Objawy menopauzy. Pierwsze objawy, psychiczne i fizyczne, kiedy zaczyna się menopauza

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

Organizm kobiety w różny sposób może manifestować rozpoczynający się czas menopauzy. Najczęściej pojawiają się uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, zmęczenie, problemy z koncentracją, zmiany ciśnienia krwi, spadek libido. Objawy menopauzy u każdej kobiety mogą wyglądać inaczej – jedne przechodzą ten okres w miarę łagodnie, innym drastycznie pogarsza się jakość życia.

Menopauza jest fizjologicznym procesem związanym ze starzeniem się kobiecego organizmu. Powolne wygaszanie pracy jajników, które produkują hormony zwane estrogenami, prowadzi nie tylko do utraty płodności, ale także do różnych zaburzeń psychicznych i somatycznych, a w konsekwencji tego do wzrostu ryzyka zachorowania na wiele chorób. Choć menopauza jest uwarunkowana genetycznie to każda kobieta przechodzi ją w indywidualny sposób i wiele korzysta z dostępnych leków na menopauzę. Mimo tych indywidualnych różnic Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała, że każda menopauza składa się z trzech okresów:

• okresu przejściowego, czyli premenopauzy,
• okresu okołomenopauzalnego, czyli, perimenopauzy,
• okresu po menopauzie, czyli postmenopauzy. 

Menopauza nie pojawia się nagle, to proces stopniowego zaniku funkcji rozrodczych, rozłożony na wiele lat. Zanim nadejdzie ostatnia miesiączka (przyjmuje się, że w Polsce dotyka to Pań w wieku 45-55 lat), kobieta doświadcza wielu różnych objawów przekwitania.

Kiedy zaczyna się menopauza?

Na to, kiedy kobieta przekwita wpływa bardzo wiele czynników, dlatego można tylko statystycznie określać termin ostatniej miesiączki. Uznaje się, że przeciętna kobieta do 35. roku życia jest w szczytowej formie, jeśli chodzi o pełną płodność. 

W kręgu kultury zachodniej kobiet przechodzą menopauzę przeciętnie w piątej dekadzie życia. Z badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii wynika, że statystyczna Brytyjka ma menopauzę w wieku 50,8 lat, a z badań amerykańskich, że etap ten rozpoczyna się u Amerykanek jeszcze później - w wieku  51,3 l. Okazuje się, że później o rok od Polek menopauzę mają Słowenki i Francuzki.

Z badań prowadzonych w naszym kraju wynika natomiast, że Polki wchodzą w okres klimakterium przeciętnie między 48. a 52. rokiem życia, choć badania wykonane na populacji mieszkanek Wielkopolski określiły ten wiek na ok. 49 lat. Z innych badań wynika, że u około 1 procenta Polek menopauza wystąpi w wieku 40 lat, u 10 procent kobiet do 46. roku życia, a u 90 procent do 55 roku życia. 

Kiedy menopauza u matki, wtedy u córki

Przyjmuje się, że w Polsce płodność kobiet maleje już ok. 40. roku życia. U kobiet z tego samego kręgu kulturowego mogą pojawiać się tu jednak duże rozpiętości, bo termin pojawienia pierwszych objawów menopauzy jest bardzo indywidualną sprawą i zależy od wielu czynników, w tym:

• czynników socjoekonomicznych  (niski status socjoekonomiczny wpływa na przyspieszenie menopauzy, bo kobiety żyjące w ubóstwie często nie mogą sobie pozwolić na urozmaiconą dietę i właściwe leczenie chorób przewlekłych, zwykle też zmagają się z dużym stresem), 
• dziedzicznych  (jest związek między wiekiem menopauzy u kobiet i ich matek. Im wcześniej przekwitanie wystąpiło u matki, tym mniejsza jest rezerwa jajnikowa u jej córki w wieku 35-49 lat.),
• przewlekłego stresu (wyczerpujący tryb życia czy przemęczenie wpływa negatywnie na gospodarkę hormonalną; kobiety narażone na stresujący styl życia mogą wchodzić w okres klimakterium szybciej niż kobiety w tym samym wieku, ale żyjące spokojniej),
• regularnego i intensywnego wysiłku fizycznego (zwłaszcza przed 40. rokiem życia może on wpływać na obniżenie estrogenów),
• stosowania leków obniżających poziom estrogenów,
• nałogów, w tym szczególnie palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, stosowanie narkotyków i używek/dopalaczy.
• utraty jajnika w młodym wieku.

