Bakteryjne zapalenie zatok: co musisz wiedzieć

Dodano: 27-01-2020 | Aktualizacja: 10-10-2023
Autor: Marta Chruścińska
capsule Konsultacja z e-receptą internal Lek. rodzinny specialist Specjalista

Bakteryjne zapalenie zatok różni się od postaci wirusowej choroby przede wszystkim kolorem wydzieliny z nosa.

W przypadku zakażenia bakteriami, katar staje się zielonkawo-żółty, czyli przybiera postać ropną.

Jest to jeden z pierwszych (i najbardziej czytelnych) objawów dla lekarza i Ciebie, że zapalenie zatok przeszło z wirusowego do bakteryjnego.

I co wtedy?

Należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który oceni Twój stan zdrowia i rozpocznie leczenie.

W większości przypadków bakteryjne zapalenie zatok należy leczyć antybiotykami.

Nie wszystkie bakterie jednak będą podatne na działanie amoksycyliny, czyli najpopularniejszego antybiotyku w leczeniu zapalenia zatok.

Zatem... jak leczyć bakteryjną postać choroby?

Spis treści:
Przyczyny powstawania bakteryjnego zapalenia zatok
Jak zdiagnozować bakteryjne zapalenie zatok i określić fazę choroby?
Leczenie bakteryjnych odmian zapalenia zatok
Czy leczenie bakteryjnego zapalenia zatok bez antybiotyku jest możliwe?
Domowe sposoby wspomagające walkę z bakteryjnym zapaleniem zatok

 

Przyczyny powstawania bakteryjnego zapalenia zatok

Zatoki to przestrzenie powietrzne, zlokalizowane są po obu stronach nosa.

Ich wnętrze wyściełane jest aparatem rzęskowo-śluzówkowym, który zbiera drobne zanieczyszczenia.

Poprzez czyszczenie nosa czy jego wydmuchiwanie – oczyszcza się go z tych zanieczyszczeń.

Co jeśli ten proces zostaje zaburzony?

Może dojść do zapalenia zatok, najpierw wirusowego zapalenia zatok a następnie – bakteryjnego.

Bakteryjne zapalenie zatok jest odmianą ZNZP – grupy schorzeń określanych wspólnym mianem zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.

Można podzielić je na postać:

  • ostre zapalenie zatok – objawiającą się nagle i trwającą do 12 tygodni;
  • przewlekłą – kiedy objawy utrzymują się powyżej 12 tygodni.

 

Nie jest jednak to wszystko tak łatwo zdiagnozować.

Początkowo każde zapalenie zatok ma podłoże wirusowe, a sama choroba może potrwać do około 2 tygodni.

Jeśli ten czas zostaje przekroczony lub jeśli mniej więcej po 5 dniach nie widać znaczącej poprawy, a wręcz... jest gorzej – zapalenie może przerodzić się w postać bakteryjną.

Ma na to wpływ wiele czynników, m.in. brak podjętego leczenia (nawet środkami dostępnymi bez recepty), a także brak odpowiedniej troski o zdrowie w czasie leczenia infekcji (np. odpoczynku).

Mimo, że zapalenie zatok bardzo często osłabia organizm, to wiele razy po prostu jest bagatelizowane, a to nie rokuje szybkiego powrotu do zdrowia.

Powirusowa postać zapalenia zatok, czyli taka, w której objawy nasilają się po wspomnianych wyżej 5 dniach, może przybrać formę bakteryjną lub grzybiczą.

Szacuje się, że średnio u 2 procent chorych rozwija się ostre bakteryjne zapalenie zatok, które może męczyć Cię nawet ponad 3 miesiące.

Obrzęk śluzówki nosa często prowadzi do zamknięcia ujść zatok, które łączą je z jamą nosową, co znacząco sprzyja rozwojowi bakterii i innych drobnoustrojów.

Co więcej, palenie papierosów, problemy anatomiczne, astma, alergia, a nawet... przerost migdałków – to wszystko może zwiększać ryzyko zachorowania, zwłaszcza na bakteryjną odmianę choroby.

Jak rozpoznać bakteryjne zapalenie zatok?

Trzeba przyznać, że objawy są dość charakterystyczne:

  • zmiana koloru wydzieliny nosowej z przezroczystej na zielonkawą (ropny katar);
  • gorączka przekraczająca 38°C;
  • silny miejscowy ból twarzy, z przewagą po jednej stronie, lub ból nasilający się przy schylaniu;
  • podwyższone CRP i OB (parametry stanu zapalnego);
  • wyraźne pogorszenie przebiegu choroby;
  • zatkane uszy;
  • nieprzyjemny zapach z ust;
  • silna niedrożność nosa;
  • utrata apetytu;
  • silne osłabienie i senność;
  • ból gardła;
  • męczący kaszel (nasilający się w nocy).

 

Jeśli cierpisz na przewlekłe zapalenie zatok, to objawy zazwyczaj są łagodniejsze niż te opisane powyżej i dotyczące głównie ostrego przebiegu choroby.

