Wpływ hormonów na zdrowie psychiczne
Autor: Magdalena Sroka / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechurą
Zdrowie psychiczne zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest prawidłowa praca układu hormonalnego, a przez to -- wydzielanych hormonów.
W dużej mierze to hormony regulują funkcjonowanie całego organizmu. Ich działanie wpływa na Twój układ trawienny, cykl dobowy, odporność, ale również na zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie! Co się dzieje, gdy praca hormonów zostaje zaburzona? I co dokładnie wpływa na jej pracę? Jakie skutki zdrowotne możesz odczuwać?
Rola hormonów w organizmie człowieka: odporność, sen, libido, ale nie tylko
Hormony pełnią w organizmie człowieka bardzo ważną rolę. I zdecydowanie nie odpowiadają tylko za kobiece „humory” lub męski „popęd”. Choć nie da się ukryć, że są w tym przypadku głównym winowajcą. Ale od początku!
Hormony wytwarzane są m.in. w gruczołach dokrewnych, do których należą:
- podwzgórze,
- przysadka mózgowa,
- tarczyca,
- przytarczyce,
- trzustka,
- nadnercza,
- jajniki u kobiet i jądra u mężczyzn,
- szyszynka,
- grasica.
Hormony poprzez krew trafiają do wielu narządów, na które wywierają (niemały!) wpływ.
Wśród hormonów wydzielanych przez gruczoły dokrewne, wymienia się:
- melatoninę – odpowiedzialną za sen i regulację rytmu okołodobowego,
- prolaktynę, odpowiadającą np. za regulację cyklu miesiączkowego u kobiet, układ odpornościowy czy metaboliczny,
- tyreotropinę, która jest odpowiedzialna za pobudzenie tarczycy do wydzielania hormonów,
- insulinę – regulującą poziom glukozy we krwi,
- adrenalinę i noradrenalinę, które wytwarzane są w sytuacjach stresowych, czyli w sytuacjach podwyższonego pobudzenia nerwowego (wpływają na ciśnienie krwi, przyspieszają rytm serca – pobudzają do działania),
- kortyzol – który podobnie jak adrenalina najbardziej uaktywnia się w sytuacji stresowej,
- estrogeny – odpowiadające za szereg uwarunkowań dotyczących kobiet (głos, wygląd, popęd seksualny).
Jak widzisz, prawidłowe funkcjonowanie układu endokrynnego i odpowiednie ilości wydzielanych hormonów w organizmie są niezwykle istotne. Jeśli hormony nie działają odpowiednio – dochodzi do zaburzeń, których objawami mogą być różnego rodzaju problemy ze zdrowiem. Nie chodzi tu tylko o typowe zaburzenia hormonalne i powodowane przez nie choroby – efektem problemów z działaniem układu endokrynnego mogą być również obniżenie nastroju czy kłopoty ze zdrowiem psychicznym.
Hormony, a zdrowie psychiczne. Co odpowiada za zaburzenia hormonalne?
O Twoim zdrowiu psychicznym decyduje wiele czynników. Dieta, styl życia, relacje społeczne, sytuacja zawodowa, wcześniejsze doświadczenia, ale także kondycja zdrowotna i czynniki genetyczne. Możesz być młody, wykształcony, odnosić sukcesy zawodowe i prywatne, a mimo to czuć, że samopoczucie kuleje.
Dlaczego tak się dzieje? Za Twój nastrój w dużej mierze odpowiada serotonina. Serotonina jest neuroprzekaźnikiem i hormonem tkankowym. Ma bardzo wiele zadań w organizmie (np. bierze udział w krzepnięciu krwi, odpowiada za sprawne funkcjonowanie układu pokarmowego, reguluje sen itp.), jednak najważniejszy z perspektywy zdrowia psychicznego jest wpływ na stany emocjonalne, odczuwanie radości i niepokoju, skoncentrowanie oraz pamięć.
Jeśli dochodzi do braków w poziomie serotoniny, możesz odczuwać:
- znaczne zaburzenia nastroju: przygnębienie, a nawet depresję.
- niepokój i lęk,
- problemy ze snem i koncentracją.
Niestety niski poziom serotoniny może uruchamiać także złość. Gdy serotonina spada, człowiek staje się impulsywny, a w połączeniu ze spadkiem testosteronu może dojść do zachowań agresywnych. Kiedy jeszcze możesz odczuwać złe samopoczucie psychiczne (drażliwość, nerwowość, niestabilność emocjonalną)?
