Grzybica paznokci stanowi aż połowę wszystkich chorób paznokci. Łatwo się rozprzestrzenia i może dotknąć każdego, bez względu na wiek czy płeć. Mimo że wydaje się głównie problemem estetycznym, może prowadzić do niebezpiecznych powikłań, np. u osób starszych może zwiększać ryzyko powstania obrzęków skóry, tkanek i zakażeń bakteryjnych. Dlatego warto wiedzieć, co na grzybicę paznokci stosować, jak jej zapobiegać, kiedy udać się do lekarza oraz jakie metody leczenia są obecnie dostępne terapii infekcji grzybiczej paznokci.

Czym jest grzybica paznokci?

Grzybica paznokci (onychomikoza) to przewlekłe schorzenie, które może dotyczyć zarówno paznokci na dłoniach, jak i (częściej) na stopach.

Lekarz od grzybicy paznokci – do kogo się udać?

Lekarzem od grzybicy paznokci jest dermatolog. To specjalista od chorób skóry i jej wytworów (włosów, paznokci, gruczołów łojowych itp.). Może zidentyfikować zakażenie na podstawie badania mikologicznego, oceny próbki pod mikroskopem lub hodowli, ale w praktyce dobry dermatolog od grzybicy paznokci często podejrzewa wystąpienie grzybicy już podczas badania fizykalnego. Dokonuje klasyfikacji zaawansowania infekcji m.in. na podstawie stopnia zajęcia płytki paznokciowej przez zakażenie, odległości zainfekowanych obszarów od macierzy paznokcia. Na podstawie tych informacji lekarz dermatolog decyduje o postępowaniu terapeutycznym.

Przed badaniem mikologicznym należy przerwać stosowanie leków przeciwgrzybiczych – 2 tygodnie przy preparatach miejscowych i od 4 tygodni do nawet 3 miesięcy w przypadku leków doustnych.

Leki na grzybicę paznokci na receptę

Leczenie grzybicy paznokci zależy od stopnia nasilenia zmian – liczby zainfekowanych paznokci oraz zajęcia macierzy paznokcia – a także wieku i skuteczności dotychczasowej terapii. Kluczowe jest wyeliminowanie czynników sprzyjających zakażeniu, w tym grzybicy dłoni lub stóp, które mogły być bezpośrednią przyczyną infekcji paznokci.

Przy niewielkich zmianach, obejmujących maksymalnie trzy paznokcie, możliwe jest leczenie miejscowe, zazwyczaj przy użyciu lakierów na grzybicę paznokci. Ze względu na zwartą, keratynową strukturę płytek paznokci, terapia przeciwgrzybicza w ich obszarze jest szczególnym wyzwaniem. Dlatego w przypadku bardziej rozległych zmian lub przy zakażeniu obejmującym macierz paznokcia, oprócz leczenia miejscowego lekarz dermatolog może przepisać tabletki na grzybicę paznokci na receptę. Jeśli z kolei terapia doustna okaże się nieskuteczna, można zastosować leczenie skojarzone, które może przyjmować kilka postaci, tzn.:

• Połączenie leku doustnego i miejscowego – np. doustny itrakonazol lub terbinafina z miejscowym cyklopiroksem lub amorolfiną.
• Terapia sekwencyjna itrakonazolem i terbinafiną.
• Doustne leki przeciwgrzybicze i leki rozszerzające naczynia krwionośne – stosowane zazwyczaj u osób z zaburzeniami mikrokrążenia, by zwiększyć przenikania leku do obszaru dłon i stóp.
• Chirurgiczne usunięcie paznokci z leczeniem ogólnym i miejscowym.

Leczenie grzybicy paznokci to długotrwały proces, a efekty mogą być opóźnione. Ważne jest, aby kontynuować terapię zgodnie z zaleceniami. Nieregularne stosowanie leków lub przerywanie terapii może prowadzić do niepowodzenia leczenia lub nawrotów choroby.

