Hipercholesterolemia: co to jest, objawy, leczenie, dieta

Współczesny styl życia, bogaty w przetworzoną żywność i ubogi w aktywność fizyczną, sprzyja rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych. Jedną z nich jest hipercholesterolemia – schorzenie, które przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, a jego skutki bywają dramatyczne. Wzrost poziomu cholesterolu we krwi to istotny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, dlatego wiedza na temat przyczyn, objawów i metod leczenia hipercholesterolemii ma dziś kluczowe znaczenie.

Hipercholesterolemia: co to jest?

Hipercholesterolemia to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się nadmiernym, wysokim stężeniem cholesterolu we krwi. Cholesterol jest substancją tłuszczową niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu, między innymi do budowy błon komórkowych, produkcji hormonów oraz witaminy D. Jednak nadmiar cholesterolu, szczególnie frakcji LDL, prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, głównie chorób sercowo-naczyniowych. Wysokie stężenie cholesterolu jest bezpośrednio związane z rozwojem miażdżycy, która może prowadzić do niedokrwienia narządów i śmierci komórkowej.

Hipercholesterolemia – przyczyny

Etiologia hipercholesterolemii jest złożona i obejmuje zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Wśród przyczyn genetycznych na pierwszy plan wysuwa się hipercholesterolemia rodzinna, uwarunkowana mutacjami w genie receptora LDL, co powoduje zaburzenie usuwania LDL z krwiobiegu. Choroba ta występuje u jednej na 200–250 osób i często jest niediagnozowana przez wiele lat. Drugą kategorią przyczyn są czynniki nabyte, związane z trybem życia i współistniejącymi chorobami. Dieta bogata w tłuszcze nasycone i trans, brak aktywności fizycznej, otyłość, palenie tytoniu oraz choroby takie jak cukrzyca typu 2 czy niedoczynność tarczycy mogą znacząco podnosić poziom cholesterolu. Warto także wspomnieć o wpływie niektórych leków, takich jak kortykosteroidy, leki immunosupresyjne czy niektóre środki antykoncepcyjne, które mogą prowadzić do wtórnej hipercholesterolemii.

Hipercholesterolemia: objawy

Jednym z głównych problemów w rozpoznawaniu hipercholesterolemii jest fakt, że przez wiele lat pozostaje ona bezobjawowa. Osoby dotknięte tą chorobą często dowiadują się o niej dopiero po wystąpieniu powikłań, takich jak zawał serca lub udar mózgu. W niektórych przypadkach mogą wystąpić zmiany skórne, takie jak kępki żółte, czyli złogi cholesterolu na powiekach, lub ksantomatozy, widoczne jako guzki w okolicach ścięgien. Inne objawy to łuk rogówkowy, szczególnie u młodych dorosłych, co może sugerować rodzinną postać hipercholesterolemii.

Hipercholesterolemia: jak się ją diagnozuje?

Diagnostyka hipercholesterolemii opiera się głównie na badaniach laboratoryjnych. Najważniejszym testem jest lipidogram, który mierzy poziom cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz triglicerydów. Ocenia się również stosunek cholesterolu całkowitego do HDL, co pomaga określić ryzyko sercowo-naczyniowe. Próg diagnostyczny dla cholesterolu całkowitego wynosi 200 mg/dl, a dla LDL – 100 mg/dl, przy czym w przypadku osób wysokiego ryzyka wartości docelowe są jeszcze niższe. W przypadku podejrzenia hipercholesterolemii rodzinnej wykonuje się badania genetyczne oraz analizę historii rodzinnej, w tym występowania wczesnych incydentów sercowo-naczyniowych.

Hipercholesterolemia: leczenie

Leczenie hipercholesterolemii obejmuje zarówno niefarmakologiczne, jak i farmakologiczne metody. Na początku zawsze zaleca się zmiany w stylu życia, takie jak modyfikacja diety, zwiększenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała oraz zaprzestanie palenia tytoniu. Jeśli te działania są niewystarczające, wprowadza się leczenie farmakologiczne. Statyny są podstawową grupą leków stosowanych w terapii hipercholesterolemii; działają poprzez hamowanie enzymu odpowiedzialnego za syntezę cholesterolu w wątrobie. W przypadku nietolerancji lub niewystarczającej odpowiedzi na leczenie, stosuje się ezetymib, który ogranicza wchłanianie cholesterolu w jelicie, a w cięższych przypadkach inhibitory PCSK9, które znacznie obniżają poziom LDL.

