Bakteryjne zapalenie zatok: co musisz wiedzieć
Autor: Marta Chruścińska
Bakteryjne zapalenie zatok różni się od postaci wirusowej choroby przede wszystkim kolorem wydzieliny z nosa.
W przypadku zakażenia bakteriami, katar staje się zielonkawo-żółty, czyli przybiera postać ropną.
Jest to jeden z pierwszych (i najbardziej czytelnych) objawów dla lekarza i Ciebie, że zapalenie zatok przeszło z wirusowego do bakteryjnego.
I co wtedy?
Należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który oceni Twój stan zdrowia i rozpocznie leczenie.
W większości przypadków bakteryjne zapalenie zatok należy leczyć antybiotykami.
Nie wszystkie bakterie jednak będą podatne na działanie amoksycyliny, czyli najpopularniejszego antybiotyku w leczeniu zapalenia zatok.
Zatem... jak leczyć bakteryjną postać choroby?
Przyczyny powstawania bakteryjnego zapalenia zatok
Zatoki to przestrzenie powietrzne, zlokalizowane są po obu stronach nosa.
Ich wnętrze wyściełane jest aparatem rzęskowo-śluzówkowym, który zbiera drobne zanieczyszczenia.
Poprzez czyszczenie nosa czy jego wydmuchiwanie – oczyszcza się go z tych zanieczyszczeń.
Co jeśli ten proces zostaje zaburzony?
Może dojść do zapalenia zatok, najpierw wirusowego zapalenia zatok a następnie – bakteryjnego.
Bakteryjne zapalenie zatok jest odmianą ZNZP – grupy schorzeń określanych wspólnym mianem zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.
Można podzielić je na postać:
- ostre zapalenie zatok – objawiającą się nagle i trwającą do 12 tygodni;
- przewlekłe zapalenie zatok – kiedy objawy utrzymują się powyżej 12 tygodni.
Nie jest jednak to wszystko tak łatwo zdiagnozować.
Początkowo każde zapalenie zatok ma podłoże wirusowe, a sama choroba może potrwać do około 2 tygodni.
Jeśli ten czas zostaje przekroczony lub jeśli mniej więcej po 5 dniach nie widać znaczącej poprawy, a wręcz... jest gorzej – zapalenie może przerodzić się w postać bakteryjną.
Ma na to wpływ wiele czynników, m.in. brak podjętego leczenia (nawet środkami dostępnymi bez recepty), a także brak odpowiedniej troski o zdrowie w czasie leczenia infekcji (np. odpoczynku).
Mimo, że zapalenie zatok bardzo często osłabia organizm, to wiele razy po prostu jest bagatelizowane, a to nie rokuje szybkiego powrotu do zdrowia.
Powirusowa postać zapalenia zatok, czyli taka, w której objawy nasilają się po wspomnianych wyżej 5 dniach, może przybrać formę bakteryjną lub grzybiczą (grzybicze zapalenie zatok).
Szacuje się, że średnio u 2 procent chorych rozwija się ostre bakteryjne zapalenie zatok, które może męczyć Cię nawet ponad 3 miesiące.
Obrzęk śluzówki nosa często prowadzi do zamknięcia ujść zatok, które łączą je z jamą nosową, co znacząco sprzyja rozwojowi bakterii i innych drobnoustrojów.
Co więcej, palenie papierosów, problemy anatomiczne, astma, alergia, a nawet... przerost migdałków – to wszystko może zwiększać ryzyko zachorowania, zwłaszcza na bakteryjną odmianę choroby.
Jak rozpoznać bakteryjne zapalenie zatok?
Trzeba przyznać, że objawy są dość charakterystyczne:
- zmiana koloru wydzieliny nosowej z przezroczystej na zielonkawą (ropny katar);
- gorączka przekraczająca 38°C;
- silny miejscowy ból twarzy, z przewagą po jednej stronie, lub ból nasilający się przy schylaniu;
- podwyższone CRP i OB (parametry stanu zapalnego);
- wyraźne pogorszenie przebiegu choroby;
- zatkane uszy;
- nieprzyjemny zapach z ust;
- silna niedrożność nosa;
- utrata apetytu;
- silne osłabienie i senność;
- ból gardła;
- męczący kaszel (nasilający się w nocy).
Jeśli cierpisz na przewlekłe zapalenie zatok, to objawy zazwyczaj są łagodniejsze niż te opisane powyżej i dotyczące głównie ostrego przebiegu choroby.
Przy przewlekłym zapaleniu ból ma charakter raczej ćmiący i rozpierający okolicę jamy nosowej i zatok.
Jak zdiagnozować bakteryjne zapalenie zatok i określić fazę choroby?
