Leki na cholesterol, tabletki na cholesterol na receptę: konsultacja w Dimedic

Wysoki poziom cholesterolu to jeden z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Często nie daje objawów, a nieleczony może prowadzić do zawału lub udaru. W leczeniu stosuje się dietę, aktywność fizyczną oraz odpowiednie leki na cholesterol. W Dimedic możesz skonsultować się z lekarzem online i uzyskać e-receptę na odpowiednie tabletki na cholesterol. 

Kiedy powinno się brać leki na cholesterol?

Farmakoterapia w hiperlipidemii nie zawsze jest konieczna od razu. O włączeniu leczenia decyduje lekarz na podstawie poziomu cholesterolu, ryzyka sercowo-naczyniowego oraz innych chorób współistniejących. Wskazaniem do stosowania leków są m.in. bardzo wysokie wartości cholesterolu LDL, niskie stężenie cholesterolu HDL, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy przebyty zawał.

Jeśli modyfikacja stylu życia (dieta, ruch, redukcja masy ciała) nie przynosi efektów, lekarz może zalecić rozpoczęcie farmakoterapii. Leki na cholesterol są też konieczne w przypadku osób z rodzinną hipercholesterolemią lub bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Jakie są leki na cholesterol?

W leczeniu hipercholesterolemii stosuje się kilka grup leków, różniących się mechanizmem działania, efektywnością redukcji frakcji LDL oraz wpływem na inne parametry m.in. trójglicerydy (TG) czy cholesterol HDL. To jakie leki na cholesterol zostaną zaordynowane zależy od wielu czynników – w tym stopnia ryzyka sercowo-naczyniowego, poziomu cholesterolu LDL wyjściowego i docelowego, współistniejących chorób oraz tolerancji pacjenta.

Oprócz statyn, które są najczęściej stosowane i najlepiej przebadane, lekarze mogą sięgnąć po następujące tabletki na cholesterol:

• fibraty – skuteczniejsze w obniżaniu poziomu trójglicerydów oraz podnoszeniu HDL, szczególnie u pacjentów z zespołem metabolicznym;
• ezetymib – inhibitor wchłaniania cholesterolu w jelicie cienkim, dobrze tolerowany, skuteczny samodzielnie lub w terapii skojarzonej;
• żywice jonowymienne (sekwestranty kwasów żółciowych) – starsze leki, które mogą być pomocne u wybranych pacjentów;
• inhibitory PCSK9 – przeciwciała monoklonalne nowej generacji, o wysokiej skuteczności, stosowane u osób z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym;
• kwasy omega-3 (EPA/DHA) – stosowane jako wsparcie terapii, głównie przy hipertriglicerydemii;
• leki eksperymentalne, np. inhibitory ANGPTL3, kwas bempediowy – zarejestrowane w niektórych krajach lub będące na etapie rejestracji.

Terapia może być jednoskładnikowa lub skojarzona, szczególnie w przypadkach, gdy monoterapia nie pozwala na osiągnięcie celów terapeutycznych określonych przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne.

Leki i tabletki na cholesterol na receptę

Leczenie farmakologiczne dyslipidemii z wykorzystaniem leków na receptę jest zalecane u osób, które nie osiągnęły odpowiedniego poziomu cholesterolu pomimo zmiany stylu życia, lub u których ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego (zawału, udaru) jest wysokie lub bardzo wysokie.

Do tabletek na cholesterol na receptę należą:

• Statyny (np. atorwastatyna, rosuwastatyna, symwastatyna) – obniżają syntezę cholesterolu w wątrobie, są pierwszym wyborem w leczeniu hipercholesterolemii.
• Ezetymib – stosowany jako samodzielny lek lub dodatek do statyn w przypadku niewystarczającego efektu terapeutycznego.
• Fibraty (fenofibrat, bezafibrat, gemfibrozyl) – szczególnie polecane przy współistniejącej hipertriglicerydemii i niskim HDL.
• Inhibitory PCSK9 (alirokumab, ewolokumab) – przełom w leczeniu pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym lub w przypadku nietolerancji statyn.
• Żywice jonowymienne (cholestyramina, kolestypol) – rzadziej stosowane ze względu na gorszą tolerancję, są alternatywą u niektórych pacjentów.
• Kwasy omega-3 w wysokich dawkach (np.  etylo-EPA) – wykorzystywane w terapii skojarzonej przy ciężkiej hipertriglicerydemii.