Autorzy raportu „Polki 50 plus” wykonanego na zlecenie Polskiej Akademii Nauk przekonują, że choć dotychczas uważano, iż wiek pojawienia się pierwszej miesiączki miał wpływ na wcześniejsze lub późniejsze wystąpienie menopauzy, to teoria ta nie do końca została potwierdzona przez badania naukowe.

Menopauza, kiedy najwcześniej

Menopauza, a raczej zespół przedwczesnego wygasania jajników  może pojawić się nawet w wieku 18 lat. To oczywiście patologiczny stan, zresztą tak samo jak każda menopauza przed 40. rokiem życia. Przedwczesna menopauza to oczywiście przypadki niezwykle rzadkie (z badań wynika, że klimakterium występuje u jednej kobiety na 100 pań przed 40. rokiem życia i u jednej na tysiąc kobiet przed 30. rokiem życia) i jest w dużym procencie odwracalne, po zastosowaniu hormonalnej terapii zastępczej.

Do tej pory nie udało się jeszcze ustalić jednej przyczyny tzw. przedwczesnej menopauzy. Wiadomo jednak, że ryzyko wzrasta u kobiet, które miały takie przypadki w bliskiej rodzinie, gdy kobieta jest narażona na silny i długotrwały stres, pali papierosy i niezdrowo się odżywia.

Przedwczesne klimakterium może być wynikiem choroby nowotworowej jajników i metod jej leczenia, czyli radioterapii i chemioterapii. Podobny efekt daje usunięcie macicy oraz usunięcie jajników. 

Premenopauza – pierwsze objawy menopauzy

Pierwszym sygnałem, że organizm przygotowuje się do przekwitania jest skracanie się cyklu menstruacyjnego. Wahania hormonalne sprawiają, że między miesiączkami mogą pojawić się plamienia, napięcie miesiączkowe jest odczuwalne silniej niż do tej pory, bardziej tkliwe są również piersi. Zanikająca owulacja sprawia, że organizmowi zaczyna brakować progesteronu (przy równoczesnym prawidłowym wydzielaniu estrogenów). Przejawem tego są zaburzenia płodności, nieregularne miesiączkowanie i nasilone objawy napięcia przedmiesiączkowego. Inne wczesne objawy menopauzy to:

• obrzęk i silne bóle piersi,
• bóle w podbrzuszu i pleców,
• obrzęki i bóle kończyn dolnych,
• zwiększone ciśnienie krwi,
• bóle głowy,
• uderzenia gorąca,
• zawroty głowy.

Po zaburzeniach miesiączkowania do głosu dochodzą inne symptomy świadczące o tym, że kobieta weszła w okres przekwitania. W drugiej fazie klimakterium, kiedy w organizmie kobiety dochodzi do znacznego spadku stężenia estrogenów i nadmiernego uwalniania gonadotropin przysadkowych, dochodzi do pierwszych nieprzyjemnych objawów o charakterze naczyniowym.

Kobiety odczuwają:

• gwałtowne uderzenia gorąca,
• rumień na twarzy,
• uderzenia krwi do głowy,
• kołatanie serca,
• wahania ciśnienia krwi,
• nocne poty.

