Zapalenie zatok szczękowych: objawy, leczenie i przyczyny
Autor: Piotr Brzózka
Zatoki szczękowe są w sposób szczególny narażone na infekcje.
Zapalenie zatok szczękowych występuje na podłożu wirusowym, bakteryjnym, grzybiczym, alergicznym i środowiskowym.
Choć jest schorzeniem obejmującym drogi oddechowe, często rozwija się jako pochodna stanów zapalnych tkanek głębokich uzębienia.
Czym są zatoki szczękowe
Zatoki szczękowe to parzyście występujące struktury, tworzące swego rodzaju komory wyściełane błoną śluzową i wypełnione przede wszystkim powietrzem (dlatego często nazywane są przestrzeniami pneumatycznymi).
Zlokalizowane są poniżej oczodołów, ponad kośćmi szczękowymi, symetrycznie po obu stronach nosa.
Poprzez specjalne ujścia łączą się z jamą nosową.
Stanowią element szerszego systemu zatok (w parach występują także zatoki czołowe, klinowe oraz sitowe), którego domniemaną rolą jest między innymi:
- nawilżanie i ogrzewanie wdychanego powietrza,
- ochrona mózgu przed urazami mechanicznymi,
- redukcja wagi twarzoczaszki.
Zatoki szczękowe są największe ze wszystkich, a w dodatku położne w sąsiedztwie struktur często objętych różnymi infekcjami, jak nos, zęby oraz tkanki przyzębia.
Dlatego są w szczególny sposób podatne na zakażenia wirusowe oraz bakteryjne, prowadzące do ostrych lub przewlekłych stanów zapalnych.
Zapalenie zatok szczękowych
Zapalenie zatok szczękowych jest schorzeniem obejmującym błony śluzowe stanowiące wewnętrzną powłokę przestrzeni pneumatycznych.
Na skutek stanu zapalnego dochodzi do obrzęku błon, który znacznie ogranicza możliwość uchodzenia wydzieliny wytwarzanej i odprowadzanej przez specjalny system śluzowo-rzęskowy zatok.
W efekcie dochodzi do jej zalegania wewnątrz.
Pierwotną przyczyną zapalenia zatok szczękowych najczęściej są infekcje wirusowe, powodowane między innymi przez rinowirusy, adenowirusy czy wirusy RS.
Natomiast w przebiegu choroby dochodzi niekiedy do nadkażeń o charakterze bakteryjnym, dla których idealne środowisko stanowi zgromadzona wydzielina śluzowa.
Główną rolę grają w takich przypadkach bakterie dwoinki zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oraz Gram-ujemne pałeczki Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis.
Zdarza się też, że infekcja od samego początku ma podłoże bakteryjne – dzieje się tak zwłaszcza w sytuacji, gdy zakażenie zostaje przeniesione z tkanek przyzębia.
Inne możliwe przyczyny zapalenia zatok szczękowych, to infekcja grzybicza (pleśniowa lub drożdżakowa), reakcja alergiczna lub efekt działania różnego rodzaju substancji chemicznych i zanieczyszczeń, obecnych między innymi w dymie papierosowym czy wyziewach z kominów.
Objawy zapalenia zatok szczękowych
Objawy zapalenia zatok szczękowych różnią się w zależności od tego, jaką postać przybiera schorzenie.
- Ostre wirusowe zapalenie zatok objawia się obecnością większych ilości patologicznej wydzieliny śluzowej, czego skutkiem jest ból głowy nasilający się przy pochylaniu oraz dotykaniu, a także uczucie zatkania nosa. Możliwe jest też wyraźne pogorszenie węchu. Stosunkowo często pojawiają się też typowe symptomy przeziębienia, w tym katar, kaszel, ból gardła, lekko podwyższona temperatura.
- Ostre bakteryjne zapalenie zatok charakteryzuje się wyraźnym zgęstnieniem wydzieliny. Ma ona w tym przypadku ropny charakter, żółty kolor i nieprzyjemny zapach. Pacjent zmaga się z jeszcze większym bólem zatok szczękowych. Współtowarzyszą temu takie objawy, jak gorączka przekraczająca 38 stopni Celsjusza, silny nieżyt nosa, kaszel, uczucie rozbicia, bole stawowo mięśniowe. Jeśli choroba jest powiązana z problemami o podłożu stomatologicznym, możliwy jest też ból zębów oraz kości i tkanek miękkich, w których są one osadzone.
