Czym różni się niepokój od depresji? Rodzaje depresji – objawy, przyczyny, leczenie
Depresja, niepokój i różnego typu inne zaburzenia afektywno-poznawcze odbierają radość życia i wydatnie obniżają jego jakość. Bardzo często powodowane są złym działaniem układu nerwowego oraz na ich pojawienie się mają wpływ wcześniejsze doświadczenia życiowe.
Zobacz, jakie są rodzaje depresji i stanów lękowych, poznaj ich objawy, przyczyny oraz sposoby leczenia.
Czym jest depresja?
Depresja (a właściwie zaburzenia depresyjne; klasyfikowane według ICD-10 pod symbolem F32 i F33) jest zaburzeniem psychicznym, obejmującym sferę afektywną (czyli dotykającą emocji), ale również zmieniającym sposób myślenia oraz funkcjonowania organizmu. W przebiegu choroby dochodzi do:
- istotnego obniżenia nastroju,
- osłabienia w szeroko rozumianym wymiarze fizycznym i psychicznym,
- występowania różnego rodzaju objawów psychosomatycznych.
Depresji nie należy mylić z chwilowym pogorszeniem samopoczucia. Podstawowym kryterium definiującym depresję jako jednostkę chorobową jest czas utrzymywania się objawów – minimum dwa tygodnie, niezależnie od pory dnia czy okoliczności zewnętrznych. Szacuje się, że na depresję cierpi 350 milionów ludzi na całym świecie, z czego 1,2 do 1,5 miliona w Polsce.
Ogromny odsetek osób chorych nigdy nie zgłasza się do lekarza ani nie podejmuje leczenia. Powodem tego są najczęściej jest wstyd lub brak wiedzy. Należy pamiętać, że depresja jest chorobą, która prawie nigdy nie ustępuje sama – nieleczona może trwać nawet przez całe życie.
Rodzaje depresji – w zależności od stopnia intensywności i przebiegu
Wyróżnia się liczne rodzaje depresji, w zależności od czynnika, który je wywołuje (etiologicznego), przebiegu, czasu trwania czy współwystępowania schorzeń i zaburzeń dodatkowych. Stosowana na całym świecie klasyfikacja ICD-10 wyróżnia następujące jednostki chorobowe:
- epizod depresyjny (F32) – silne zaburzenie nastroju trwające co najmniej 2 tygodnie,
- zaburzenia depresyjne nawracające (F33) – przynajmniej dwa epizody depresji, bez objawów maniakalnych,
- epizod depresyjny w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, czyli maniakalno-depresyjnych (F31),
- dystymia (nazywana też depresją nerwicową; F34.1) – lekkie obniżenie nastroju, trwające przez minimum 2 lata.
Wyróżnia się też szereg zaburzeń depresyjnych o specyficznym, nietypowym przebiegu. Należą do nich między innymi:
- depresja poporodowa,
- depresja ciążowa,
- depresja młodzieńcza,
- depresja starcza,
- depresja lękowa (agitowana),
- depresja maskowana,
- depresja anankastyczna,
- depresja hipochondryczna,
- depresja depersonalizacyjna,
- depresja urojeniowa,
- depresja anaklityczna,
- depresja katatoniczna,
- depresja lekoodporna,
- depresja sezonowa.
Przyczyny występowania depresji (endogenne i egzogenne)
Przyczyny depresji są zróżnicowane i niezwykle złożone. Znaczną rolę odgrywają w tym kontekście determinanty genetyczne (ryzyko zachorowania na poziomie około 50 procent w przypadku występowania depresji u rodziców) oraz osobowościowe (podwyższony poziom lęku, negatywny styl poznawczy, zaniżona samoocena). Są to jednak tylko czynniki predestynujące.
Gdyby jednak skupić się na bezpośrednich przyczynach tej choroby, to można odwołać się do klasycznego, aczkolwiek w ostatnich latach coraz częściej zacieranego, podziału na depresję endogenną i egzogenną.
