Przewlekłe zapalenie zatok: przyczyny, leczenie, objawy
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechurą
Jeśli problemy z zatokami męczą Cię dłużej niż 12 tygodni, to... wiedz, że coś się dzieje.
Może to być niestety również przewlekła postać zapalenia zatok, która bez względu na pogodę może dotknąć Cię nawet 3-4 razy w ciągu roku.
Zazwyczaj przewlekła postać nie daje tak charakterystycznych objawów jak ostre zapalenie zatok, jednak... również może wpływać na Twoje samopoczucie.
Zwłaszcza, że przewlekłe zapalenie zatok może być powodowane przez czynniki wirusowe, alergiczne, a nawet środowiskowe.
Lepiej po prostu się zbadać i w przypadku potwierdzenia problemu – dokładnie wyleczyć.
O tym, jakie sposoby może zalecić Ci lekarz – przeczytasz w tym tekście.
Dowiesz się z niego także tego, dlaczego bagatelizowanie problemów z zatokami może mieć naprawdę niekorzystne konsekwencje dla Twojego organizmu.
Czym właściwie jest przewlekłe zapalenie zatok?
Przede wszystkim musisz pamiętać, że zatoki są naprawdę istotne w prawidłowym funkcjonowaniu Twojego organizmu.
Uczestniczą one między innymi w wymianie cieplnej, czyli procesie ocieplającym powietrze dostające się do oskrzeli oraz płuc, ale także chłodzącym, np. mózgowie.
Przez to, że komory zatokowe znajdują się po obu stronach nosa, dodatkowo chronią także Twoją czaszkę przed różnymi urazami mechanicznymi.
To właśnie dlatego odpowiednie zadbanie o zatoki jest takie ważne, zwłaszcza wtedy, kiedy odczuwasz, np. nieżyt nosa przez co najmniej parę tygodni.
Przewlekłe zapalenie zatok (ICD-10: J32) jest schorzeniem górnych dróg oddechowych.
Obejmuje ono wyściełane błoną śluzową przestrzenie pneumatyczne, znajdujące się wewnątrz twarzoczaszki, połączone z jamą nosową.
Brzmi nieco skomplikowanie i... tak jest też w rzeczywistości, ponieważ choroba jest klasyfikowana przez naukowców w kategoriach problemu interdyscyplinarnego.
To znaczy?
Może być powodowana czynnikami wirusowymi, bakteryjnymi, grzybiczymi i alergicznymi, ale też często ma związek z wadami anatomicznymi oraz determinantami środowiskowymi.
Jak widzisz – jest tego sporo.
Poza tym istnieje parę rodzajów zapalenia zatok, dlatego potrzeba naprawdę doświadczonego lekarza, który dopasuje Twoje objawy pod właściwą diagnozę.
Ale po czym tak naprawdę to poznać?
Głównym kryterium pozwalającym zdefiniować przewlekłe zapalenie zatok i odróżnić je od postaci, np. ostrego zapalenia zatok, jest czas występowania objawów.
Wedle upowszechnionych wytycznych Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej, znanych jako European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps (EPOS) zapalenie powszechne może u Ciebie występować, jeśli:
- choroba trwa powyżej 12 tygodni;
- następnie notuje się niecałkowite ustępowanie objawów;
- naprzemiennie występują stany zaostrzenia i wyciszenia objawów.
W tym wszystkim (jak widzisz) ważna jest też Twoja czujność.
Obserwacja własnego ciała (a może nawet robienie notatek – jeśli zapalenie zatok męczy Cię naprawdę długo) może okazać się kluczem do sukcesu.
Dlaczego?
Ponieważ przy przewlekłym zapaleniu nosa trzeba także rozgraniczyć to czy występuje ono pierwotnie czy też wtórnie.
Jeśli chodzi o to drugie – wtórne, to jest to zdecydowanie to rzadsze powikłanie, które może być następstwem zmian zębopochodnych (np. zapalenia zatok szczękowych).
Myślisz... to tylko zęby?
To niestety mylne, ponieważ zęby i stany zapalne w obrębie szczęki naprawdę mogą wpływać niekorzystnie na Twoje zdrowie.
Z kolei postać pierwotna (częściej diagnozowana) wyróżnia się tym, że mogą jej towarzyszyć także zmiany stwierdzone w badaniu endoskopowym, np. polipy czy torbiele.
Ale czy to wszystko?
