Podstawowe badania krwi: jakie wykonać, normy
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechurą
Nie ma co ukrywać – badania (chociaż te podstawowe, tj. morfologia) powinno wykonywać się raz na rok, nawet wtedy, kiedy nie odczuwasz, że z Twoim organizmem dzieje się coś złego.
Zanim pojawią się pierwsze zewnętrzne symptomy, funkcjonowanie Twojego organizmu od środka może się już zmieniać, co będzie widoczne w parametrach krwi.
Dzięki odpowiedniej diagnostyce można wykryć i monitorować stany zapalne, zakażenia, problemy hormonalne, a nawet… zmiany nowotworowe.
A jak zrobić badania?
Część z nich może zlecić Ci lekarz rodzinny prywatnie lub na lekarz rodzinny na NFZ (np. TSH i hormony tarczycy), za inne (np. prolaktyna, kortyzol) będzie trzeba zapłacić.
Ile?
Pełen pakiet badań hormonalnych może kosztować nawet… 200-300 zł!
Przeczytaj tekst i dowiedz się, na co musisz zwrócić uwagę.
Z czego składa się krew i jak dużo jest jej w Twoim organizmie?
Krew składa się w dużej mierze z osocza oraz zawieszonych w nim komórek:
- krwinek czerwonych, czyli erytrocytów;
- krwinek białych, czyli leukocytów;
- płytek krwi, czyli trombocytów.
W ciele człowieka krew stanowi około 7-9 procent masy całego ciała – to naprawdę dużo!
Ile to w praktyce?
Jeśli ważysz 70 kg, to w swoim ciele masz około 5 litrów krwi.
Choć ciężko to sobie wyobrazić, to pomyśl, jak wygląda baniak pięciolitrowy na wodę – aż tyle krwi płynie w Twoim organizmie!
A jaki kolor ma krew?
Przecież przyjmuje się, że zawsze jest intensywnie czerwona.
A tak naprawdę wszystko zależy od tego, jak bardzo jest natlenowana, tzn. może mieć kolor od naprawdę jasnej czerwieni (z dużą ilością tlenu; tętniczej), aż do wiśniowej (płynącej w żyłach), a nawet do burgundowo-fioletowej (na przykład kiedy występuje duże niedotlenienie).
Krew pełni w Twoim organizmie naprawdę ważne role, m.in.:
- transport substancji odżywczych do komórek (w tym gazów oddechowych, składników mineralnych, hormonów, produktów przemiany materii);
- bierze udział w procesach krzepnięcia, czyli reaguje na skaleczenie ciała;
- chroni Cię przed toksynami i innymi szkodliwymi patogenami;
- krew utrzymuje w Twoim ciele prawidłowe pH płynów ustrojowych;
- utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej;
- regulacja ciśnienia wewnątrz organizmu;
- krew odpowiada także za trzymanie prawidłowej temperatury Twojego organizmu.
Podstawowe badania krwi – kiedy należy się zbadać?
Jeśli lekarz przepisze Ci skierowanie na podstawowe badania krwi, to najprawdopodobniej będzie to właśnie morfologia krwi.
Pobranie krwi w celu wykonania morfologii pozwala ocenić poziom i właściwości krwinek czerwonych, białych oraz płytkowych.
A więc takie badanie obrazuje po prostu stan Twojej krwi, która naprawdę dużo może mówić o Twoim zdrowiu.
Często to właśnie tylko za pomocą badań krwi można dowiedzieć się, że w obrębie Twojego organizmu dzieje się coś niepokojącego, zanim jeszcze pojawią się symptomy zewnętrzne.
Oczywiście podstawowe badania krwi dla różnych osób mogą oznaczać inne parametry.
Bo choć morfologię każdy powinien badać raz do roku, to osoby chorujące na tarczycę powinny badać także hormony tarczycowe, a kobiety mające problemy z cyklem miesiączkowym – żeńskie hormony płciowe.
A odpowiadając na pytanie… kiedy należy się zbadać?
Tak naprawdę należy pamiętać, aby robić to właśnie raz do roku lub częściej, jeśli zauważasz, że z Twoim organizmem dzieje się coś niepokojącego.
A co zrobić, jak dostajesz wyniki morfologii i kompletnie nie wiesz, co jest na nich napisane?
Badając morfologię, laborant ocenia takie parametry, jak:
- RBC – poziom czerwonych krwinek;
- MCV – średnia objętość krwinki;
- MCH – średnia masa hemoglobiny;
- MCHC – średnie stężenie hemoglobiny;
- WBC – poziom białych krwinek;
- EOS – poziom eozynofilii;
- Baso/bazo – poziom bazofili;
- LYM – poziom limfocytów;
- MPV – średnia objętość trombocytów.
