Depresja w ciąży: objawy i wpływ na dziecko. Jak leczyć?

Depresja ciążowa może doprowadzić do przedwczesnego porodu, a także rozwoju cukrzycy oraz tzw. stanu przedrzucawkowego, zagrażając prawidłowemu rozwojowi płodu. Dlatego tak ważne jest trafne diagnozowanie depresji przed porodem oraz jej skuteczne leczenie.

Depresja w ciąży

Depresja ciążowa jest jednym z najczęściej występujących problemów zdrowotnych dotykających kobiety oczekujące narodzin dziecka. Z danych przytaczanych przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne wynika, że częstotliwość występowania epizodów tak zwanej dużej depresji (utrzymywanie się wyraźnie obniżonego nastroju przez minimum 2 tygodnie plus inne objawy), wynosi:

• 3,8 procent kobiet na koniec I trymestru,
• 4,9 procent na koniec II trymestru,
• 3,1 procent tuż przed porodem.

W okresie zaś całej ciąży, przynajmniej jednego epizodu depresyjnego doświadcza 12,7 procent kobiet. To wynik dwukrotnie wyższy, niż dla ogółu populacji (około 5-7 proc.). Mimo tego, depresja w czasie ciąży pozostaje tematem tabu. O depresji ciążowej wciąż mówi się rzadko lub wcale, mimo iż choroba ta stanowi poważne zagrożenia dla matki i dla płodu.

Wiele wskazuje jednak na to, że w najbliższych latach dużo w tej materii będzie się zmieniać, o czym dobitnie świadczą wprowadzone w 2019 roku zmiany w tzw. standardach okołoporodowych, a więc oficjalnych wytycznych dotyczących opieki nad kobietami w czasie ciąży, porodu i po urodzeniu dziecka. Jedną z nowości jest rekomendowanie oceny stanu psychicznego ciężarnej pod kątem objawów depresji. Badanie takie powinno być wykonywane:

• w I trymestrze, między 11 a 14 tygodniem ciąży,
• w III trymestrze, między 33 a 37 tygodniem ciąży,
• miesiąc po porodzie (pod kątem pierwszych symptomów depresji poporodowej).

Objawy depresji w ciąży

Objawy depresji w ciąży nie różnią się szczeg ólnie od symptomów choroby występujących w innych okresach życia. Należą do nich:

• trwałe i niezależne o okoliczności obniżenie nastroju, przygnębienie występujące przez większą część dnia, w okresie przynajmniej 2 tygodni,
• rozdrażnienie, nadmierne pobudzenie, apatia, wrogość wobec otoczenia,
• obniżona samoocena, podwyższony krytycyzm wobec własnych możliwości, brak odporności na krytykę,
• podwyższony poziom lęku, zwłaszcza w kontekście zdrowia własnego i dziecka,
• obniżenie poziomu energii życiowej, permanentne uczucie zmęczenia,
• obniżenie kondycji intelektualnej, problem z zebraniem myśli, rozkojarzenie, brak koncentracji, trudności z zapamiętywaniem,
• bezsenność lub nadmierna senność, zaburzenie rytmu okołodobowego,
• brak łaknienia lub nadmierny apetyt,
• myśli samobójcze.

Część z wyżej wymienionych objawów błędnie przypisywana jest innym schorzeniom lub zaburzeniom, a także wiązana z naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie kobiety w czasie ciąży, zwłaszcza w obrębie układu hormonalnego. Nowe standardy opieki okołoporodowej uczulają jednak lekarzy na to by, zwracać uwagę na typowe objawy depresji w ciąży i w żadnym razie ich nie bagatelizować.

Test na depresję w ciąży

Narzędziem, które pozwala na wstępne rozpoznanie depresji, jest tzw. kwestionariusz Becka. Jest to zestaw twierdzeń, z którymi pacjentka powinna się zgodzić lub nie, opracowany przez amerykańskiego psychiatrę Aarona Becka. Kwestionariusz ten od lat rutynowo stosuje się w psychiatrii, a teraz jest też podstawowym testem na depresję w ciąży. Łącznie zagadnień jest 21, a każde z nich zawiera 4 twierdzenia. Przykładowo:

Pytanie 1: Odczuwanie smutku i przygnębienia.

• Nie jestem smutna ani przygnębiona.
• Odczuwam często smutek, przygnębienie.
• Przeżywam stale smutek, przygnębienie i nie mogę uwolnić się od tych przeżyć.
• Jestem stale tak smutna i nieszczęśliwa, że jest to nie do wytrzymania.

Pozostałych 20 pytań odnosi się do kwestii wykonywania codziennych obowiązków, radości z życia, poczucia winy, zadowolenia z siebie, skłonności do płaczu, pobudliwości i nerwowości, męczliwości, apetytu, snu, czy życia seksualnego.