Wtedy, gdy cierpisz na zaburzenia czynności tarczycy. A jak wiesz, tarczyca wydziela hormony. Zarówno nadmiar hormonów tarczycy (nadczynność tarczycy), jak i niedobór (niedoczynność tarczycy) może wpływać na Twoje zdrowie psychiczne.
Można powiedzieć, że jeśli Twoja tarczyca działa nieprawidłowo, najszybciej powie Ci o tym właśnie kondycja psychiczna (chyba że wcześniej wykonasz badania profilaktyczne i wykryjesz nieprawidłowości!)
Jakie hormony dodatkowo mogą wpływać na zdrowie psychiczne (jeśli dochodzi do ich zaburzenia)?
- prolaktyna,
- estrogen,
- progesteron.
A z czego może wynikać wysoki poziom tych hormonów?
Może być za to odpowiedzialna hiperprolaktynemia (zbyt wysoka prolaktyna), nadczynność tarczycy, marskość wątroby, guzy nadnerczy, a nawet jajników (wysoki poziom estrogenu lub/i progesteronu).
Wysoki progesteron występuje także w ciąży, a jak wiadomo, na huśtawki hormonalne często narzekają właśnie kobiety ciężarne.
Zaburzenia hormonalne to złożony problem, a ich wpływ na zdrowie psychiczne jest tylko jednym elementem. Nie tylko cierpisz (fizycznie) z powodu choroby, to jeszcze często zmagasz się z zaburzeniami psychicznymi.
Między innymi dlatego lekarze psychiatrzy, na początku diagnostyki chorób i zaburzeń psychicznych, często kierują na badania hormonalne. Ich wyniki pozwalają ocenić, czy poziom hormonów jest w normie, czy może to właśnie zaburzenia związane z układem endokrynnym powodują problemy ze zdrowiem psychicznym.
Co ważne – wiele leków psychotropowych na receptę „pierwszego rzutu” operuje właśnie na stymulowaniu układu hormonalnego.
Na przykład inhibitory zwrotnego wyrzutu serotoniny, skuteczne w leczeniu depresji i stanów lękowych (bodaj dwóch najczęściej występujących zaburzeń psychicznych) pozwalają na dłuższe zatrzymanie tych hormonów w receptorach. Efektem ich stosowania, pod kontrolą psychiatry, jest często znaczna poprawa jakości życia. A czy jest coś, co możesz zrobić samodzielnie, by hormony działały prawidło?
Hormony – jak regulować ich pracę samodzielnie?
Duże znaczenie w prawidłowej pracy hormonów ma to, w jakim środowisku żyjesz. A więc jaki styl życia prowadzisz, czy zdrowo się odżywiasz? Nie bez znaczenia pozostaje ruch i prawidłowa masa ciała. Osoby otyłe często chorują na insulinooporność (oporność tkanek na insulinę, która jest hormonem wytwarzanym przez trzustkę).
Ważnym czynnikiem wpływającym na układ hormonalny jest także stres. Wiele chorób, w tym choroby autoimmunologiczne (Hashimoto lub Gravesa-Basedowa) czy choroby cywilizacyjne, są w dużej mierze zależne od Twojej odporności na stres. Oczywiście ciężko o jego całkowite wyeliminowanie, ale nad redukcją stresu możesz pracować.
Jak po części regulować pracą hormonów samodzielnie?
- Odpowiednią dawką ruchu,
- zdrową, zbilansowaną dietą,
- eliminacją używek.
Ale przede wszystkim: pamiętaj o regularnych badaniach profilaktycznych, w tym hormonalnych. Na takie badania skieruje Cię lekarz rodzinny – pamiętaj, że możesz skorzystać z konsultacji lekarza rodzinnego prywatnie także w Dimedic.
Zaburzenia hormonalne wynikają z wielu chorób, ich prawidłową diagnozą zajmuje się najczęściej endokrynolog, który na podstawie wyników może skierować Cię do odpowiedniego specjalisty lub rozpocząć leczenie.
Jeśli zauważysz u siebie wahania nastrojów (pojawiające się bez wyraźnego powodu), czy utrzymujące się, gorsze samopoczucie psychiczne – postaraj się nie bagatelizować problemu. Być może wynikają one z rozwoju jakiejś choroby. Na pewno warto skonsultować je z lekarzem specjalistą (psychiatrą) lub terapeutą. Zwłaszcza że ich pomoc może realnie poprawić komfort Twojego życia.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