Menopauza – objawy psychiczne

Większość objawów psychicznych menopauzy ma swoje podłoże w niedoborze estrogenów w ośrodkowym układzie nerwowym, im bardziej ich poziom spada, w związku z wygasającymi funkcjami jajników, tym bardziej może pogorszyć się kondycja psychiczna kobiety. To dlatego na tego typu objawy menopauzy częściej skarżą się panie w okresie menopauzalnym i pomenopauzalnym niż w czasie premenopauzy. Z czasem obserwuje się częstsze:

• kłopoty z koncentracją,
• nerwice,
• wahania nastroju,
• przygnębienie,
• problemy w zapamiętywaniu,
• bezsenność,
• płaczliwość,
• objawy lękowe
• rozdrażnienie
• obniżone libido.

Menopauza a depresja

Choć nie udowodniono bezpośredniego związku między menopauzą, a depresją, to czasem objawy psychiczne przekwitania są tak nasilone, że może pojawić się depresja okołomenopauzalna. Zwłaszcza, jeśli kobieta jest w grupie ryzyka, czyli wcześniej zdiagnozowano u niej depresję wymagającą stosowania leków przeciwdepresyjnych. 

Jak rozpoznać depresję okołomenopauzalną? To bardzo trudne, warto skonsultować się z psychiatrą lub psychologiem, jeśli dłużej niż przez dwa tygodnie kobieta jest w złej kondycji psychicznej, nasila się apatia, ma tylko pesymistyczne myśli, nie ma energii, jest ciągle zmęczona, straciła apetyt lub odwrotnie objada się bez opamiętania, odczuwa ciągłą senność w ciągu dnia lub miewa zaburzenia snu w nocy, nie widzi żadnych pozytywnych rzeczy w życiu, ma poczucie niższej wartości, utraty godności, miewa myśli samobójcze.

Zobacz też: Dieta w menopauzie. Co jeść w okresie klimakterium?

Kobieta, u której psychiczne skutki menopauzy są bardzo nasilone powinna być pod opieką ginekologa i psychiatry, którzy wspólnie powinni zdecydować o formie leczenia i wdrożeniu np. hormonalnej terapii zastępczej oraz/lub leków przeciwdepresyjnych. Wiele leków przeciwdepresyjnych można łączyć z lekami hormonalnymi, jednak pacjent powinien być stale monitorowany przez lekarza. W przypadku ciężkiej depresji konieczne może okazać się włączenie do kuracji:

• tzw. inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, które zwiększają poziom serotoniny we krwi,
• trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych,
• przeciwlękowych leków z grupy benzodiazepin. 

W łagodniejszych stanach bardzo często wyraźną poprawę nastroju można zaobserwować już po włączeniu tylko hormonalnej terapii zastępczej. Objawy psychiczne mogą się wyciszyć, kiedy kobieta lepiej się poczuje fizycznie, mniej będą jej dokuczały uderzenia gorąca, nocne poty, poprawi się jakość snu i koncentracja. Niestety nie u wszystkich kobiet można stosować hormonalna terapię zastępczą.

Na poprawę nastroju wpływają również preparaty z dziurawcem, który jest uważany za najsilniejszy ziołowy antydepresant. Trzeba jednak pamiętać, że preparatów z dziurawcem nie wolno łączyć z niektórymi lekami np. antykoncepcyjnymi. Pamiętajmy, że ich stosowanie wymaga konsultacji z lekarzem - ma to szczególne znaczenie, jeśli stosujemy na stałe leki (np. przeciwkrzepliwe), których działanie może być zaburzone przy jednoczesnym przyjmowaniu preparatów z dziurawca.

Menopauza a zaburzenia psychiczne – jak sobie pomóc?

W utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej w tym trudnym czasie niezwykle ważne jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Regularna aktywność fizyczna to klucz do sukcesu, z jednej strony zapewnia utrzymanie stężenie neuroprzekaźników na stałym, prawidłowym poziomie, z drugiej zaś strony uprawianie sportu gwarantuje wydzielanie endorfin, które poprawiają samopoczucie. Wysiłek fizyczny pozwoli zadbać także o kondycję układu krwionośnego, mięśniowego i kostnego. 

Szczególnie cenny jest ruch na świeżym powietrzu, udowodniono również, że znacząco może poprawiać nastrój ekspozycja na światło.