Powikłania hipercholesterolemii

Nieleczona hipercholesterolemia prowadzi do licznych powikłań. Przede wszystkim dochodzi do rozwoju miażdżycy tętnic, co zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu, a także choroby tętnic obwodowych. Blaszki miażdżycowe mogą prowadzić do zwężenia lub zamknięcia naczyń krwionośnych, powodując niedokrwienie narządów, a w konsekwencji niewydolność serca lub amputacje kończyn. Wysoki poziom cholesterolu przyczynia się także do dysfunkcji śródbłonka naczyniowego oraz zwiększa ryzyko nagłych zgonów sercowych.

Hipercholesterolemia – jak zapobiegać

Profilaktyka hipercholesterolemii powinna rozpoczynać się już w dzieciństwie, zwłaszcza w rodzinach obciążonych genetycznie. Najważniejsze działania obejmują prowadzenie zdrowego stylu życia, unikanie nadmiernego spożycia tłuszczów nasyconych, wprowadzenie diety bogatej w błonnik, warzywa i owoce, regularną aktywność fizyczną oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała. Regularne badania kontrolne pozwalają na wczesne wykrycie podwyższonego cholesterolu i wdrożenie odpowiednich działań prewencyjnych. Edukacja zdrowotna, promocja aktywności fizycznej oraz programy przesiewowe w populacjach wysokiego ryzyka są niezbędnymi elementami skutecznej strategii prewencyjnej.

Hipercholesterolemia rodzinna

Hipercholesterolemia rodzinna jest jedną z najczęstszych chorób genetycznych, chociaż nadal zbyt rzadko diagnozowaną. Występuje zarówno w formie heterozygotycznej, jak i homozygotycznej, przy czym ta druga wiąże się z ekstremalnie wysokimi poziomami cholesterolu i bardzo wczesnymi incydentami sercowo-naczyniowymi. Charakterystyczne dla tej postaci są bardzo wysokie wartości LDL (nawet powyżej 400 mg/dl), obecność kępek żółtych oraz wczesne choroby serca w wywiadzie rodzinnym. Leczenie obejmuje intensywną terapię farmakologiczną, często już od dzieciństwa, a w najcięższych przypadkach konieczne jest stosowanie aferezy LDL.

Hipercholesterolemia - dieta

Odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę w leczeniu i profilaktyce hipercholesterolemii. Zaleca się ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i trans, znajdujących się w tłustych mięsach, pełnotłustych produktach mlecznych oraz przetworzonej żywności. W ich miejsce należy wprowadzić tłuszcze nienasycone, obecne w oliwie z oliwek, orzechach i rybach morskich bogatych w kwasy omega-3. Dieta powinna być bogata w błonnik, który obniża poziom cholesterolu, oraz antyoksydanty, które chronią śródbłonek naczyń przed uszkodzeniami. Rekomenduje się spożywanie co najmniej pięciu porcji warzyw i owoców dziennie oraz produktów pełnoziarnistych. Ograniczenie soli i cukrów prostych również wpływa korzystnie na profil lipidowy.

Przykładowe menu osoby z hipercholesterolemią mogłoby wyglądać następująco: na śniadanie owsianka na wodzie z dodatkiem orzechów i owoców, na obiad pieczony łosoś z kaszą jaglaną i surówką z kapusty, a na kolację sałatka z ciecierzycą, warzywami i oliwą z oliwek. Takie nawyki żywieniowe nie tylko pomagają w leczeniu hipercholesterolemii, ale również znacząco redukują ryzyko innych chorób przewlekłych.

Hipercholesterolemia pozostaje jednym z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych na świecie. Pomimo rozwoju metod diagnostycznych i terapeutycznych, jej wykrywanie i leczenie nadal pozostawia wiele do życzenia. Kluczem do skutecznej walki z hipercholesterolemią jest wczesna diagnostyka, odpowiednia modyfikacja stylu życia oraz stosowanie nowoczesnych terapii farmakologicznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na hipercholesterolemię rodzinną, która wymaga intensywniejszych działań terapeutycznych. Edukacja pacjentów oraz działania prewencyjne powinny być nieodłącznym elementem strategii zdrowia publicznego w walce z tą przewlekłą chorobą.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.