Przewlekłe zapalenie zatok - przyczyny
Musisz wiedzieć, że przez lata uważano, że głównym czynnikiem wywołującym zapalenie zatok (zwłaszcza przewlekłą postać) są bakterie (bakteryjne zapalenie zatok).
Obecnie uznaje się, że przyczyny przewlekłego zapalenia zatok mogą być bardziej zróżnicowane i złożone, a jeśli już mowa o zakażeniach bakteryjnych, to mają one charakter głównie wtórny.
Dlaczego?
Ponieważ bakterie zazwyczaj obejmują wydzielinę zgromadzoną w zatokach na skutek infekcji innego typu, przede wszystkim wirusowego zapalenia zatok.
Jak to wygląda po kolei?
Na przykład jesteś przeziębiony, czujesz się „niewyraźnie”, a w dodatku z Twojego nosa... wypływa wydzielina.
Uciążliwa, bezbarwna, wodnista ciecz.
Zazwyczaj informuje ona Cię (lub lekarza) o tym, że jest to postać wirusowa.
Jeśli w porę po prostu nie weźmiesz się za swoje zdrowie, tzn. nie dasz organizmowi odpowiedniej dawki snu i odpoczynku, być może nie spędzisz paru dni w domu, nie weźmiesz leków przeciwwirusowych i nie wspomożesz zatok, np. inhalacjami, to...
Infekcja wirusowa może przerodzić się w infekcję bakteryjną.
Poza tym na stan Twoich zatok oraz na przewlekłą formę ich zapalenia znaczny wpływ mają:
- wtórne zakażenia bakteryjne powodowane najczęściej przez: dwoinkę zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae), bakterie gram-ujemne (Haemophilus influenzae oraz Moraxella catarrhalis), a także rzadziej: gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) czy inne bakterie Gram-ujemne (Pseudomonas aeruginosa, Proteus spp., Klebsiella spp., Enterobacter spp.), Escherichię coli oraz bakterie beztlenowe (Peptostreptococcus, Prevotella, Porphyromonas, Bacteroides, Fusobacterium spp.);
- pojawienie się w zatokach bakterii odpornych na antybiotyki i inne formy leczenia (tutaj czasem ważne jest wykonanie antybiogramu – badania polegającego na zbadaniu wydzieliny z zatok);
- polipy nosa, wady anatomiczne (skrzywienie przegrody nosa, przerost małżowin) oraz urazy twarzy, utrudniające odpływ wydzieliny z zatok;
- infekcje górnych dróg oddechowych;
- podatność na reakcje alergiczne, katar sienny, astma alergiczna;
- mukowiscydoza, refluks żołądkowo-przełykowy, HIV, choroba Leśniowskiego-Crohna, otyłość, schorzenia immunologiczne;
- stany zapalne zębów i przyzębia;
- dym z papierosów (również bierne palenie), zanieczyszczenie środowiska.
I o ile w stanach ostrych o podłożu bakteryjnym stwierdza się zazwyczaj w zatokach pacjenta obecność jednego szczepu patogenów... o tyle w przypadku przewlekłego zapalenia zatok możliwe jest współwystępowanie kilku typów drobnoustrojów jednocześnie.
Jak rozpoznać chroniczne zapalenie zatok?
Przede wszystkim objawy zapalenia zatok muszą utrzymywać się u Ciebie wiele tygodni.
Nie są one wtedy zazwyczaj też tak dokuczliwe jak przy ostrej formie choroby.
Czasem zdarza się, że pacjent po prostu je bagatelizuje, po pierwsze nie zauważając, po drugie zrzucając, np. „przelotny katar” na zimowe przesilenie i stres.
Przez to, że objawy często są wręcz niezauważalne, to... stają się jeszcze bardziej niebezpieczne ze względu na możliwość wystąpienia groźnych powikłań.
Na co zatem powinieneś zwrócić uwagę?
Najbardziej typowe symptomy, to:
- obfita wydzielina dobywająca się z nosa, w przypadku zakażeń bakteryjnych zazwyczaj intensywnie zabarwiona na żółto-zielono, o charakterystycznym ropnym zapachu;
- przekrwienie błony śluzowej nosa;
- osłabienie węchu;
- obniżenie samopoczucia;
- gorączka lub stan podgorączkowy;
- wydzielina spływająca po tylniej ścianie gardła;
- uczucie rozbicia.