Maści na grzybicę paznokci

Kremy i maści na grzybicę paznokci przeważnie nie są skuteczne w leczeniu grzybicy paznokci. Podane w tej formie substancje grzybobójcze i grzybostatyczne nie wnikają w głąb keratynowej płytki paznokciowej. Mogą zadziałać jedynie w połączeniu z substancją rozluźniającą zwartą keratynową strukturę paznokcia.

W Polsce dostępna jest maść na grzybicę paznokci, która zawiera właśnie takie połączenie – bifonazolu (1%) czyli substancji o działaniu silnym działaniu przeciwgrzybiczym, oraz mocznika (40%), który zmiękcza płytkę paznokcia. Przeznaczona jest do chemicznego usunięcia płytki paznokcia. Preparat nakłada się na paznokieć, zabezpiecza plastrem na 24 godziny, a następnie zmiękcza i usuwa zainfekowane warstwy.

Lakiery na grzybicę paznokci

Lakiery to skuteczne leki na grzybicę paznokci i zarazem najpopularniejsza oraz optymalna postać preparatu stosowanych w tym schorzeniu. Żele, kremy, maści czy pasty szybko się ścierają, co prowadzi do nierównomiernego uwalniania substancji leczniczej. Lakiery tworzą na powierzchni paznokcia warstwę odporną na ścieranie i działanie wody, która długo się utrzymuje i utrzymuje substancję leczniczą w miejscu zakażenia.

Po nałożeniu preparatu i odparowaniu rozpuszczalnika, na powierzchni płytki tworzy się powłoka okluzyjna, która ogranicza utratę wody z płytki paznokcia, zwiększając nawilżenie jej górnych warstw i ułatwiając przenikanie przez nie leku. Często oprócz substancji leczniczej, lakiery na grzybicę paznokci zawierają składniki zmiękczające, które rozluźniają keratynową strukturę paznokcia, zwiększając wchłanianie substancji leczniczej. Lakiery mają dużą przyczepność i długo utrzymują się w płytce. Substancja lecznicza długo utrzymuje się w miejscu zakażenia, dzięki czemu leki w tej postaci można stosować nawet w kilkudniowych odstępach.

Do leków przeciwgrzybiczych obecnych w lakierach na grzybicę paznokci na receptę należą:

• Cyklopiroks – wykazuje działanie przeciwgrzybicze wobec m.in. dermatofitów (Trichophyton, Microsporum), gatunków drożdżopodobnych (z rodzaju Candida), a także pleśni (Aspergillus). Przenika przez płytkę paznokcia i pozostaje przez 2-3 tygodnie po aplikacji.
• Amorolfina – substancja o szerokim zakresie działania przeciwgrzybiczego, zarówno wobec dermatofitów, drożdżaków, pleśni, jak i grzybów chorobotwórczych.

Przed każdą aplikacją leku należy usunąć jak najwięcej zainfekowanej części paznokcia przy użyciu jednorazowego pilnika, który po użyciu trzeba wyrzucić. Pozostałe narzędzia, tj. nożyczki, cążki, należy zdezynfekować po kontakcie z zakażonymi paznokciami. Lakiery na grzybicę paznokci stosuje się w zależności od substancji czynnej dwa razy dziennie lub co kilka dni aż do całkowitego odrośnięcia zdrowego paznokcia.

W trakcie terapii lepiej unikać korzystania z lakierów innych niż lecznicze. Jeśli jednak pacjent zdecyduje się na lakier kosmetyczny, należy go nałożyć co najmniej 10 minut po aplikacji leku na grzybicę paznokci i zmyć przed ponownym nałożeniem preparatu leczniczego.