- Depresja endogenna – powodowana jest czynnikami biologicznymi. Głównym jej powodem są zaburzenia wydzielania kluczowych na nastroju i poziomu życiowej energii neuroprzekaźników: serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy. Depresja w tej postaci jest bardzo ciężka i nie ustępuje bez zastosowania specjalistycznego leczenia (w tym podawania antydepresantów).
- Depresja egzogenna – wywoływana czynnikami zewnętrznymi, psychospołecznymi, takimi jak udział w traumatycznym zdarzeniu, zawód miłosny, trudna sytuacja życiowa, choroba, czy długotrwała ekspozycja na stres. Tego typu depresja może ustąpić po wyeliminowaniu czynnika powodującego obniżenie nastroju lub po zmianie nastawienia do niego. Może jednak też przerodzić się w poważniejszą chorobę, jeśli trafi na podatny grunt (niski poziom wspomnianych wyżej neuroprzekaźników, lękliwa i pesymistyczna osobowość, etc.).
Czym są zaburzenia afektywne jednobiegunowe, a czym choroba afektywna dwubiegunowa
Depresja zazwyczaj stanowi odrębną, wyizolowaną jednostkę chorobową – mówimy wówczas o zaburzeniach afektywnych jednobiegunowych, charakteryzujących się występowaniem niemal wyłącznie złego nastroju i apatii.
Depresja jest jednak jednym z dwóch komponentów emocjonalnych choroby afektywnej dwubiegunowej. W jej przebiegu stany depresyjne występują na przemian z fazami mani, a więc nadmiernego pobudzenia psychoruchowego, któremu towarzyszy wyśmienity nastrój i huraoptymizm.
Choroba afektywna dwubiegunowa jest nieuleczalna, a jej leczenie ogranicza się do łagodzenia objawów, tak by pacjent był w stanie funkcjonować w społecznej rzeczywistości.
Oznaki depresji – na co zwrócić uwagę (jak odróżnić je od spadku nastroju)
Oznaki depresji podzielić można na typowe i atypowe. Do klasycznych symptomów choroby należą:
- uczucie smutku, utrzymujące się przez większą część dnia w okresie minimum 2-tygodniowym,
- emocjonalna pustka, niezdolność do przeżywania radości, brak pozytywnych uczuć,
- zaniżona samoocena, nieadekwatne do sytuacji poczucie winy,
- pesymistyczny ogląd rzeczywistości, odnoszący się do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości,
- zaburzenia lękowe,
- spadek napędu ruchowego – brak siły do działania, uczucie zmęczenia, spowolnienie, obniżenie kondycji,
- obniżenie pułapu intelektualnego – problemy z pamięcią, uczeniem się, koncentracją, motywacją,
- brak inwencji, uczucie trwania bez celu,
- zaburzenia łaknienia lub nadmierny apetyt,
- problemy z wysławianiem się,
- zaburzenia snu lub nadmierna senność,
- zaburzenia rytmu okołodobowego,
- zaburzenia popędu seksualnego,
- zaniedbywanie codziennych obowiązków,
- wycofywanie się z relacji społecznych i uczuciowych.
Atypowe objawy depresji w różnych rodzajach choroby (poporodowa, maskowana, agitowana i inne)
Oprócz tego należy wspomnieć o objawach depresji występujących w nietypowych jej odmianach. Należą do nich między innymi:
- depresja poporodowa – oprócz wszystkich klasycznych symptomów, występuje niezwykle silny lęk o życie i zdrowie swoje oraz dziecka, a także dojmujący lęk przed społeczną oceną (w roli matki). Towarzyszy temu poczucie osamotnienia w codziennych obowiązkach (subiektywne, nie zawsze znajdujące pokrycie w rzeczywistości). Częsta jest też skłonność do agresji. Depresji poporodowej nie należy mylić z trwającym kilka dni zespołem objawów zwanym baby blues;
- depresja maskowana – w jej przebiegu ujawnia się szereg dolegliwości bólowych, zwłaszcza w obrębie brzucha, klatki piersiowej i kończyn. Objawy przypominają nerwicę wegetatywną;
- depresja lękowa (agitowana) – typowy dla niej jest bardzo wysoki poziom lęku i związane z nim wysokie pobudzenie psychoruchowe. Bardzo groźna postać choroby, z dużym odsetkiem samobójstw;
- depresja anankastyczna – pacjenci zmagają się z natłokiem natrętnych myśli, czują też niepohamowany przymus wykonywania określonych czynność (kompulsje);
- depresja hipochondryczna – zbliżona nieco do maskowanej i agitowanej, w przebiegu której występuje ponadprzeciętny lęk o własne zdrowie i życie.