Do bardziej nietypowych objawów mogą także zaliczać się, np. nieświeży oddech czy mdłości.
W odróżnieniu od ostrego zapalenia zatok, przewlekłe formy rzadziej wiążą się z intensywnym bólem głowy.
Tego typu dolegliwości, jeśli w ogóle występują, to mają charakter raczej mniej uciążliwy.
Rzadziej też występują objawy typowo przeziębieniowe, tj. gorączka, ból gardła, nieżyt nosa, kaszel, bóle stawowo-mięśniowe.
Pamiętaj jednak, że są one możliwe w momentach zaostrzenia choroby.
Dlaczego?
Objawy przewlekłego zapalenia zatok mają bowiem tendencję do nawracania po fazach wyciszenia.
Zazwyczaj wtedy, kiedy w Twoim życiu jest dużo stresu, a Twoja odporność spada.
Przewlekłe zapalenie zatok - leczenie
Jak to zazwyczaj bywa... przede wszystkim – sumienność w leczeniu i odpowiednie zdiagnozowanie choroby.
To znaczy?
Leczenie przewlekłego zapalenia zatok jest trudne i ściśle uzależnione od tego, co wywołuje zapalenie zatok.
W przypadku infekcji bakteryjnych koniecznym lekiem na zapalenie zatok może okazać się antybiotyk.
Tutaj zazwyczaj pierwszym wyborem jest amoksycylina, która jest półsyntetyczną penicyliną skuteczną przeciw różnym typom bakterii.
Z tym leczeniem jednak bywa różnie.
Musisz pamiętać, że antybiotyki nie powinny być stosowane dłużej, niż przez 7-10 dni.
Jeśli po tym czasie objawy nie przechodzą, to lekarz może zdecydować się na przedłużenie leczenia antybiotykiem, choć może to wskazywać na to, że bakterie nie są podatne na ten akurat antybiotyk.
Dlatego w przewlekłych zapaleniach zatok tak naprawdę istotne jest ustalenie tego, co powoduje problemy oraz (jeśli są to bakterie), na jakie antybiotyki są podatne, czyli nie mają tzw. odporności.
Dodatkowym problemem jest potencjalna wielość i różnorodność szczepów bakterii obecnych w zatokach.
To znaczy?
Niestety wielkość bakterii lub innych patogenów może utrudniać całkowitą ich eliminację za pomocą jednego środka farmakologicznego, nawet jeśli ma on tak szerokie działanie, jak amoksycylina.
W dodatku jeśli faktycznie jest ona stosowana już któryś raz, to możesz być na nią odporny.
Co jeszcze lekarz może Ci przepisać na chroniczny problem z zatokami?
Oprócz antybiotykoterapii, w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok rekomendowane są takie działania, jak:
- używanie sterydów w postaci glikokortykosteroidów donosowych (często są to krople lub aerozole);
- płukanie zatok roztworem soli fizjologicznej;
- irygacja zatok specjalnym roztworem możliwym do zakupienia w aptece;
- inhalacje z wykorzystaniem zaleconych przez lekarza substancji, np. olejków eterycznych nawilżających śluzówkę;
- stosowanie tzw. lizatów bakteryjnych, czyli dostępnych na receptę środków immunostymulujących (zwiększających aktywność układu odpornościowego);
- leki obkurczające, pomagające udrożnić nos;
- stosowanie leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen), które zazwyczaj działają też przeciwbólowo i łagodząco na mogące towarzyszyć zapaleniom zatok bóle głowy.
Jeśli zapalenie zatok jest alergiczne, to niezwykle istotne są działania profilaktyczne.
Jakie?
Głównie polegające na unikaniu kontaktu z alergenem.
Zdarza się także, że infekcje mają podłoże pleśniowe lub drożdżakowe (grzybicze zapalenie zatok).
Takie podłoża często wymagają zastosowania leków przeciwgrzybicznych, a niekiedy także poddania się endoskopowemu zabiegowi chirurgicznemu (mało inwazyjne metody – nie martw się!).
Poza tym naprawdę należy zadbać o najbliższe środowisko.
Jeśli, np. mieszkasz w kamienicy i zmagasz się z problemem wilgoci na ścianach, to być może dopóki nie wyeliminujesz problemu, to zapalenie zatok będzie do Ciebie wracało jak bumerang.