Morfologię krwi wykonuje się zazwyczaj w ramach wstępnej diagnostyki stanów zapalnych, zakażeń, nadczynności tarczycy i niedoczynności tarczycy, różnych typów niedokrwistości, białaczki czy nowotworów złośliwych.
Potrzebujesz pomocy z interpretacją wyników badań krwi?
Możesz skorzystać z konsultacji medycznej online w Dimedic.
Dzięki morfologii można wykryć, m.in. białaczkę… oczywiście przy dalszej poszerzonej diagnostyce, choć punktem wyjście jest tu właśnie morfologia.
A jak zorganizować badanie krwi?
Pamiętaj, że skierowanie na podstawowe badania krwi może wypisać zarówno lekarz pierwszego kontaktu, jak i specjalista w danej dziedzinie.
Możesz także pobrać morfologię w większości przychodni prywatnych, płacąc za takie badanie około 10-20 zł (w zależności od miejscowości, w której mieszkasz).
Jakie badania możesz wykonać poza morfologią?
Oczywiście badanie krwi i jej morfologii jest niezmiernie ważne.
Ale nie tylko morfologii…
Może odczuwasz ostatnio nadmierną senność albo masz spory spadek masy ciała?
Pamiętaj, że przede wszystkim warto badać się co najmniej raz do roku, aby ogólnie zbadać kondycję swojego organizmu, a nie czekać do pierwszych potencjalnych objawów.
A objawy, które szczególnie powinny skłonić Cię do wykonania badań, to:
- brak energii;
- zawroty głowy;
- osłabienie;
- senność po posiłkach;
- ciągłe poczucie zimna;
- pogorszenie się stanu skóry lub/i włosów;
- zbyt niskie lub zbyt wysokie ciśnienie krwi;
- wzrost lub spadek masy ciała;
- nudności i wymioty;
- częste biegunki;
- utrudnione lub zwiększone oddawanie moczu;
- obrzęki kończyn (zwłaszcza kostek);
- zażółcenie skóry lub białek oczu;
- bóle brzucha;
- wzmożony apetyt;
- brak apetytu;
- krwotoki bez przyczyny oraz częste siniaki na skórze;
- powracające infekcje;
- powiększone węzły chłonne;
- wyczuwalne guzy, np. piersi;
- zaparcia;
- zaburzenia rytmu serca;
- kołatania serca;
- duszności;
- bóle w klatce piersiowej i okolicy żeber;
- bóle kostno-stawowe.
A co poza morfologią może Ci pomóc zdiagnozować kwestię – co dzieje się w Twoim organizmie?
Przede wszystkim:
Badanie biochemii krwi, czyli badanie służące ocenie składu chemicznego osocza krwi.
Wykonywane jest w celu ogólnej diagnostyki lub pod kątem określonych schorzeń (m.in. profil ogólny, wątrobowy, trzustkowy, lipidowy, sercowy, reumatyczny, kobiet w ciąży).
Jakie parametry poddawane są analizie?
Podlegające ocenie parametry to m.in. poziom glukozy, mocznika, białek cholesterolu, potasu i sodu.
Przykładem biochemicznego badania krwi jest oznaczenie poziomu glukozy przy podejrzeniu cukrzycy, wykonywane na czczo z krwi żylnej.
Hormonalne badania krwi, które pozwalają zdiagnozować nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu endokrynnego.
Zazwyczaj bada się tutaj ze szczególnych uwzględnieniem hormony wydzielane przez przysadkę mózgową (TSH, FSH, LH, prolaktyna), tarczycę (Ft3 i Ft4) oraz hormony płciowe wytwarzane m.in. przez korę nadnerczy (np. kortyzol), jądrach (testosteron), jajnikach (np. estrogen, progesteron), macicy (np. oksytocynaza).
Badania hormonalne są niezbędne w rozpoznaniu nadczynności i niedoczynności tarczycy, a także w leczeniu niepłodności, zaburzeń erekcji, zaburzeń cyklu miesięcznego, wypadania włosów, rozdwajania się paznokci, trądziku, niekontrolowanych przyrostów masy ciała.
Jak widzisz – są to badania, które naprawdę mogą zobrazować problemy z Twoim zdrowiem.
Potrzebujesz skierowania na badania od lekarza pierwszego kontaktu?
Możesz skorzystać z konsultacji telefonicznej z lekarzem rodzinnym w Dimedic.
