Depresja w ciąży - objawy i wpływ na dziecko. Jak leczyć?

Dodano: 26-02-2020 | Aktualizacja: 22-02-2024
Autor: Piotr Brzózka
capsule Konsultacja z e-receptą internal Lek. rodzinny specialist Specjalista

Depresja ciążowa może doprowadzić do przedwczesnego porodu, a także rozwoju cukrzycy oraz tzw. stanu przedrzucawkowego, zagrażając prawidłowemu rozwojowi płodu. Dlatego tak ważne jest trafne diagnozowanie depresji przed porodem oraz jej skuteczne leczenie.

Depresja w ciąży

Depresja ciążowa jest jednym z najczęściej występujących problemów zdrowotnych dotykających kobiety oczekujące narodzin dziecka. Z danych przytaczanych przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne wynika, że częstotliwość występowania epizodów tak zwanej dużej depresji (utrzymywanie się wyraźnie obniżonego nastroju przez minimum 2 tygodnie plus inne objawy), wynosi:

  • 3,8 procent kobiet na koniec I trymestru,
  • 4,9 procent na koniec II trymestru,
  • 3,1 procent tuż przed porodem.

W okresie zaś całej ciąży, przynajmniej jednego epizodu depresyjnego doświadcza 12,7 procent kobiet. To wynik dwukrotnie wyższy, niż dla ogółu populacji (około 5-7 proc.). Mimo tego, depresja w czasie ciąży pozostaje tematem tabu. O depresji ciążowej wciąż mówi się rzadko lub wcale, mimo iż choroba ta stanowi poważne zagrożenia dla matki i dla płodu.

Wiele wskazuje jednak na to, że w najbliższych latach dużo w tej materii będzie się zmieniać, o czym dobitnie świadczą wprowadzone w 2019 roku zmiany w tzw. standardach okołoporodowych, a więc oficjalnych wytycznych dotyczących opieki nad kobietami w czasie ciąży, porodu i po urodzeniu dziecka. Jedną z nowości jest rekomendowanie oceny stanu psychicznego ciężarnej pod kątem objawów depresji. Badanie takie powinno być wykonywane:

  • w I trymestrze, między 11 a 14 tygodniem ciąży,
  • w III trymestrze, między 33 a 37 tygodniem ciąży,
  • miesiąc po porodzie (pod kątem pierwszych symptomów depresji poporodowej).

Objawy depresji w ciąży

Objawy depresji w ciąży nie różnią się szczeg ólnie od symptomów choroby występujących w innych okresach życia. Należą do nich:

  • trwałe i niezależne o okoliczności obniżenie nastroju, przygnębienie występujące przez większą część dnia, w okresie przynajmniej 2 tygodni,
  • rozdrażnienie, nadmierne pobudzenie, apatia, wrogość wobec otoczenia,
  • obniżona samoocena, podwyższony krytycyzm wobec własnych możliwości, brak odporności na krytykę,
  • podwyższony poziom lęku, zwłaszcza w kontekście zdrowia własnego i dziecka,
  • obniżenie poziomu energii życiowej, permanentne uczucie zmęczenia,
  • obniżenie kondycji intelektualnej, problem z zebraniem myśli, rozkojarzenie, brak koncentracji, trudności z zapamiętywaniem,
  • bezsenność lub nadmierna senność, zaburzenie rytmu okołodobowego,
  • brak łaknienia lub nadmierny apetyt,
  • myśli samobójcze.

Część z wyżej wymienionych objawów błędnie przypisywana jest innym schorzeniom lub zaburzeniom, a także wiązana z naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie kobiety w czasie ciąży, zwłaszcza w obrębie układu hormonalnego. Nowe standardy opieki okołoporodowej uczulają jednak lekarzy na to by, zwracać uwagę na typowe objawy depresji w ciąży i w żadnym razie ich nie bagatelizować.

Test na depresję w ciąży

Narzędziem, które pozwala na wstępne rozpoznanie depresji, jest tzw. kwestionariusz Becka. Jest to zestaw twierdzeń, z którymi pacjentka powinna się zgodzić lub nie, opracowany przez amerykańskiego psychiatrę Aarona Becka. Kwestionariusz ten od lat rutynowo stosuje się w psychiatrii, a teraz jest też podstawowym testem na depresję w ciąży. Łącznie zagadnień jest 21, a każde z nich zawiera 4 twierdzenia. Przykładowo:

Pytanie 1: Odczuwanie smutku i przygnębienia.

  • Nie jestem smutna ani przygnębiona.
  • Odczuwam często smutek, przygnębienie.
  • Przeżywam stale smutek, przygnębienie i nie mogę uwolnić się od tych przeżyć.
  • Jestem stale tak smutna i nieszczęśliwa, że jest to nie do wytrzymania.

Pozostałych 20 pytań odnosi się do kwestii wykonywania codziennych obowiązków, radości z życia, poczucia winy, zadowolenia z siebie, skłonności do płaczu, pobudliwości i nerwowości, męczliwości, apetytu, snu, czy życia seksualnego.

Odpowiedzi są punktowane, w ten sposób, że pierwsza z nich ma 0 punktów, druga – 1, trzecie – 2, a czwarta – 3. Po wypełnieniu kwestionariusza, punkty należy zsumować i poddać interpretacji. A ocena jest następująca:

  • 0-11 punktów: brak depresji;
  • 12-19 punktów: łagodna depresja, sugerowana konsultacja psychiatryczna lub psychologiczna, w razie potwierdzenia diagnozy – psychoterapia;
  • 20-25 punktów: depresja umiarkowana. Zaleca się szybki kontakt z psychiatrą i psychologiem. W razie konieczności i w miarę możliwości dopuszczalne leczenie farmakologiczne;
  • 26-65 punktów: ciężka depresja. Konieczność leczenia psychiatrycznego, a do tego intensywna psychoterapia. Może też być niezbędne leczenie szpitalne, zwłaszcza w przypadku występowania myśli samobójczych.