Przy przewlekłym zapaleniu ból ma charakter raczej ćmiący i rozpierający okolicę jamy nosowej i zatok.

 

Jak zdiagnozować bakteryjne zapalenie zatok i określić fazę choroby?

Ostre bakteryjne zapalenie zatok stwierdza się zazwyczaj u pacjentów, u których objawy utrzymują się powyżej 10-14 dni, ale ustępują przed upływem 12 tygodni.

Jeśli natomiast objawy chorobowe utrzymują się dłużej niż 12 tygodni (pomimo zażywania zaleconych leków), daje to lekarzowi podstawy do zdiagnozowania u pacjenta przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.

W pierwszej kolejności następuje kontrola laryngologiczna i dokładny wywiad lekarski.

Co warto podkreślić, przed postawieniem diagnozy lekarz powinien wykluczyć u Ciebie schorzenia zębów, które mogą dawać podobne objawy.

W przypadku długiego czasu choroby zalecane jest także wykonanie badania endoskopowego jam nosa w celu wykrycia ewentualnych polipów.

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi EPOS, badanie RTG, wykonywane niegdyś rutynowo, obecnie nie jest zalecane.

W przypadku braku możliwości wykonania badania endoskopowego wykonuje się rynoskopię przednią.

Czasem także lekarze zalecają wykonanie diagnostyki alergologicznej, jeśli podłożem problemu akurat u Ciebie mogą być alergeny.

Niestety zdarza się, że zapalenie zatok o podłożu bakteryjnym naprawdę ciężko wyleczyć a choroby – nawracają.

 Za rozwój trudnego do wyleczenia ZNZP w większości przypadków odpowiadają skupiska bakterii otoczone ochronną macierzą – tzw. biofilm bakteryjny.

Warto w takiej sytuacji wykonać badanie antybiogramu, czyli pobranie wymazu z nosa (czasem także gardła i uszu) w celu rozpoznania bakterii i ustalenia, na jakie antybiotyki są one wrażliwe.

 

Leczenie bakteryjnych odmian zapalenia zatok

Zasadniczo – w leczeniu bakteryjnego zapalenia zatok antybiotyk jest potrzebny.

Choć przepisywanie antybiotykoterapii przez lekarzy często jest nagminne i wprowadzone w nieuzasadnionych przypadkach (np. wirusowych).

Oczywiście wina leży czasem także po stronie samych pacjentów.

Mając niedokończone opakowania leków z poprzednich infekcji, np. swoich domowników – zażywają je bez konsultacji z lekarzem, a to w pewien sposób przyzwyczaja organizm do danego leku.

Kiedy będzie prawdziwa potrzeba zażycia konkretnego antybiotyku – może okazać się nieskuteczny.

Warto wspomnieć, że domowe sposoby w walce z bakteryjnym zapaleniem zatok mogą okazać się nieskuteczne.

Choć oczywiście są one wskazane w działaniu pomocniczym (jeśli lekarz je zaleci) i mogą usprawnić proces szybszego dojścia do siebie.

Można stosować doraźnie:

  • roztwory soli fizjologicznej i specjalne płukanki do nosa, tzw. irygacje;
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne;
  • leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe;
  • inhalacje lub wziewy;
  • alfa-adrenomimetyki w kroplach do nosa,
  • mukolityki i sekretolityki (syropy na kaszel).

 

Wszystko tak naprawdę zależy od objawów.

Warto skonsultować się z lekarzem, a jeśli w trakcie choroby występują jakieś nowe objawy lub nie ma poprawy, zdecydowanie należy ponowić wizytę.

Możesz to zrobić także w przychodni online Dimedic.eu, gdzie w przeciągu maksymalnie 2 godzin uzyskasz konsultację lekarską z lekarzem rodzinnym, np. poprzez rozmowę telefoniczną.

Ale... jak leczyć bakteryjne zapalenie zatok?

W przypadku pojawienia się objawów zakażenia bakteryjnego, konieczne jest rozpoczęcie leczenia antybiotykiem, który wykazuje skuteczność wobec S. pneumoniae i H. influenzae, czyli bakterii powodujących najczęściej tę chorobę.

Lekiem pierwszego wyboru zazwyczaj jest amoksycylina (Amoxicillinum) – półsyntetyczny antybiotyk β-laktamowy o działaniu bakteriobójczym, należący do grupy aminopenicylin.

Jeśli jednak zapalenie powróciło, dobiera się antybiotyk pod rodzaj bakterii, na który są one podatne (taką wiedzę daje przeprowadzenie antybiogramu).

Co ważne – warto w trakcie antybiotykoterapii przyjmować probiotyki, które zadbają o równowagę flory bakteryjnej jelit.

Niestety w przypadku leczenia antybiotykami staje się ona dużo bardziej wrażliwa i po prostu... wyjałowiona.