Jesteś w ciąży? Badaj się regularnie!
Oczywiście – przed ciążą również. :)
Ale nie można zapominać, jak szczególnym okresem w życiu kobiety jest ciąża – również ze względu na konieczność wykonania bardzo dużej liczby badań, także z krwi.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje wykonanie m.in.:
- do 10 tygodnia ciąży: obowiązkowo morfologię krwi, poziom przeciwciał odpornościowych, grupę krwi i Rh, badanie glukozy we krwi na czczo, plus badania obligatoryjne, ale zalecane – w kierunku HIV, HCB, toksoplazmozy i różyczki;
- w 11-14 tygodniu ciąży: zalecane przesiewowe badanie genetyczne (test podwójny PAPP-A+βHCG);
- w 15-20 tygodniu ciąży: obowiązkowo morfologia krwi, przeciwciała anty-Rh; zalecane badanie genetyczne (test potrójny – βHCG, Estriol, AFP);
- w 21-26 tygodniu ciąży – obowiązkowo badanie stężenia glukozy po doustnym podaniu 75 g glukozy (tzw. krzywa cukrowa), zalecane badanie w kierunku toksoplazmozy u kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze ciąży;
- w 27-32 tygodniu ciąży – obowiązkowo morfologia krwi i przeciwciała odpornościowe;
- w 32- 37 tygodniu ciąży – obowiązkowo morfologia krwi, zalecane HIV i HCF u kobiet z grup podwyższonego ryzyka.
Jeśli planujesz ciążę, warto sprawdzić w jakim stanie jest Twój organizm.
Zbadaj morfologię, żeńskie hormony płciowe, wykonaj badanie ginekologiczne (USG dopochwowe i USG piersi) u lekarza ginekologa i przede wszystkim… dbaj o siebie, swoją dietę i codzienną dawkę aktywności fizycznej.
Badania krwi na NFZ vs płatne – ile za nie zapłacisz?
Dużą część badań krwi możesz wykonać z refundacją NFZ.
Niezbędne do tego jednak jest skierowanie od lekarza, a wiele osób po prostu… nie chce się prosić lub też musi czekać długo na wizytę w swojej przychodni.
Pamiętaj jednak, że jeśli chociaż częściowo możesz zaoszczędzić – to warto z tego skorzystać.
Chyba, że…
Bardzo boisz się pobierania krwi, widoku samej krwi czy igieł (tak – są takie fobie!), to wtedy faktycznie lepiej pobrać potrzebne parametry za jednym zamachem.
Zdarza się jednak tak, że przychodnia, która pobiera część wyników na NFZ, może wykonać Ci także dodatkowo płatne badania – co z pewnością rozwiązuje ten problem.
Jakie badania może przepisać Ci lekarz pierwszego kontaktu, tzw. rodzinny?
Są to zazwyczaj tylko podstawowe badania krwi czy badania niezbędne w diagnostyce schorzeń tarczycy (TSH, Ft3, Ft4).
Jeśli chodzi o rozszerzoną diagnostykę, to…
Będzie to niestety wymagało skierowania na badanie przepisanego od specjalisty, np. endokrynologa.
No i tutaj zaczyna się kręta droga, ponieważ najpierw Twój lekarz rodzinny musi przepisać Ci skierowanie, np. do poradni endokrynologicznej, gdzie musisz się zapisać, poczekać na wizytę i następnie – poprosić już o konkretne badania.
Można stracić cierpliwość, to fakt.
Dlatego w wielu przypadkach pacjentom pozostaje po prostu zapłacić za usługę z własnej kieszeni.
Zwłaszcza, jeśli faktycznie z ich organizmem dzieje się coś niepokojącego.
Jak wygląda cennik badań krwi?
Oto przybliżone stawki wybranych testów:
- podstawowa morfologia: 10-20 zł;
- płytki krwi: 5-10 zł;
- CRP: 9-20 zł;
- TSH, Ft3, Ft4: po 25-35 zł za każde z badań;
- FSH, LH: po 20-35 zł za każde z badań;
- prolaktyna: 25-40 zł;
- progesteron, estrogen: po 25-35 zł za każde z badań;
- 17-OHP: 45-50 zł;
- testosteron: 25-35 zł;
- aldosteron: 40-55 zł;
- DHEA – 35-45 zł;
- lipidogram (CHOL, HDL, LDL, TG): 20-35 zł;
- insulina po obciążeniu (75 g glukozy): około 100 zł.