Pamiętać przy tym należy, że wyniki testu na depresję w ciąży nie stanowią rozpoznania choroby, a jedynie wskazówkę odnośnie ewentualnej konieczności leczenia specjalistycznego.

Wpływ depresji w ciąży na dziecko

Wpływ depresji w ciąży na dziecko jest niebagatelny. Badania naukowe wykazują, że zmiany neurochemiczne zachodzące w organizmie kobiety na skutek depresji, implikują zakłócenia w funkcjonowaniu układów endokrynologicznego, odpornościowego oraz nerwowego, destabilizując w ten sposób prawidłowy przebieg ciąży. Skutkiem tego mogą być:

  • przedwczesny poród. rozwiązanie ciąży przed czasem może mieć związek z obserwowanym podwyższeniem poziomu białka c-reaktywnego (crp) u kobiet cierpiących na depresję w ciąży lub ze zwiększonym stężeniem kortykoli-beryny (crh) oraz cytokin u ciężarnych odczuwających silny lęk;
  • wystąpienie stanu przedrzucawkowego po 20 tygodniu ciąży, czyli zespołu objawów takich, jak podwyższone ciśnienie tętnicze (powyżej 140/90 mm hg), a także obecność białka w moczu;
  • zachorowanie na cukrzycę ciążową;
  • wolniejsze tempo rozwoju fizycznego i psychoruchowego (odnotowane w 12 miesiącu życia) u dzieci, których matki doświadczały lęku w I trymestrze.

Brak wsparcia a depresja w ciąży

Depresja w ciąży jest efektem zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety (przyczyny endogenne), w tym zaburzeń w wydzielaniu takich neuroprzekaźników, jak serotonina, dopamina i noradrenalina. Na to jednak nakładają się inne determinanty – psychiczne i społeczne.

Uważa się, że wpływa na depresję w ciąży brak wsparcia ze strony partnera i pozostałych członków rodziny, przemożny lęk o zdrowie własne i dziecka, czy też brak akceptacji dla zaistniałego stanu rzeczy – bardzo często występuje depresja w niechcianej ciąży, zwłaszcza jeśli jest ona wynikiem gwałtu. Inne czynniki ryzyka, to:

  • wcześniejszy epizod depresyjny,
  • depresja lub inne zaburzenia i choroby psychiczne występujące w rodzinie pacjentki,
  • wrodzone cechy osobowości, w tym między innymi podwyższony poziom neurotyzmu oraz niska samoocena,
  • stres związany z konfliktem lub przemocą w najbliższej rodzinie, zwłaszcza na linii ciężarna-partner,
  • samotne macierzyństwo,
  • brak społecznej akceptacji dla ciąży (np. w przypadku kobiet niezamężnych, bardzo młodych lub też noszących dziecko będące wynikiem zdrady – zwłaszcza w mniejszych miejscowościach i tradycyjnych społecznościach),
  • traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa (przemoc, molestowania seksualne, poniżanie, bieda),
  • nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, przyjmowanie narkotyków,
  • wiek matki poniżej 20 lat,
  • wcześniejsze poronienie lub śmierć dziecka,
  • wielodzietność,
  • niski status materialny, brak środków na wychowanie dziecka.

Jak leczyć depresję w ciąży?

Jak leczyć depresję w ciąży? Podstawą jest psychoterapia, którą zaleca się jako główne postępowanie w przypadku depresji lekkiej i umiarkowanej, a także niekiedy – ciężkiej. Jeśli natomiast chodzi o farmakoterapię, panuje w tej kwestii miedzy specjalistami wyjątkowa niezgoda.

Część towarzystw naukowych i medycznych rekomenduje stosowanie leków przeciwdepresyjnych na receptę (ale tylko w bardzo zaawansowanych postaciach choroby), część ani tego nie zaleca ani nie odradza, a jeszcze inne – stanowczo się temu sprzeciwiają ze względu na możliwy wpływ antydepresantów na rozwój dziecka.

W świetle tak rozbieżnych opinii jedyny konsensus dotyczy stwierdzenia, że decyzja o rozpoczęciu farmakoterapii powinna być poprzedzona rzetelną, specjalistyczną oceną ryzyka i spodziewanych korzyści przez lekarza, najczęściej psychiatrę. O wszystkich aspektach powinna też zostać szczegółowo poinformowana pacjentka, tak by podjęta wspólnie z lekarzem decyzja miała charakter jak najbardziej świadomy.

Czytaj też:



Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
 

Bibliografia do artykułu

  • Jerzy Samochowiec, Janusz Rybakowski, Piotr Gałecki, Agata Szulc, Joanna Rymaszewska, Wiesław Jerzy Cubała, Dominika Dudek, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Część I: Leczenie depresji, Psychiatr. Pol. 2019; 53(2)
  • Magdalena Chrzan-Dętkoś, Depresja i lęk w okresie ciąży jako czynnik ryzyka wcześniactwa oraz niskiej masy urodzeniowej – przegląd badań, Ginekologia i Położnictwo 337 (3 (37)), styczeń 2015
  • Skala Depresji Becka, http://centrum-psychologiczne.com
Zobacz więcej
Nasz lekarz zadzwoni do Ciebie kiedy Ty chcesz! Potrzebujesz pomocy lekarskiej?
Rozpocznij konsultację