Bardzo ważna jest również odpowiednia dieta, która zagwarantuje utrzymanie odpowiedniej wagi. W okresie menopauzy w jadłospisie powinny znajdować się między innymi:

• pełnoziarniste pieczywo i makaron bogate w magnez poprawiający nastrój,
• produkty sojowe i siemię lniane zawierające fitohormony roślinne,
• zielone warzywa,
• owoce,
• awokado, orzechy, pestki, oleje roślinne bogate w witaminę E,
• chude mięso i nabiał,
• odpowiednia ilość wody mineralnej (1,5-2 litry dziennie).

Lepsze samopoczucie w czasie menopauzy mają najczęściej osoby, które czymś się pasjonują, dbają o stały wysiłek nie tylko fizyczny, ale także umysłowy oraz nie zaniedbują kontaktów towarzyskich. Partyjka szachów z sąsiadem lub spacery z przyjaciółką po okolicznym parku na pewno wyjdą nam na zdrowie.

Menopauza – objawy fizyczne

Zdaniem wielu kobiet, tym co najbardziej męczy je w okresie klimakterium, są uderzenia gorąca. Fale, którym towarzyszy charakterystyczny zimny pot, potrafią pojawić się zupełnie niespodziewanie, w najmniej oczekiwanych momentach. Uderzenia gorąca są przyczyną dyskomfortu w ciągu dnia i zaburzeń snu w nocy. Innymi uciążliwymi objawami są:

• ogólny stan zmęczenia,
• przyrost tkanki tłuszczowej, 
• osłabienie libido,
• suchość pochwy i skłonność do infekcji intymnych,
• nietrzymanie moczu,
• dysfunkcje seksualne,
• zawroty i bóle głowy,
• drętwienia kończyn,
• pogrubienie głosu,
• rozwój nadmiernego owłosienia,
• skłonność do tycia,
• częste zaparcia i wzdęcia,
• dyskineza dróg żółciowych,
• wzrost stężenia cholesterolu we krwi, które prowadzi do rozwoju miażdżycy i kamicy żółciowej.

W organizmie kobiety w okresie klimakterium dochodzi także do schorzeń naczyń krwionośnych, których charakterystycznymi objawami są:

• nadciśnienie tętnicze,
• uczucie kołatania serca,
• bóle w okolicach serca.

Czasem zdarzają się obrzęki i widoczne siniaki na rękach i nogach.

W trzecim etapie klimakterium całkowicie zanika podstawowa funkcja jajników, co daje pewien stan równowagi hormonalnej. Nie oznacza to jednak, że proces starzenia się nie postępuje. Bardzo często dochodzi do demineralizacji kośćca, czego konsekwencjami są złamania przede wszystkim główki lub szyjki kości udowej oraz zwyrodnienia odcinka krzyżowego kręgosłupa. Skóra marszczy się coraz bardziej i nadmiernie rogowacieje. Częstą przypadłością dermatologiczną tego okresu jest rumień i trądzik różowaty. 

Nietypowe objawy menopauzy

Najbardziej nietypowym objawem menopauzy są ataki paniki i silnego lęku, często mylone z nerwicą. Początek klimakterium może objawiać się u niektórych kobiet szumami w uszach i zawrotami w głowie. Nietypowym objawem są również ataki duszności u osób, które nie chorują na astmę, alergię czy zaburzenia pracy tarczycy. Zmiany hormonalne mogą prowadzić także do świądu skóry, znacznego jej przesuszenia, pogorszenia się kondycji paznokci.

Przedwczesna menopauza - objawy

Zdarza się, że objawy klimakterium występują u kobiet dużo młodszych, które dopiero co skończyły 30. rok życia. Mówimy wtedy o przedwczesnej menopauzie, która oprócz zaniku miesiączki charakteryzuje się:

• zmęczeniem,
• spadkiem odporności,
• stanami depresyjnymi i apatią,
• brakiem energii,
• płaczliwością.