Każdy z leków na cholesterol na receptę musi być dopasowany indywidualnie na podstawie aktualnych zaleceń, wyników lipidogramu, współistniejących schorzeń i potencjalnych działań niepożądanych.

Leki i tabletki na cholesterol bez recepty

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów wspomagających regulację gospodarki lipidowej. Ich stosowanie nie zastępuje terapii farmakologicznej u osób z rozpoznaną hipercholesterolemią, ale bywa skuteczne jako działanie profilaktyczne.

Do substancji o udokumentowanym działaniu należą:

• monakolina K – naturalny związek ekstrahowany z czerwonego ryżu, o działaniu zbliżonym do statyn; jego skuteczność została potwierdzona w badaniach, jednak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ograniczył jego stosowanie do <3 mg/dobę ze względu na możliwe działania niepożądane;
• Fitosterole roślinne – konkurują z cholesterolem o miejsce wchłaniania w jelitach, obniżając jego wchłanianie nawet o 10%;
• Kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA/DHA) – obniżają poziom trójglicerydów i wspomagają funkcje serca;
• Błonnik rozpuszczalny (np. beta-glukany, babka jajowata) – wspiera redukcję poziomu cholesterolu LDL;
• Berberyna – alkaloid roślinny wykazujący korzystny wpływ na metabolizm lipidów i glukozy, szczególnie w zespole metabolicznym.
• Cynaryna – pozyskiwana z liści karczocha. Wspomaga pracę wątroby i obniża poziom cholesterolu LDL poprzez zwiększenie wydzielania żółci. Obecnie jest składnikiem jedynego leku na cholesterol bez recepty dostępnego w Polsce.

Tabletki na cholesterol bez recepty mogą być szczególnie pomocne u osób z granicznymi wartościami lipidów.

Leki na cholesterol ze statynami

Statyny są fundamentem terapii hipercholesterolemii i profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych. Ich działanie polega na hamowaniu aktywności reduktazy HMG-CoA - enzymu biorącego udział w procesie biosyntezy cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu, organizm zwiększa liczbę receptorów LDL na powierzchni hepatocytów, co skutkuje zwiększonym wychwytem „złego” cholesterolu z krwi.

Najczęściej stosowane statyny to:

• Atorwastatyna – skuteczna przy umiarkowanym i wysokim ryzyku chorób sercowo-naczyniowych;
• Rosuwastatyna – jedna z najsilniej działających statyn, zalecana przy wysokim LDL lub w terapii skojarzonej;
• Simwastatyna, Prawastatyna, Lowastatyna – leki starszej generacji, o słabszym działaniu, stosowane głównie w prewencji pierwotnej.

Korzyści ze stosowania statyn zostały potwierdzone w metaanalizach obejmujących setki tysięcy pacjentów – wykazano, że obniżenie LDL o każdy 1 mmol/l (ok. 39 mg/dl) redukuje ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych o ok. 20–25%.

Leki na cholesterol bez statyn

W niektórych sytuacjach statyny są przeciwwskazane. Dotyczy to m.in. osób z przewlekłą chorobą wątroby, powikłaniami mięśniowymi po leczeniu statynami lub z genetyczną nietolerancją leków z tej grupy.

Alternatywne grupy leków obejmują:

• Ezetymib – selektywny inhibitor białka NPC1L1, który blokuje wchłanianie cholesterolu w jelicie cienkim. Może obniżyć LDL o 15–20%, szczególnie skuteczny w skojarzeniu ze statyną;
• Fibraty – zmniejszają syntezę trójglicerydów, zwiększają poziom HDL, nieznacznie redukują LDL. Zalecane przy współistniejącej hipertriglicerydemii i zespole metabolicznym;
• Żywice jonowymienne – wiążą kwasy żółciowe, zmuszając wątrobę do wykorzystania cholesterolu do ich ponownej syntezy. Często powodują wzdęcia i zaparcia, dlatego ich stosowanie jest ograniczone;

Dla pacjentów z nietolerancją statyn coraz częściej rekomenduje się terapie skojarzone – np. ezetymib + fibrat, czy ezetymib + inhibitor PCSK9.

Leki na cholesterol nowej generacji

W ostatnich latach dynamicznie rozwijają się terapie biologiczne i molekularne ukierunkowane na redukcję cholesterolu LDL u pacjentów z bardzo wysokim ryzykiem wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego, w tym z hipercholesterolemią rodzinną lub nietolerancją klasycznych leków.

