Grypa. Objawy, leczenie, powikłania grypy

Pomimo stale rosnącej konkurencji na rynku chorób wirusowych atakujących układ oddechowy, grypa ma się całkiem dobrze. Wirus regularnie mutuje, a co roku pojawiają się jego nowe, na szczęście zbliżone do zeszłorocznej wersje. I chociaż nie wiadomo, czy coroczny sezon zachorowań na grypę urośnie do rangi epidemii czy pandemii, to nadal jest to choroba, której nie należy bagatelizować. Takie rozważania można spokojnie pozostawić badaczom, ale warto chociaż wiedzieć, jak rozpoznać objawy grypy i w jaki sposób sobie z nimi poradzić.

Sprawdź, ile trwa grypa, jak długo zaraża i czy można się przed nią uchronić. Dowiedz się wszystkiego o leczeniu grypy, aby w porę uniknąć groźnych powikłań.

Grypa - czym jest i kto jest na nią najbardziej narażony?

Grypa znana jest ludzkości nie od dziś i od wieków potrafi rozprzestrzeniać się na ogromną skalę. Pierwszego opisu choroby epidemicznej przypominającej grypę dokonał już ok. 400 roku p.n.e. sam Hipokrates.

Dzisiaj grypę dzieli się w systemie ICD-10 jako wywołaną zidentyfikowanym wirusem (ICD-10: J10) lub niezidentyfikowanym (ICD-10: J11). Warto już na początku wyjaśnić, że nie jest to zwykłe przeziębienie, chociaż wiele osób traktuje oba terminy zamiennie.

Owszem, grypa i przeziębienie wywoływane są przez wirusy, które podobnie transmitują i potrafią prowadzić do nieco zbliżonych symptomów, jednak są to dwie odrębne jednostki chorobowe (dowiedz się więcej o różnicach między przeziębieniem a grypą).

Wbrew pozorom grypa to poważna infekcja wirusowa, która powoduje ostre zakażenie układu oddechowego. Niekiedy potrafi zająć również inne narządy i układy w organizmie. U jej podłoża leżą wirusy grypy z rodziny Orhtomyxoviridae, dzielące się na typy A, B i C. Jej objawy pojawiają się w sposób nagły i z reguły są bardzo nasilone. Nieleczona jest w stanie  doprowadzić do wyjątkowo groźnych powikłań, a nawet śmierci.

Brzmi groźne? Owszem, dlatego grypy pod żadnym pozorem nie należy lekceważyć. Jeśli poczujesz, że masz gorączkę, bóle mięśniowe, czy uciążliwy kaszel, to nie wychodź z domu, tylko połóż się do łóżka lub skontaktuj z lekarzem rodzinnym (na przykład po to, żeby dostać zwolnienie lekarskie).

Wirusy grypy nieustannie krążą w powietrzu i potrafią przenosić się pomiędzy ludźmi przez cały rok, chociaż najwięcej zakażeń wywołują od jesieni do wczesnej wiosny. Niestety mają wysoką zdolność do szerzenia epidemii i pandemii, dlatego wraz z rozpoczęciem okresu jesienno-zimowego często możesz usłyszeć o niepokojących statystykach grypy i ciągłym wzroście zachorowań.

Jak wynika z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH), grypę lub podejrzenia grypy w Polsce w sezonie epidemicznych 2019/2020 odnotowano ponad 4,8 mln razy. W tym czasie z powodu grypy zmarło w naszym kraju 65 osób.

Kto najczęściej choruje na grypę? Wirusy grypy potrafią atakować każdego, bez względu na wiek, czy płeć. Jednak szacunki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazują na większą zachorowalność wśród dzieci (20-30% w skali roku), a nieco mniejszą u przedstawicieli dorosłej populacji (5-10% osób). W jaki sposób rozprzestrzenia się grypa i czy łatwo można się nią zarazić?

Jak można się zarazić grypą?

Przyczyną grypy są wspomniane wcześniej wirusy grypy typu A, B lub C, które przedostają się do ludzkiego organizmu na różne sposoby. Przeważnie wybierają drogę kropelkową, w czym niejednokrotnie im pomagamy. W jaki sposób?

W momencie, gdy kichasz lub kaszlesz patogeny obecne w drobnych kropelkach przemieszczają w powietrzu i z łatwością mogą dotrzeć do innych osób. Jeden wdech i potencjalne zdrowy człowiek, już dwa dni później może odczuć skutki kontaktu z wirusem. Równie szybko możemy przekazać lub złapać infekcję poprzez bezpośredni kontakt z drugą osobą, na przykład w wyniku pocałunku. Niekiedy wystarczy jedynie uścisk dłoni, aby wirus znalazł się na twojej ręce, którą później sięgniesz do nosa, czy ust.

