Zapalenie zatok sitowych - objawy, leczenie i przyczyny

Zapalenie zatok sitowych jest poważną chorobą, charakterystyczną zwłaszcza dla wieku wczesnodziecięcego. Zobacz, jakie są objawy zapalenia zatok sitowych, przyczyny choroby oraz sposoby leczenia – farmakologiczne i domowe.

Zatoki sitowe

Zatoki sitowe są najmniejszymi ze wszystkich zatok przynosowych występujących u człowieka. Składają się z 6 do 10 komórek sitowych – niewielkich jamek, wypełnionych powietrzem, wyściełanych od wewnątrz błoną śluzową, przedzielonych cienkimi blaszkami kostnymi. Znajdują się w obrębie kości sitowej, położonej w centralnej części twarzoczaszki, za nosem, pomiędzy oczodołami. Anatomicznie wyróżnia się zatoki sitowe:

• przednie (sinuses ethmoidales anterior),
• środkowe (sinuses ethmoidales medii),
• tylne (sinuses ethmoidales posterior).

Zatoki sitowe, obok szczękowych, należą do najwcześniej kształtujących się tego typu struktur w układzie oddechowym człowieka (między 2. a 6. miesiącem życia płodowego), po narodzinach zaś to one najszybciej osiągają w pełni dojrzałą postać (maksymalnie do 12. roku życia).

Zapalenie zatok sitowych

Zapalenie zatok sitowych jest infekcją występującą relatywnie rzadko u osób dorosłych, natomiast statystycznie często u dzieci (czyt. Zapalenie zatok u dzieci). Przyczyny zapalenia zatok sitowych są zróżnicowane, zazwyczaj jednak do infekcji dochodzi wskutek bakteryjnego nadkażenia wydzieliny zgromadzonej w nadmiarze w komórkach sitowych (bakteryjne zapalenie zatok).

Patogenem odpowiedzialnym za większość tego typu zakażeń jest Haemophilus influenzae B (Hib), czyli pałeczka hemofilna typu B. Jest to bakteria Gram-ujemna, której niegdyś mylnie przypisywano sprawstwo zachorowań na grypę, odpowiedzialna za szereg groźnych schorzeń – od zapalenia zatok, przez infekcje płuc oraz opon rdzeniowo-mózgowych, aż po śmiertelną sepsę.

Zapalenie zatok sitowych samo w sobie jest chorobą stosunkowo niebezpieczną, głównie ze względu na ryzyko powikłań obejmujących struktury mózgu oraz oczodołów.

Zapalenie zatok sitowych u dzieci

Haemophilus influenzae typu B jest bakterią groźną w szczególności dla dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, co ma związek z niewydolnością słabo rozwiniętego układu immunologicznego – u maluchów nawet przejście ciężkiego zakażenia tą bakterią nie powoduje wykształcenia odporności na nią. To pierwszy z powodów, dla których zapalenie zatok sitowych u dzieci jest schorzeniem występującym częściej, niż stany zapalne innych zatok. Powodem drugim jest najszybszy ich rozwój na tle zatok szczękowych, czołowych i klinowych.

Już w momencie narodzin noworodek ma 3-4 komórki sitowe o rozmiarach do kilku milimetrów. W następnych miesiącach powiększają się one w szybkim tempie, już w okresie późnoniemowlęcym, stając się stosunkowo dobrze rozwiniętymi. Co również istotne, zatoki sitowe nie są oddzielone o oczodołu tkanką kostną, dlatego tak często u małych dzieci występują powikłania obejmujące okolice oczu, a wśród nich:

• powikłania przedprzegrodowe, stosunkowo niegroźne, takie jak obrzęk powiek,
• powikłania zaprzegrodowe, rzadsze, ale znacznie poważniejsze, w tym zapalenie tkanek miękkich, ropień podokostnowy i ropień oczodołu, a także zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej mózgu.

Objawy zapalenia zatok sitowych

Typowe objawy zapalenia zatok sitowych różnią się nieco od symptomów stanu zapalnego zatok czołowych (zapalenie zatok czołowych), szczękowych (zapalenie zatok szczękowych) i klinowych (zapalenie zatoki klinowej). Wyróżnić wśród nich można:

• obrzęk nasady nosa oraz sąsiadującej powieki,
• ból twarzoczaszki w okolicy kąta oka oraz nasady nosa,
• w przypadku poważniejszych powikłań w obrębie oczodołu –wytrzeszcz, zaburzenia ruchomości gałki ocznej, pogorszenie ostrości widzenia,
• niedrożność nosa, obecność patologicznej wydzieliny w zatokach,
• spływanie wydzieliny po tylnej ściance gardła, powodujące podrażnienia i kaszel,
• nieświeży oddech,
• osłabienie węchu,
• możliwe podwyższenie ciepłoty ciała, dreszcze, uczucie rozbicia, bóle mięśni stawów oraz uszu.

Jaki antybiotyk na zapalenie zatok sitowych?

Leczenie zapalenia zatok sitowych w przypadku zakażenia bakteryjnego najczęściej ma charakter farmakologiczny – niezbędne jest użycie antybiotyku, przy wsparciu donosowych preparatów glikortykosteroidowych oraz leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Jaki antybiotyk na zapalenie zatok sitowych stosowany jest najczęściej? Tak jak w większości tego typu schorzeń, lekiem na zapalenie zatok pierwszego rzutu jest amoksycylina.

Alternatywą dla niej jest zestawienie amoksycylina plus kwas klawulanowy, a także środki takie jak cefuroksym, klarytromycyna, klindamycyna, kotrimoksazol oraz metronidazol. Leki te dostępne są wyłącznie na receptę, wymagają zatem konsultacji lekarskiej. Uwaga – w najcięższych przypadkach, wobec braku skuteczności terapii farmakologicznej, konieczne może być leczenie operacyjne, które przeprowadza się metodą endoskopową.

Leczenie domowe zapalenia zatok sitowych

Leczenie domowe zapalenia zatok sitowych zazwyczaj nie stanowi podstawy terapii, jest jednak istotnym wsparciem dla metod stricte farmakologicznych. Wymieć w tym kontekście można takie działania, jak:

• inhalacje z użyciem soli fizjologicznej, olejków eterycznych oraz ziół,
• płukanie zatok roztworem soli fizjologicznej lub wodą morską,
• częste i intensywne przedmuchiwanie nosa,
• ciepłe okłady na nos i czoło – bardzo dobrym rozwiązaniem jest położenie na twarzy woreczka wypełnionego gorącą solą,
• intensywne nawadnianie organizmu (minimum 2 litry płynów dziennie) oraz nawilżanie pomieszczenia, w którym przebywa pacjent.

Czytaj też:

• Domowe inhalacje na zapalenie zatok. Jakie olejki wybrać?
• Nawracające zapalenie zatok: leczenie i przyczyny. Co ile?

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny online

Lekarz internista online

Lekarz pediatra online

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.