie objawowy i choć doraźnie przynosi ulgę, nie zwalcza przyczyn choroby ani nie przyczynia się istotnie do skrócenia czasu jej trwania.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Antoni Krzeski, Andrzej Radzikowski, Agnieszka Strzembosz, Ostre zapalenie zatok przynosowych u dzieci, Magazyn Otolaryngologiczny, wrzesień 2007
- Anna Wachnicka-Bąk, Agnieszka Lipińska-Opałka, Agata Będzichowska, Bolesław Kalicki, Anna Jung, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych, Pediatr Med Rodz 2014, 10 (1)
- Małgorzata Leszczyńska, Michał Karlik, Piotr Dąbrowski, Witold Szyfter, Zapalenie zatok przynosowych - diagnostyka i leczenie, Przewodnik Lekarza, 2003, 6, 9
Podobne artykuły