To droga pośrednia, która dotyczy także styczności z zakażonymi przedmiotami. Każdego dnia dotykasz klamek, naczyń czy poręczy, na których mogą znajdować się chorobotwórcze drobnoustroje. Głównym rezerwuarem wirusów grypy są chorzy lub zainfekowani ludzie, ale zagrożenie stanowią także zakażone zwierzęta.

Niektóre, na przykład ptaki, przenoszą konkretne odmiany wirusa i możesz się od nich zarazić w wyniku bezpośredniej styczności lub poprzez zjedzenie surowego lub źle ugotowanego mięsa. Tak, to przykład transmisji między innymi świńskiej czy ptasiej grypy. Warto o tym pamiętać.

Jak długo zaraża grypa?

Zakaźność grypy rozpoczyna się jeszcze przed wystąpieniem pierwszych symptomów choroby (24 godziny wcześniej) i utrzymuje przez około 5 do 10 dni po ich ujawnieniu. Dotyczy to osób dorosłych.

U dzieci okres zakaźności jest dłuższy, trwa ponad 10 dni od manifestacji schorzenia i zaczyna się nieco wcześniej, nawet kilka dni przed początkowymi objawami. 

W ciągu pierwszej doby od kontaktu z wirusami możesz nawet nie wiedzieć, że je roznosisz. Jednak gdy masz już świadomość inwazji patogenów, to postaraj się trzymać z daleka od innych. Rzadko kiedy uchronisz przed zarażeniem domowników, chyba że dobrze się od nich odizolujesz, ale możesz oszczędzić kolegów z pracy, sąsiadów czy przypadkowo napotkane osoby.

Pamiętaj, że grypa rozprzestrzenia się niezwykle szybko, szczególnie w dużych skupiskach ludzkich i słabo wentylowanych pomieszczeniach. Czasem jeden chory osobnik może przyczynić się do imponującego spadku frekwencji w przedszkolu, szkole czy pracy. Czy to oznacza, że każdy kontakt z wirusem grypy prowadzi do choroby? Niekoniecznie.

Wiele zależy od:

• indywidualnej kondycji organizmu,
• stanu układu odpornościowego,
• trybu życia oraz diety,
• współistnienia innych chorób,
• stosowania używek, np. palenia tytoniu,
• wieku – dzieci chorują częściej, gdyż nie mają jeszcze w pełni wykształconego układu immunologicznego.

Ponadto, ryzyko zachorowania zwiększają:

• przebywanie w zatłoczonych przestrzeniach, szczególnie w sezonie epidemicznym,
• bezpośredni kontakt z osobą chorą na grypę,
• dłuższe towarzystwo osoby zakażonej, bez zachowania odpowiedniego dystansu (powyżej 2 metrów) oraz zabezpieczenia w postaci maseczki,
• nieprawidłowa higiena rąk,
• dotykanie dłońmi okoli ust, nosa i oczu.

Jak można rozpoznać grypę?

Objawy grypy

Po przedostaniu się do organizmu żywiciela wirusy grypy kolonizują błonę śluzową jamy nosowo-gardłowej i replikują w komórkach nabłonkowych górnego i dolnego odcinka dróg oddechowych. Ich okres wylęgania wynosi od 1 do 4 dni, średnio 2 dni. Oznacza to, że po takim czasie od kontaktu z patogenem możesz zacząć odczuwać pierwsze objawy grypy.

Niestety pierwsze nie są równoznaczne z łagodnymi. Grypa zaczyna się burzliwie, a kulminację osiąga nawet po upływie doby od początkowych sygnałów.

Wśród typowych objawów grypy wymienia się m.in.:

• gorączkę, często wysoką powyżej 39°C,
• dreszcze i uczucie zimna,
• osłabienie, rozbicie i ogólne złe samopoczucie,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• ból głowy, często w okolicy czoła i gałek ocznych,
• ból gardła, który nie ujawnia się zbyt często,
• suchy, napadowy i uciążliwy kaszel,
• nieżyt nosa – rzadko, o niedużym nasileniu, zazwyczaj u dzieci,
• utratę łaknienia,
• nudności, wymioty oraz łagodną biegunkę – głównie u najmłodszych.

Ile trwa grypa?