Odpowiedzi są punktowane, w ten sposób, że pierwsza z nich ma 0 punktów, druga – 1, trzecie – 2, a czwarta – 3. Po wypełnieniu kwestionariusza, punkty należy zsumować i poddać interpretacji. A ocena jest następująca:

• 0-11 punktów: brak depresji;
• 12-19 punktów: łagodna depresja, sugerowana konsultacja psychiatryczna lub psychologiczna, w razie potwierdzenia diagnozy – psychoterapia;
• 20-25 punktów: depresja umiarkowana. Zaleca się szybki kontakt z psychiatrą i psychologiem. W razie konieczności i w miarę możliwości dopuszczalne leczenie farmakologiczne;
• 26-65 punktów: ciężka depresja. Konieczność leczenia psychiatrycznego, a do tego intensywna psychoterapia. Może też być niezbędne leczenie szpitalne, zwłaszcza w przypadku występowania myśli samobójczych.

Pamiętać przy tym należy, że wyniki testu na depresję w ciąży nie stanowią rozpoznania choroby, a jedynie wskazówkę odnośnie ewentualnej konieczności leczenia specjalistycznego.

Wpływ depresji w ciąży na dziecko

Wpływ depresji w ciąży na dziecko jest niebagatelny. Badania naukowe wykazują, że zmiany neurochemiczne zachodzące w organizmie kobiety na skutek depresji, implikują zakłócenia w funkcjonowaniu układów endokrynologicznego, odpornościowego oraz nerwowego, destabilizując w ten sposób prawidłowy przebieg ciąży. Skutkiem tego mogą być:

• przedwczesny poród. rozwiązanie ciąży przed czasem może mieć związek z obserwowanym podwyższeniem poziomu białka c-reaktywnego (crp) u kobiet cierpiących na depresję w ciąży lub ze zwiększonym stężeniem kortykoli-beryny (crh) oraz cytokin u ciężarnych odczuwających silny lęk;
• wystąpienie stanu przedrzucawkowego po 20 tygodniu ciąży, czyli zespołu objawów takich, jak podwyższone ciśnienie tętnicze (powyżej 140/90 mm hg), a także obecność białka w moczu;
• zachorowanie na cukrzycę ciążową;
• wolniejsze tempo rozwoju fizycznego i psychoruchowego (odnotowane w 12 miesiącu życia) u dzieci, których matki doświadczały lęku w I trymestrze.

Brak wsparcia a depresja w ciąży

Depresja w ciąży jest efektem zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety (przyczyny endogenne), w tym zaburzeń w wydzielaniu takich neuroprzekaźników, jak serotonina, dopamina i noradrenalina. Na to jednak nakładają się inne determinanty – psychiczne i społeczne.

Uważa się, że wpływa na depresję w ciąży brak wsparcia ze strony partnera i pozostałych członków rodziny, przemożny lęk o zdrowie własne i dziecka, czy też brak akceptacji dla zaistniałego stanu rzeczy – bardzo często występuje depresja w niechcianej ciąży, zwłaszcza jeśli jest ona wynikiem gwałtu. Inne czynniki ryzyka, to:

• wcześniejszy epizod depresyjny,
• depresja lub inne zaburzenia i choroby psychiczne występujące w rodzinie pacjentki,
• wrodzone cechy osobowości, w tym między innymi podwyższony poziom neurotyzmu oraz niska samoocena,
• stres związany z konfliktem lub przemocą w najbliższej rodzinie, zwłaszcza na linii ciężarna-partner,
• samotne macierzyństwo,
• brak społecznej akceptacji dla ciąży (np. w przypadku kobiet niezamężnych, bardzo młodych lub też noszących dziecko będące wynikiem zdrady – zwłaszcza w mniejszych miejscowościach i tradycyjnych społecznościach),
• traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa (przemoc, molestowania seksualne, poniżanie, bieda),
• nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, przyjmowanie narkotyków,
• wiek matki poniżej 20 lat,
• wcześniejsze poronienie lub śmierć dziecka,
• wielodzietność,
• niski status materialny, brak środków na wychowanie dziecka.

Jak leczyć depresję w ciąży?

Jak leczyć depresję w ciąży? Podstawą jest psychoterapia, którą zaleca się jako główne postępowanie w przypadku depresji lekkiej i umiarkowanej, a także niekiedy – ciężkiej. Jeśli natomiast chodzi o farmakoterapię, panuje w tej kwestii miedzy specjalistami wyjątkowa niezgoda.

Część towarzystw naukowych i medycznych rekomenduje stosowanie leków przeciwdepresyjnych na receptę (ale tylko w bardzo zaawansowanych postaciach choroby), część ani tego nie zaleca ani nie odradza, a jeszcze inne – stanowczo się temu sprzeciwiają ze względu na możliwy wpływ antydepresantów na rozwój dziecka.

W świetle tak rozbieżnych opinii jedyny konsensus dotyczy stwierdzenia, że decyzja o rozpoczęciu farmakoterapii powinna być poprzedzona rzetelną, specjalistyczną oceną ryzyka i spodziewanych korzyści przez lekarza, najczęściej psychiatrę. O wszystkich aspektach powinna też zostać szczegółowo poinformowana pacjentka, tak by podjęta wspólnie z lekarzem decyzja miała charakter jak najbardziej świadomy.

Czytaj też:

• Stany depresyjne a depresja: objawy, przyczyny i leczenie
• Wahania nastroju: u mężczyzn, nastolatków, kobiet
• Nieleczona depresja - objawy i skutki. Do czego prowadzi?

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz psychiatra online

Lekarz rodzinny online

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.