Tabletki na grzybicę paznokci

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Dermatolgicznego, w grzybicy paznokci leczeniem pierwszego wyboru jest terapia ogólna, czyli doustnymi środkami przeciwgrzybiczymi. Mimo że skuteczniejsze, leczenie systemowe nie zawsze jest wskazane ze względu na stan pacjenta, wiek lub ilość przyjmowanych już leków. Zazwyczaj zostaje wdrożone przy rozległych zmianach lub przy zakażeniu macierzy paznokcia. Stosuje się doustne leki na grzybicę paznokci na receptę, takie jak:

• Terbinafina – działa grzybobójczo na dermatofity i pleśnie oraz, w zależności od gatunku, grzybobójczo lub grzybostatycznie, na Candida i Mallasezia. Terbinafinę przyjmuje się codziennie przez 12 tygodni w grzybicy stóp i 6 tygodni w przypadku grzybicy dłoni.
• Itrakonazol – azolowy lek przeciwgrzybiczy, stosowany w schemacie ciągłym (codziennie) lub cyklicznym (2 razy dziennie po 200 mg przez 7 pierwszych dni miesiąca).
• Flukonazol – lek przeciwgrzybiczy, również z grupy azoli, przyjmowany co tydzień. Jako lek na grzybicę paznokci jest mniej skuteczny od terbinafiny i itrakonazolu.

Postęp terapii – a tym samym czas jej trwania – jest zależny od tempa wzrostu paznokcia. Dlatego u osób starszych, u których paznokcie rosną bardzo wolno, okres leczenia może się wydłużyć. Pomocne może być dodatkowe działanie itrakonazolu – uważa się, że lek ten przyspiesza wzrost paznokci.

Leki na grzybicę paznokci bez recepty

Jeśli zmiany na powierzchni paznokcia są niewielkie, można leczyć je samodzielnie preparatami dostępnymi bez recepty, w większości w postaci lakierów. Takie preparaty mogą zawierać cyklopiroks, amorolfinę lub:

• Klimbazol – substancja z grupy azoli o udowodnionej skuteczności w leczeniu zakażeniach dermatofitami;
• Klotrimoazol – również lek azolowy o udokumentowanej efektywności w terapii przeciwgrzybiczej;
• Pirokton olaminy – działa przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie.

W składzie takich preparatów mogą się również znaleźć olejki eteryczne, np. z drzewa herbacianego lub rozmarynowy, o udowodnionym działaniu przeciwgrzybiczym. Olejek z drzewa herbacianego wykazuje dużą aktywność przeciwgrzybiczą – hamuje namnażanie dermatofitów różnych gatunków, m.in. Trichophyton mentagraphytes, Trichophyton rubrum, czy Microsporum canis. Ze względu na te właściwości jest stosowany nawet w głębokiej grzybicy podpaznokciowej.

Jeśli mimo terapii preparatami dostępnymi bez recepty zakażenie wciąż się rozprzestrzenia, płytka się łuszczy, łamie zmienia się jej wygląd (kształt, kolor, faktura), a dotyk sprawia ból – należy udać się lekarza dermatologa.

Profilaktyka w grzybicy

Grzybica paznokci najczęściej rozwija się wtórnie do infekcji stóp lub dłoni. Źródłem zakażenia jest zazwyczaj inna zainfekowana osoba, a do czynników ryzyka należą m.in. korzystanie z siłowni, basenu, uszkodzenia mechaniczne czy osłabienie odporności. Aby zapobiec grzybicy paznokci, należy pamiętać, by:

• Zadbać o higienę dłoni i stóp – stopy dokładnie myć i osuszać po kąpieli, myć ręce zawsze po powrocie do domu, skorzystaniu z toalety, dotykaniu pieniędzy czy wyniesieniu śmieci;
• Skarpetki zmieniać codziennie, prać w 60 stopniach;
• Obcinać paznokcie na krótko;
• Korzystać wyłącznie z własnych przyborów pielęgnacyjnych oraz obuwia, ręczników i rękawiczek itp.;
• Nosić własne klapki w miejscach publicznych, takich jak siłownia czy basen, a po wizycie w nich dezynfekować obuwie;
• Nosić obuwie i skarpetki z naturalnych materiałów, w których skóra może „oddychać”.
• W czasie wysokich temperatur lub jeśli wystąpiła już wcześniej grzybica stóp, z której zakażenie przeszło na paznokcie, warto stosować pudry lecznicze z talkiem, które wchłoną nadmiar potu i ograniczą namnażanie grzybów.

W przychodni online Dimedic możesz umówić wideokonsultację lub teleporadę z lekarzem dermatologiem.