Najważniejsze grupy:

1. Inhibitory PCSK9

Leki biologiczne (np. alirokumab, ewolokumab) należące do przeciwciał monoklonalnych. Działają poprzez blokowanie białka PCSK9, które zmniejsza ilość receptorów LDL w wątrobie. Dzięki temu liczba aktywnych receptorów wzrasta, a cholesterol LDL ulega szybszej eliminacji z krwiobiegu.

• Skuteczność: redukcja LDL nawet o 50–60%;
• Dawkowanie: iniekcje podskórne raz na 2–4 tygodnie;
• Zastosowanie: głównie u pacjentów z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, nietolerancją statyn lub hipercholesterolemią rodzinną;
• Dowody kliniczne: badania potwierdziły istotną redukcję ryzyka zawału i udaru.

2. Inhibitory białka ANGPTL3

Nowa grupa leków wpływających na metabolizm lipidów i triglicerydów, poprzez hamowanie angiopoetyny typu 3. Obiecujące wyniki wykazał m.in. ewenetramab. Leki te mogą mieć szczególne zastosowanie w leczeniu mieszanego profilu lipidowego.

3. Kwas bempediowy

Lek doustny hamujący liazę ATP-cytrynianową, enzym uczestniczący w wytwarzaniu cholesterolu w wątrobie. Ważne jest to, że lek działa tylko w komórkach wątroby, a nie w mięśniach, dzięki czemu nie powoduje typowych dla statyn dolegliwości mięśniowych. Dlatego może być dobrym rozwiązaniem dla osób z nietolerancją statyn lub wymagających dodatkowej redukcji LDL-C. Może być stosowany samodzielnie lub z ezetymibem. 

Leki nowej generacji dają szansę na kontrolę lipidów tam, gdzie tradycyjne metody zawiodły, jednak ich dostępność i refundacja są obecnie ograniczone do ściśle określonych wskazań klinicznych.

Leki na cholesterol – skutki uboczne

Leki obniżające cholesterol mogą, jak każde preparaty, powodować działania niepożądane. Ich występowanie zależy od typu substancji czynnej, dawki oraz indywidualnej reakcji organizmu.

Statyny, najczęściej stosowana grupa, mogą wywoływać:

• bóle mięśni (miopatie), uczucie sztywności,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wzdęcia, biegunki),
• bóle głowy, bezsenność,
• podwyższone enzymy wątrobowe (ALT, AST).

Działania te zwykle ustępują po dostosowaniu dawki lub zmianie leku. Poważne powikłania, jak rabdomioliza, są bardzo rzadkie.

Ezetymib i fibraty są dobrze tolerowane. Czasami mogą powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego lub – w przypadku fibratów – zwiększać ryzyko kamicy żółciowej.

Inhibitory PCSK9 wykazują bardzo niski profil działań ubocznych. Najczęstsze to łagodne reakcje w miejscu iniekcji.

Kwasy omega-3 i naturalne substancje (np. czerwony ryż fermentowany) również mogą wywoływać zaburzenia trawienne lub – w przypadku dużych dawek – wpływać na krzepliwość krwi.

W przypadku pojawienia się objawów niepożądanych nie należy samodzielnie przerywać terapii – wymagana jest konsulatacja z lekarzem.

Przeciwwskazania i interakcje z innymi lekami

Przed przepisaniem leku, lekarz ocenia potencjalne przeciwwskazania i interakcje z innymi substancjami. Niektóre sytuacje wymagają ostrożności lub zmiany terapii.

Do głównych przeciwwskazań należą:

• aktywna choroba wątroby (np. zapalenie, marskość),
• ciąża i laktacja,
• nadwrażliwość na substancję czynną,
• ciężka niewydolność nerek (dotyczy głównie fibratów).

Statyny wchodzą w interakcje m.in. z:

• niektórymi antybiotykami (klarytromycyna, erytromycyna),
• lekami przeciwgrzybiczymi (ketokonazol, itrakonazol),
• sokiem grejpfrutowym – zwiększa on stężenie statyn we krwi i ryzyko objawów mięśniowych.

Fibraty mogą nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny), a ezetymib może wchodzić w interakcje z cyklosporyną.