Jeśli wykonane badania potwierdzą, że rzeczywiście mamy do czynienia z przedwczesną menopauzą, to razem z lekarzem ustala się strategię leczenia. Wszystko zależy od stanu zdrowia, trybu życia, a także planów związanych z macierzyństwem. Pacjentki najczęściej decydują się na terapię hormonalną.

Jak złagodzić objawy menopauzy?

Kobieta w okresie przekwitania nie jest skazana na pogorszenie jakości życia. Będąc pod stałą kontrolą lekarza, który zleci jej odpowiednią dla niej formę leczenia, łagodniej przejdzie przez ten trudny okres. Wiele kobiet zaufało hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), która dobrze dobrana, wykazuje się dużą skutecznością.

Niestety menopauza dla wielu kobiet wciąż pozostaje tematem tabu. Z badania, jakie Pracownia ARC Rynek i Opinia przeprowadziła wśród kobiet w wieku 45-55 lat wynika, że 28 proc. kobiet z objawami klimakterium nie stosuje żadnych preparatów łagodzących objawy menopauzy, 47 proc. nie jest w stanie ocenić, czy odczuwa uderzenia gorąca i kołatanie serca, a 24 proc. nie wie, czy w ogóle ma menopauzę.

Jak złagodzić objawy menopauzy - leki

Jeśli Twoja miesiączka nie uległa jeszcze całkowitemu zanikowi, ginekolodzy zwykle ordynują leczenie złożone, sekwencyjne. Kiedy upłyną 3 lata od menopauzy, zaleca się ciągłą, złożoną hormonalną terapię zastępczą (HTZ) (3). Gdy masz za sobą histerektomię (operacyjne usunięcie macicy), lekarz zapewne dobierze Ci inne leki na menopauzę. W takich przypadkach ordynuje się środki zawierające wyłącznie estrogen. Nie musisz przyjmować progestagenu, ponieważ nie jesteś zagrożona zachorowaniem na raka trzonu lub szyjki macicy.

Preparaty HTZ dzieli się jednoskładnikowe i złożone. Można aplikować je doustnie, przezskórnie, dopochwowo, domacicznie, przez nos, choć dostępne są również leki na klimakterium w formie implantów i iniekcji (4). Nie zapominaj, że HTZ nie stanowi substytutu antykoncepcji hormonalnej. Dlatego nie rezygnuj z pigułek, jeżeli nie planujesz potomstwa, a miesiączka jeszcze zupełnie nie ustała.

Łagodniejsze preparaty na menopauzę zawierają tzw. fitoestrogeny, które budową przypominają estrogeny (5). Są jednak znacznie słabsze zarówno od ludzkich hormonów, jak i tych przyjmowanych w ramach HTZ. Dlatego poleca się je przede wszystkim jako uzupełnienie hormonalnej terapii zastępczej. Jeżeli symptomy menopauzy nie są wyjątkowo dokuczliwe, możesz, po konsultacji z ginekologiem, stosować wyłącznie roślinne tabletki na menopauzę.

Wiesz, że ilość estrogenów w organizmie spada już po 35. roku życia? Dlatego ginekolodzy radzą, by nie zwlekać z kuracją fitoestrogenową. Poradź się ginekologa, który dobierze Ci najwłaściwszą formę leczenia kłopotliwych symptomów menopauzy. Dzięki niej tzw. objawy wypadowe staną się znacznie lżejsze lub ustąpią całkowicie.

Menopauza, kiedy się kończy?

Kiedy menopauza się kończy, zaczyna się długi okres postmenopauzy, który wraz z wydłużającym się życiem kobiet może trwać 30 i więcej lat. To czas, kiedy kobieta musi na nowo zdefiniować swoje życie i swoją rolę w rodzinie. To także czas, kiedy powinna z większą uwagą przyglądać się zdrowiu, bo choć objawy przekwitania stają się coraz słabsze, bo organizm adaptuje się do niższego poziomu hormonów płciowych, to wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wielu chorób takich jak osteoporoza, nowotwory, choroby układu krążenia i choroby metaboliczne.

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz ginekolog

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link