Ciekawym (i ekonomicznym) rozwiązaniem proponowanym obecnie przez wiele przychodni jest oferowanie pakietów badań, np. pakiet zdrowia kobiety czy mężczyzny, dzięki czemu zaoszczędzasz pieniądze.
Często kupując pakiety w sieci, a realizując je oczywiście na miejscu w przychodni, możesz skorzystać z dodatkowych rabatów.
Warto obserwować takie promocje, ponieważ dzięki temu możesz zaoszczędzić nawet parędziesiąt złotych!
Jak przygotować się do pobrania krwi?
Większość pobrań krwi do badań należy robić na czczo, czyli bez wcześniejszego spożycia jedzenia.
Do takich badań należy morfologia, badanie poziomu glukozy i insuliny z krwi, stężenia prób wątrobowych, lipidogram oraz niektóre hormony, np. TSH.
Warto zapytać lekarza przed wykonaniem badań lub poczytać informacje w internecie odnośnie tego, jak przygotować się do danego badania.
Nie tylko jedzenie może mieć wpływ na to, czy wynik Twojego badania wyjdzie miarodajny.
W przypadku kontrolowania, np. prolaktyny, na wynik pomiaru ma wpływ zestaw tzw. trzech S.
To znaczy?
Przed pobraniem badania (nawet dobę lub dwie) należy unikać: stresu i seksu oraz maksymalnie zadbać o swój sen.
Poza tym warto przed badaniem wypić małą szklankę przegotowanej wody, aby nieco rozrzedzić krew, którą po prostu łatwiej będzie pobrać.
Wbijanie igły w poszukiwaniu innej żyły to przecież nic przyjemnego – warto więc o tym pamiętać. :)
A jeśli o tym mowa… to dobrze jest mieć na sobie takie ubranie, które łatwo zdjąć, np. rozpinaną bluzę, aby dojście do zgięcia łokciowego (skąd zazwyczaj pobiera się krew) było łatwo dostępne.
Ponadto – jeśli masz traumę lub lęk przed pobraniem krwi i robi Ci się słabo – poinformuj o tym osobę w przychodni.
Łatwiej zapobiegać, niż… reagować, tzn. prawdopodobnie pielęgniarki pobiorą Ci krew w pozycji leżącej, a nie siedzącej – tak na wszelki wypadek. :)
Badania krwi a normy – czy wszędzie są takie same?
W przypadku każdego z badań krwi uzyskane wyniki odnosi się do określonych norm.
Te normy mogą różnić się w zależności od placówki, w której pobierasz krew.
W wielu przypadkach są to po prostu ogólne, powszechnie stosowane normy, ściśle określone w medycynie.
W przypadku części parametrów zdarzają się jednak rozbieżności dotyczące wyników w konkretnych laboratoriach, wynikające z przyjętych procedur badawczych czy stosowanego sprzętu.
Dlatego tak ważne jest, aby wyniki odnosić do norm badania krwi określonych przez daną jednostkę badawczą.
Uważaj na to porównując swoje wyniki do wyników innych osób, np. na forach internetowych.
Łatwo jest się samemu zdiagnozować, ale czy faktycznie będzie to dobra diagnoza?
Przede wszystkim zawsze patrz na własny dokument z wynikami badań.
Normy te powinny zostać zdefiniowane i zawarte w opisie, który otrzymasz wraz z wynikiem.
Musisz też pamiętać, że normy badania krwi są też zróżnicowane ze względu na wiek i płeć, a także, np. dnia cyklu miesięcznego.
Dobrze jest skonsultować swoje wyniki badań z lekarzem, nawet wtedy, kiedy na pierwszy rzut oka wszystko jest tak, jak należy.
Zwłaszcza wtedy, kiedy pomimo dobrych wyników odczuwasz konkretne symptomy, np. senność.
Być może konieczne będzie rozszerzenie dalszej diagnostyki.
A jakie są normy niektórych badań?
Poniżej kilka przykładowych parametrów:
- RCB (poziom czerwonych krwinek u osób dorosłych):
- kobiety – 4,0-5,5 mln/mm3;
- mężczyźni - 4,7-6,1 mln/mm3;
- WBC (poziom białych krwinek u dorosłych): 4 300 – 10 000/µl;
- CRP (białko C-reaktywne): 0,08 do 3,1 mg;
- TSH (hormon tyreotropowy): 0,27 – 4,20 mU/l;
- Poziom cukru na czczo: 70-99 mg/dl.
Pamiętaj – normy mogą różnić się od miejsca, w którym wykonujesz badania, dlatego ZAWSZE patrz na konkretne oznaczenia na Twoich wynikach badań, a nie na ogólne normy poda
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.