Ostre bakteryjne zapalenie zatok stwierdza się zazwyczaj u pacjentów, u których objawy utrzymują się powyżej 10-14 dni, ale ustępują przed upływem 12 tygodni.
Jeśli natomiast objawy chorobowe utrzymują się dłużej niż 12 tygodni (pomimo zażywania zaleconych leków na zapalenie zatok), daje to lekarzowi podstawy do zdiagnozowania u pacjenta przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.
W pierwszej kolejności następuje kontrola laryngologiczna i dokładny wywiad lekarski.
Co warto podkreślić, przed postawieniem diagnozy lekarz powinien wykluczyć u Ciebie schorzenia zębów, które mogą dawać podobne objawy.
W przypadku długiego czasu choroby zalecane jest także wykonanie badania endoskopowego jam nosa w celu wykrycia ewentualnych polipów.
Zgodnie z najnowszymi wytycznymi EPOS, badanie RTG, wykonywane niegdyś rutynowo, obecnie nie jest zalecane.
W przypadku braku możliwości wykonania badania endoskopowego wykonuje się rynoskopię przednią.
Czasem także lekarze zalecają wykonanie diagnostyki alergologicznej, jeśli podłożem problemu akurat u Ciebie mogą być alergeny.
Niestety zdarza się, że zapalenie zatok o podłożu bakteryjnym naprawdę ciężko wyleczyć a choroby – nawracają.
Za rozwój trudnego do wyleczenia ZNZP w większości przypadków odpowiadają skupiska bakterii otoczone ochronną macierzą – tzw. biofilm bakteryjny.
Warto w takiej sytuacji wykonać badanie antybiogramu, czyli pobranie wymazu z nosa (czasem także gardła i uszu) w celu rozpoznania bakterii i ustalenia, na jakie antybiotyki są one wrażliwe.
Leczenie bakteryjnych odmian zapalenia zatok
Zasadniczo – w leczeniu bakteryjnego zapalenia zatok antybiotyk jest potrzebny.
Choć przepisywanie antybiotykoterapii przez lekarzy często jest nagminne i wprowadzone w nieuzasadnionych przypadkach (np. wirusowych).
Oczywiście wina leży czasem także po stronie samych pacjentów.
Mając niedokończone opakowania leków z poprzednich infekcji, np. swoich domowników – zażywają je bez konsultacji z lekarzem, a to w pewien sposób przyzwyczaja organizm do danego leku.
Kiedy będzie prawdziwa potrzeba zażycia konkretnego antybiotyku – może okazać się nieskuteczny.
Warto wspomnieć, że domowe sposoby w walce z zapaleniem zatok o charakterze bakteryjnym mogą okazać się nieskuteczne.
Choć oczywiście są one wskazane w działaniu pomocniczym (jeśli lekarz je zaleci) i mogą usprawnić proces szybszego dojścia do siebie.
Można stosować doraźnie:
- roztwory soli fizjologicznej i specjalne płukanki do nosa, tzw. irygacje;
- niesteroidowe leki przeciwzapalne;
- leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe;
- inhalacje lub wziewy;
- alfa-adrenomimetyki w kroplach do nosa,
- mukolityki i sekretolityki (syropy na kaszel).
Wszystko tak naprawdę zależy od objawów.
Warto skonsultować się z lekarzem, a jeśli w trakcie choroby występują jakieś nowe objawy lub nie ma poprawy, zdecydowanie należy ponowić wizytę.
Możesz to zrobić także w przychodni online Dimedic.eu, gdzie w przeciągu maksymalnie 2 godzin uzyskasz konsultację lekarską z lekarzem rodzinnym, np. poprzez rozmowę telefoniczną.
Ale... jak leczyć bakteryjne zapalenie zatok?
W przypadku pojawienia się objawów zakażenia bakteryjnego, konieczne jest rozpoczęcie leczenia lekami na zapalenie zatok, czyli w tym przypadku antybiotykiem, który wykazuje skuteczność wobec S. pneumoniae i H. influenzae, czyli bakterii powodujących najczęściej tę chorobę.
Lekiem pierwszego wyboru zazwyczaj jest amoksycylina (Amoxicillinum) – półsyntetyczny antybiotyk β-laktamowy o działaniu bakteriobójczym, należący do grupy aminopenicylin.
Jeśli jednak zapalenie powróciło, dobiera się antybiotyk pod rodzaj bakterii, na który są one podatne (taką wiedzę daje przeprowadzenie antybiogramu).
Co ważne – warto w trakcie antybiotykoterapii przyjmować probiotyki, które zadbają o równowagę flory bakteryjnej jelit.
Niestety w przypadku leczenia antybiotykami staje się ona dużo bardziej wrażliwa i po prostu... wyjałowiona.