Przewlekłe zapalenie zatok - powikłania
Chroniczne zapalenie zatok jest schorzeniem stwarzającym możliwość wystąpienia bardzo ciężkich powikłań, przede wszystkim w obszarze oczodołów, a także struktur mózgu.
Pierwsze z nich są konsekwencją przede wszystkim przewlekłego zapalenia zatok szczękowych, a należą do nich:
- zapalenie tkanek miękkich oczodołu;
- ropień podokostnowy;
- ropień oczodołu.
No... fakt – nie brzmi to zbyt dobrze, prawda?
Natomiast powikłania wewnątrzczaszkowe najczęściej występują w przypadku infekcji zatok klinowych i sitowych.
Są to na przykład:
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- ropień mózgu;
- zapalenie zatok żylnych opony twardej.
Tego typu powikłania przewlekłego zapalenia zatok przynosowych wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej, często w warunkach szpitalnych.
A zdecydowanie lepiej tego unikać (zwłaszcza w obecnych czasach).
Dlatego jeśli dbasz o swoje zdrowie i chcesz po prostu normalnie funkcjonować, lepiej dokładnie obserwuj swój organizm.
Jeśli zauważysz nawracające problemy z zatokami – po prostu się zbadaj.
Być może Twój problem nie jest aż tak nagły, dlatego jeśli masz czas to oprócz prywatnej wizyty u laryngologa, zawsze możesz umówić się także na wizytę do rodzinnego lekarza POZ, który może przepisać Ci skierowanie do poradni laryngologicznej.
Pamiętaj jednak, że terminy często są naprawdę długie – a z zapaleniem zatok (zwłaszcza tym o charakterze nawracającym) nie ma żartów.
Przewlekłe zapalenie zatok - domowe leczenie
Oczywiście, że tak!
Możesz po prostu wspomagać leczenie zalecone przez lekarza różnego typu inhalacjami na zapalenie zatok, z dodatkiem np. olejków eterycznych (np. goździkowego, o działaniu antybakteryjnym, czy eukaliptusowego – rozrzedzającego wydzielinę).
Z domowych sposobów na zapalenie zatok pacjenci polecają także ciepłe okłady w okolicy zatok i czoła, które także mogą pomóc rozrzedzić wydzielinę.
Ale to nie wszystko.
Jeśli chcesz zadbać o swoje zatoki, to pomocne będzie także picie dużej ilości płynów – wody i herbat ziołowych, które rozrzedzą Twoją wydzielinę w zatokach, co także ułatwi Ci się jej pozbyć.
Na funkcjonowanie zatok pozytywny wpływ mają także zioła na zapalenie zatok takie jak wyciągi z werbeny, pierwiosnka czy czarnego bzu.
Te ostatnie możesz pić także w postaci soków, które z pewnością zakupisz w sklepach zielarskich a nawet w drogeriach i aptekach.
Nie zapominaj także o odpowiednim ubiorze dostosowanym do pogody – zdecydowanie nie pomoże Ci cienka kurtka, brak szalika i parasolki w ulewny dzień.
Możesz także wspomagać swoją odporność poprzez zażywanie suplementów na bazie witaminy C i imbiru.
Pamiętaj, że zdrowie jest tylko jedno i warto o nie w porę zadbać.
No i tutaj bardzo ważna rzecz... lepiej zapobiegać, niż leczyć.
Dlatego jeśli przebywasz wśród osób, które palą papierosy – lepiej unikaj takich momentów.
Oczywiście to nie mowa o zmianie znajomych a raczej o... sposobie przebywania z nimi.
Jeśli Twoi współpracownicy palą, np. w jednym biurze – poproś ich (w trosce o zdrowie swoje i innych niepalących osób) o robienie tego, np. na balkonie czy na zewnątrz.
Nawilżaj także powietrze (głównie w nocy), którym oddychasz.
Poza drogimi nawilżaczami powietrza możesz po prostu moczyć ręcznik i kropić go olejkami eterycznymi, a następnie rozwieszać, np. na kaloryferze.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Michał Michalik, Flora bakteryjna w przewlekłym zapaleniu zatok, Forum Stomatologii Praktycznej, 1 lutego 2019, nr 44
- Wytske J. Fokkens, Valerie J. Lund, Joachim Mullol, Claus Bachert i inni, Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2012 wybór), Magazyn Otolaryngologiczny, kwiecień-czerwiec 2013, tom XIII, zeszyt 2.
Podobne artykuły