Depresja a niepokój – jakie są różnice i na co zwrócić szczególną uwagę u siebie i bliskich
Depresja często współwystępuje lub też jest mylona z innymi zaburzeniami psychicznymi. Jednym z nich są zaburzenia nerwicowe, których immanentną cechą są stany lękowe. Lęk w ujęciu psychologicznym ma liczne postaci. Powszechnie stosowane klasyfikacja wyróżnia:
- fobie: agorafobia (lęk przed odkrytą i zamkniętą przestrzenią), fobie społeczne (lęk przed oceną ze strony innych ludzi), izolowane postaci fobii (np. lęk przed wężami, pająkami, lataniem, ciemnością etc.);
- inne zaburzenia lękowe: napady lęku, zaburzenia lękowe uogólnione (nerwica lękowa), zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (nerwica natręctw), zaburzenia adaptacyjne, ostra reakcja na stres, zaburzenia stresowe pourazowe, zaburzenia konwersyjne, zaburzenia dysocjacyjne.
Objawy stanów lękowych są zróżnicowane. Przykładowo agorafobia powoduje uczucie duszności, kołatanie serca, drżenie kończyn, nadmierne pocenie się.
Typowe symptomy u osób z fobią społeczną, to rumień na twarzy, nadpotliwość, czy drżenie głosu i rąk, występujące na skutek kontaktu z innymi ludźmi. Krótkotrwałe napady lęku wiążą się z uczuciem paniki, lęku o własne życie, przeświadczeniem o nadchodzącej śmierci, może temu towarzyszyć tachykardia i przyspieszony oddech.
Z kolei zespół lęku uogólnionego przypomina w niektórych aspektach depresję – chory doświadcza takich doznań, jak długotrwały niepokój o trudnym do sprecyzowania charakterze i podłożu, bezsenność, zamartwianie się, obniżona samoocena, apatia, bierność.
Jak leczyć depresję?
Depresja jest chorobą, która nieleczona będzie trwać i się pogłębiać. Mimo to jest to choroba uznawana za wstydliwą.
Nie zmienia to faktu, że wdrożenie odpowiedniej terapii psychiatrycznej lub psychologicznej daje nadzieję na poprawę stanu zdrowia pacjenta. Jak leczyć depresję? W użyciu są obecnie 4 metody:
- farmakoterapia z użyciem silnych leków na receptę (środki ziołowe wydawane bez recepty pomagają jedynie w stanach lekkich), wpływających na poziom serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy, takich jak między innymi: selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI): fluwoksamina, fluoksetyna, citalopram, escitalopram, sertralina; trójpierścienne leki przeciwdepresyjne (TCA): doksepina, imipramina, dezypramina, dotiepina. czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne: mianseryna, mirtazapina; inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI): wenlafaksyna, duloksetyna, milnacipran; blokery wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny (NDRI): bupropion; wybiórcze inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (NARI): reboksetyna; antagoniści receptorów NMDA pobudzanych przez L-glutaminian: ketamina; antagoniści receptorów opioidowych δ oraz μ: tianeptyna;
- psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym;
- elektrowstrząsy – silne pobudzanie ośrodków w mózgu do wydzielania serotoniny i noradreanliny;
- fototerapia, czyli naświetlanie oczu pacjenta w celu pobudzania syntezy neuroprzekaźników w mózgu.
-
W najbliższym czasie w naszej przychodni online udostępnimy konsultacje dla osób zmagających się ze spadkami nastroju (nie tylko sezonowymi).