Może prowadzić to do późniejszych problemów z układem pokarmowym, np. biegunek.

Potrzebujesz konsultacji lekarskiej na zapalenie zatok, dostępnej nawet w niedziele i święta?

Skorzystaj z Dimedic!

 

Czy leczenie bakteryjnego zapalenia zatok bez antybiotyku jest możliwe?

U niektórych pacjentów występuje nadwrażliwość na amoksycylinę.

Jak zatem wyleczyć bakteryjne zapalenie zatok bez antybiotyku β-laktamowego?

Okazuje się to dosyć problematyczne, natomiast lekarz może wprowadzić do leczenia także:

  • chinolony antypneumokokowe: moksyfloksacyna i lewofloksacyna;
  • makrolidy: klarytromycyna i azytromycyna mikrosferyczna w jednorazowej dawce;
  • cefalosporyny (aksetyl cefuroksymu).

 

Takie leczenie (jak większość kuracji antybiotykowych) trwa około tygodnia.

Po upływie 7 dni można ocenić skuteczność zastosowanego antybiotyku i w przypadku braku poprawy, lekarz powinien wziąć po uwagę niebakteryjną przyczynę dolegliwości lub wystąpienie powikłań.

Może okazać się także, że bakteria jest odporna na działanie konkretnych antybiotyków i tutaj ponownie zdecydowanie przydatne jest wykonanie antybiogramu.

Do drobnoustrojów opornych na amoksycylinę należą:

  • pneumokoki,
  • bakterie H. influenzae produkujące beta-laktamazy,
  • S. aureus,
  • bakterie beztlenowe.

 

Jak wtedy leczyć bakteryjne zapalenie zatok?

W przypadku podejrzenia zakażenia tymi drobnoustrojami, wprowadza się leczenie amoksycyliną w połączeniu z klawulanianem (np. Augumentin).

 

Domowe sposoby wspomagające walkę z bakteryjnym zapaleniem zatok

Leczenie zalecone przez lekarza rodzinnego (a także badania – jeśli takie zalecił) to nadrzędna sprawa.

Możesz jednak także włączyć, tzw. doraźną pomoc domową, która pozwoli Ci szybciej pozbyć się bakterii i wrócić do lepszego samopoczucia.

Istnieje parę sposobów, które będą  wspomagać Twój organizm, np.:

  1. wykonywanie inhalacji, do których nie musisz mieć specjalistycznego sprzętu – wystarczy naczynie odporne na wysoką temperaturę, wrzątek i parę kropel olejku, np. eukaliptusowego, który pomoże pozbyć się wydzieliny a także będzie działać kojąco na błony śluzowe;
  2. nawadnianie organizmu dużą ilością wody (również ciepłej – może być z dodatkiem cytryny i miodu), która pomoże rozrzedzić zalegającą wydzielinę, a także nie doprowadzi do odwodnienia organizmu;
  3. częste wietrzenie pomieszczeń, w których przebywasz – wymiana powietrza przyda się nie tylko Tobie, ale także Twoim najbliższym, aby minimalizować ryzyko zachorowania (choć stricte zapaleniem zatok nie można zarazić, natomiast można przekazać dalej chorobotwórcze patogeny);
  4. płukanie zatok specjalnymi płukankami (zazwyczaj z roztworami soli), systemy do irygacji możesz w niewielkiej cenie kupić w aptece;
  5. nawilżanie powietrza (zwłaszcza w nocy), do czego możesz użyć mokre ręczniki rozwieszone, np. na kaloryferze lub kupić dyfuzor,
  6. spanie z wyżej podniesioną głową – dodatkowa poduszka sprawi, że wydzielina nie będzie tak mocno zalegać w zatokach;
  7. odpoczynek – uwierz, że w czasie choroby możliwość regeneracji organizmu jest bardzo ważna. Dlatego warto skorzystać ze zwolnienia lekarskiego na czas antybiotykoterapii i leczenia bakteryjnego zapalenia zatok,
  8. unikanie pomieszczeń, w których jest się narażonym na obecność dymu tytoniowego, który dodatkowo podrażnia zatoki, a także odstawienie papierosów na ten czas (na ile to możliwe).


Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
 

Bibliografia do artykułu

  • Zbigniew Doniec, Zatoki przynosowe oraz inne zakażenia układu oddechowego - komentarz eksperta, www.e-medycyna.pl [dostęp 11.12.2019].
  • Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2012 [w:] Magazyn otorynolaryngologiczny, kwiecień – czerwiec 2013, tom XIII, zeszyt 2(46).
  • Anna Wachnicka-Bąk, Agnieszka Lipińska-Opałka, Agata Będzichowska, Bolesław Kalicki, Anna Jung, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych, Pediatr Med Rodz 2014, 10 (1), p. 25–31.
Zobacz więcej
Konsultacja telefoniczna z lekarzem 7 dni w tygodniu Zapalenie zatok można skutecznie leczyć
Rozpocznij konsultację