Może prowadzić to do późniejszych problemów z układem pokarmowym, np. biegunek.
Potrzebujesz konsultacji lekarskiej na zapalenie zatok, dostępnej nawet w niedziele i święta?
Skorzystaj z Dimedic!
Czy leczenie bakteryjnego zapalenia zatok bez antybiotyku jest możliwe?
U niektórych pacjentów występuje nadwrażliwość na amoksycylinę.
Jak zatem wyleczyć bakteryjne zapalenie zatok bez antybiotyku β-laktamowego?
Okazuje się to dosyć problematyczne, natomiast lekarz może wprowadzić do leczenia także:
- chinolony antypneumokokowe: moksyfloksacyna i lewofloksacyna;
- makrolidy: klarytromycyna i azytromycyna mikrosferyczna w jednorazowej dawce;
- cefalosporyny (aksetyl cefuroksymu).
Takie leczenie (jak większość kuracji antybiotykowych) trwa około tygodnia.
Po upływie 7 dni można ocenić skuteczność zastosowanego antybiotyku i w przypadku braku poprawy, lekarz powinien wziąć po uwagę niebakteryjną przyczynę dolegliwości lub wystąpienie powikłań.
Może okazać się także, że bakteria jest odporna na działanie konkretnych antybiotyków i tutaj ponownie zdecydowanie przydatne jest wykonanie antybiogramu.
Do drobnoustrojów opornych na amoksycylinę należą:
- pneumokoki,
- bakterie H. influenzae produkujące beta-laktamazy,
- S. aureus,
- bakterie beztlenowe.
Jak wtedy leczyć bakteryjne zapalenie zatok?
W przypadku podejrzenia zakażenia tymi drobnoustrojami, wprowadza się leczenie amoksycyliną w połączeniu z klawulanianem (np. Augumentin).
Domowe sposoby wspomagające walkę z bakteryjnym zapaleniem zatok
Leczenie zalecone przez lekarza rodzinnego (a także badania – jeśli takie zalecił) to nadrzędna sprawa.
Możesz jednak także włączyć, tzw. doraźną pomoc domową, która pozwoli Ci szybciej pozbyć się bakterii i wrócić do lepszego samopoczucia.
Istnieje parę sposobów, które będą wspomagać Twój organizm, np.:
- wykonywanie inhalacji, do których nie musisz mieć specjalistycznego sprzętu – wystarczy naczynie odporne na wysoką temperaturę, wrzątek i parę kropel olejku, np. eukaliptusowego, który pomoże pozbyć się wydzieliny a także będzie działać kojąco na błony śluzowe;
- nawadnianie organizmu dużą ilością wody (również ciepłej – może być z dodatkiem cytryny i miodu), która pomoże rozrzedzić zalegającą wydzielinę, a także nie doprowadzi do odwodnienia organizmu;
- częste wietrzenie pomieszczeń, w których przebywasz – wymiana powietrza przyda się nie tylko Tobie, ale także Twoim najbliższym, aby minimalizować ryzyko zachorowania (choć stricte zapaleniem zatok nie można zarazić, natomiast można przekazać dalej chorobotwórcze patogeny);
- płukanie zatok specjalnymi płukankami (zazwyczaj z roztworami soli), systemy do irygacji możesz w niewielkiej cenie kupić w aptece;
- nawilżanie powietrza (zwłaszcza w nocy), do czego możesz użyć mokre ręczniki rozwieszone, np. na kaloryferze lub kupić dyfuzor,
- spanie z wyżej podniesioną głową – dodatkowa poduszka sprawi, że wydzielina nie będzie tak mocno zalegać w zatokach;
- odpoczynek – uwierz, że w czasie choroby możliwość regeneracji organizmu jest bardzo ważna. Dlatego warto skorzystać ze zwolnienia lekarskiego na czas antybiotykoterapii i leczenia bakteryjnego zapalenia zatok,
- unikanie pomieszczeń, w których jest się narażonym na obecność dymu tytoniowego, który dodatkowo podrażnia zatoki, a także odstawienie papierosów na ten czas (na ile to możliwe).
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Zbigniew Doniec, Zatoki przynosowe oraz inne zakażenia układu oddechowego - komentarz eksperta, www.e-medycyna.pl [dostęp 11.12.2019].
- Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2012 [w:] Magazyn otorynolaryngologiczny, kwiecień – czerwiec 2013, tom XIII, zeszyt 2(46).
- Anna Wachnicka-Bąk, Agnieszka Lipińska-Opałka, Agata Będzichowska, Bolesław Kalicki, Anna Jung, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych, Pediatr Med Rodz 2014, 10 (1), p. 25–31.
Podobne artykuły