- Przewlekłe zapalenie zatok występuje z mniejszym natężeniem, za to w dłuższej perspektywie czasowej – powyżej 12 tygodni. Typowe dla niego objawy to obecność większych ilości wydzieliny w zatokach, zaczerwienienie błony śluzowej nosa oraz pogorszone samopoczucie.
Zębopochodne zapalenie zatok szczękowych
Niedrożność kompleksu ujściowo-przewodowego jest przyczyną wystąpienia objawów zapalenia zatok w około 90 procentach przypadków.
Jednak w pozostałych 10 procentach choroba ma odmienną patogenezę.
Tak zwane zębopochodne zapalenie zatok szczękowych to infekcja, która rozwija się wskutek wszelkich zmian chorobowych w obrębie głębokich tkanek uzębienia.
Może być efektem między innymi nieleczonej próchnicy, ale też stanów zapalnych związanych z ekstrakcją zęba, czy leczeniem kanałowym (dotyczy to w szczególności górnych trzonowców).
W przebiegu choroby, pod wpływem czynnika zapalnego, dochodzi do przerostu błony śluzowej zatok i powstania zmian o charakterze polipowatym, pierwotnie na małej przestrzeni, bezpośrednio ponad zębodołem tzw. zęba przyczynowego, później na większej powierzchni.
Z czasem stan zapalny może objąć całą zatokę szczękową, jeśli zaś w jego rezultacie dojdzie do zablokowania kompleksu ujściowo-przejściowego, istnieje możliwość rozprzestrzenienia się infekcji na pozostałe zatoki.
Leczenie domowe zapalenia zatok szczękowych
W pierwszych dniach infekcji zaleca się samoleczenie z użyciem środków dostępnych bez recepty.
Domowe leczenie zapalenia zatok szczękowych zakłada takie działania, jak:
- stosowanie roztworów soli fizjologicznej oraz wody morskiej do płukania nosa,
- inhalacje na zatoki z użyciem soli fizjologicznej, olejków eterycznych (z eukaliptusa, sosny, jodły, lawendy) lub ziół (mięta, rumianek),
- obkurczanie błony śluzowej za pomocą ogólnodostępnych kropli,
- ciepłe okłady na nos,
- intensywne i regularne opróżnianie nosa,
- picie naparów ziołowych – na zatoki w szczególności polecane są herbaty imbirem lub goździkami,
- nawilżanie organizmu – picie minimum 2 litrów wody dziennie,
- nawilżanie pomieszczenia, w którym przebywa pacjent (nawilżacze powietrza, mokre ręczniki na kaloryferach etc.).
Leki na zapalenie zatok szczękowych
Dodatkowo przez pierwszych kilka dni na własną rękę przyjmować można niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen a także środki mukolityczne zmniejszające lepkość śluzu.
Jeśli objawy choroby nie ustąpią w ciągu 10 dni, lub po upływie 5 dni zauważalne będzie istotne ich nasilenie, leczenie zapalenia zatok szczękowych należy przenieść na bardziej zaawansowany poziom.
W przypadku zakażeń wirusowych zastosować można miejscowe glikokortykosteroidy.
Jeżeli natomiast infekcja przybierze charakter bakteryjny, powszechnie uznawanym standardem jest antybiotykoterapia.
Zarówno leki sterydowe, jak też antybiotyki, dostępne są na receptę i powinny być przyjmowane pod nadzorem lekarza.
Wygodnym rozwiązaniem są konsultacje przez internet, które oferuje przychodnia Dimedic.
W ten sposób usłyszysz nie tylko rzetelną diagnozę, ale w razie potrzeby otrzymasz też receptę na niezbędny lek na zapalenie zatok – wygodnie i bez wychodzenia z domu.
Czytaj też:
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Anna Seget-Bieniaszlek. Tomasz Lizureklek. Barbara Urbanowicz-Śmigiel, CBCT jako nieodłączny element diagnostyki w trudnych przypadkach klinicznych – zębopochodne zmiany zapalne w zatoce szczękowej. Opis przypadku. Endodoncja w praktyce, 3/2015
- Piotr Wardas, Jarosław Markowski, Agnieszka Piotrowska-Seweryn, Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, vol 8, no 4
- Elżbieta Tryka, Zapalenie zatok przynosowych, Nowa Medycyna 2/2009
Podobne artykuły