U pacjentów przyjmujących wiele leków (np. z nadciśnieniem, cukrzycą) konieczne jest dobranie terapii minimalizującej ryzyko interakcji. Warto też informować lekarza o stosowanych suplementach diety – niektóre z nich (jak berberyna czy czerwony ryż) również mogą wchodzić w interakcje.

Zioła na cholesterol

Niektóre rośliny wykazują właściwości wspierające prawidłowy metabolizm lipidów i mogą stanowić uzupełnienie terapii hipercholesterolemii, zwłaszcza w ramach profilaktyki lub leczenia łagodnych zaburzeń lipidowych. Choć preparaty ziołowe dostępne bez recepty mogą być pomocne, należy pamiętać, że nie zastępują one leków przepisanych przez lekarza, szczególnie u pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym lub po przebytym zawale czy udarze.

Do najlepiej przebadanych surowców zielarskich należą:

• Karczoch zwyczajny – ekstrakt z liści wspomaga pracę wątroby, pobudza wydzielanie żółci i może przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego oraz LDL. Zawiera cynarynę, która wpływa na metabolizm lipidów;
• Babka płesznik i łuska babki – źródło rozpuszczalnego błonnika, który tworzy żel wiążący kwasy żółciowe w jelitach, ograniczając wchłanianie cholesterolu;
• Ostropest plamisty – zawiera kompleks flawonolignanów (sylimarynę) działający hepatoprotekcyjnie i wspomagający usuwanie lipidów z organizmu;
• Czerwony ryż fermentowany – naturalne źródło monakoliny K, działającej podobnie do statyn. Może obniżać poziom LDL, ale w dawkach >3 mg zaleca się szczególną ostrożność, ze względu na ryzyko działań niepożądanych;
• Berberys zwyczajny – zawiera alkaloid berberynę, który może korzystnie wpływać na gospodarkę lipidową i insulinowrażliwość.

Zioła i suplementy roślinne mogą wchodzić w interakcje z lekami na receptę – m.in. statynami, lekami przeciwzakrzepowymi czy doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. Dlatego przed ich zastosowaniem warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

FAQ - Leki na cholesterol

Jakie są najczęściej stosowane grupy leków obniżających cholesterol?

Statyny, fibraty, ezetymib, żywice jonowymienne oraz inhibitory PCSK9. Każda z tych grup działa na inny mechanizm metabolizmu lipidów i może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu.

Czy statyny są bezpieczne?

Tak, są dobrze przebadane i bezpieczne przy stosowaniu zgodnie z zaleceniami lekarza. Ryzyko powikłań jest niskie i zazwyczaj odwracalne po modyfikacji dawki.

Czy leki na cholesterol trzeba brać do końca życia?

W wielu przypadkach – tak. Długoterminowa terapia znacząco zmniejsza ryzyko zawału serca lub udaru.

Czy można odstawić leki na cholesterol po poprawie wyników?

Nie należy ich odstawiać bez konsultacji z lekarzem – poprawa wyników to efekt działania leku. Po odstawieniu poziom cholesterolu może ponownie wzrosnąć.

Jakie są różnice między statynami a fibratami?

Statyny obniżają LDL, a fibraty głównie trójglicerydy i podnoszą HDL. Działają inaczej i mogą być stosowane u różnych grup pacjentów.

Czy suplementy diety mogą zastąpić leki na cholesterol?

Nie. Suplementy mogą wspomagać leczenie, ale nie zastępują farmakoterapii przepisanej przez lekarza. Ich skuteczność jest zwykle ograniczona do profilaktyki.

Czy leki na cholesterol wpływają na wątrobę?

Tak, dlatego podczas terapii monitoruje się enzymy wątrobowe. Uszkodzenia wątroby są rzadkie, ale wymagają kontroli laboratoryjnej.

Jakie badania kontrolne są potrzebne podczas stosowania leków na cholesterol?

Lipidogram, próby wątrobowe i – w razie potrzeby – badania nerek lub kinazy kreatynowej (CK). Badania te wykonuje się zwykle co kilka miesięcy.

Czy leki na cholesterol wpływają na poziom trójglicerydów?

Tak – szczególnie fibraty i omega-3 – obniżają trójglicerydy. Statyny mają umiarkowane działanie w tym zakresie.

Czy leki na cholesterol można brać w ciąży?

Nie. Stosowanie większości leków jest przeciwwskazane w ciąży. Kobieta planująca ciążę powinna omówić terapię z lekarzem.