Infekcja najczęściej ustępuje samoistnie po kilku dniach, ale niektóre symptomy potrafią się utrzymywać nawet do kilku tygodni. Na dłużej może pozostać z Tobą kaszel, chrypka oraz uczucie rozbicia czy osłabienia. Co ciekawe, niemalże połowa zakażeń może przebiegać bezobjawowo.

Bywa również i tak, że grypa rozprzestrzenia się na dolne odcinki dróg oddechowych, co grozi intensyfikacją symptomów, a niekiedy rozwojem powikłań. W jaki sposób odróżnić grypę od ataku koronawirusa czy przeziębienia? Z uwagi na podobieństwo niektórych symptomów odpowiedzi mogą udzielić testy na obecność konkretnego wirusa, w szczególności popularne dziś testy w kierunku COVID-19.

Warto również wiedzieć, że choroba przeziębieniowa przebiega:

• znacznie łagodniej niż grypa,
• z mniejszą gorączką lub bez,
• z charakterystycznym katarem,
• z bólem gardła,
• z kaszlem.

Z kolei COVID-19 może prowadzić do równie nagłych i niekiedy bardziej intensywnych objawów, w tym do:

• duszności, znacznych problemów z oddychaniem,
• silnych dolegliwości bólowych mięśni i stawów,
• wysokiej gorączki, trudnej do zbicia,
• zmęczenia, a nawet uczucia wyczerpania,
• uciążliwego bólu głowy,
• zaburzeń smaku i węchu.

Ponadto grypa i przeziębienie częściej ujawniają się u dzieci, natomiast koronawirus SARS-CoV-2 u osób dorosłych, w szczególności starszych. Czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje grypy?

Rodzaje grypy

Standardowe objawy grypy, z którą niemalże każdy miał styczność, dotyczą tak naprawdę jednej z jej odmian. To grypa sezonowa charakteryzująca się cyklicznym występowaniem w okresie zwiększonego ryzyka zachorowań. Zazwyczaj choruje na nią więcej niż 10% populacji.

Czym innym jest grypa pandemiczna, która prowadzi do globalnych epidemii, znanych jako pandemie. Pojawia się ona co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat, a ludzie chorują na skutek zakażenia nieznanym dotąd podtypem lub wariantem wirusa. Ten rodzaj grypy potrafi znacznie przewyższyć statystyki odmiany sezonowej i w wielu przypadkach wiąże się z wysokim stopniem śmiertelności.

Wśród doskonale znanych ludzkości przykładów pandemicznej grypy wymienić można:

• grypę hiszpankę – wywołaną w latach 1918-1919 przez pochodzący od ptaków podtyp wirusa A/H1N1. To jedna z najbardziej zjadliwych odmian choroby, która doprowadziła do śmierci około 100 milionów osób na całym świecie;
• grypę azjatycką – do której przyczynił się w 1956 roku szczep H2N2. Pandemia wybuchła w Chinach, powędrowała do innych krajów i zakończyła się w 1958 roku. W jej wyniku zmarło od 1 do 4 milionów osób. Na skutek mutacji H2N2 powstał wirus H3N3, który zapoczątkował grypę Hongkong;
• świńską grypę – odnotowaną na przełomie 2009 i 2010 roku, za którą odpowiadał wariant wirusa A/H1N1v, pierwotnie występujący jedynie u świń. Oficjalnie zarejestrowano ok. 500 tysięcy zgonów w wyniku zarażenia A/H1N1v, ale dokładne szacunki nie są znane, gdyż w pewnym momencie Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła rejestrowanie jedynie ciężkich i mniej typowych przypadków.

Pisząc o popularnych rodzajach grypy nie sposób nie wspomnieć o ptasiej grypie. Chociaż dotyczy ona głównie ptactwa, to potrafi się przenieść również na człowieka. Do najgroźniejszych szczepów ptasiej grypy zalicza się wyjątkowo zjadliwy H5N1. Zgodnie z doniesieniami WHO od 2003 roku do sierpnia 2009 w wyniku zakażenia H5N1 życie straciły 262 osoby na 440 zarejestrowanych zachorowań.

W ostatnim czasie odnotowuje się również przypadki infekcji u ludzi szczepami H5N8 oraz H10N3. A co z grypą jelitową? Czy wywołują ją wirusy grypy, czy to jedynie potoczna nazwa zupełnie innego schorzenia?

Grypa jelitowa - czy to faktycznie grypa?

Grypa żołądkowa, znana również jako grypa jelitowa (nazywana skrótowo jelitówką), to wirusowe zakażenie układu pokarmowego wywoływane przeważnie przez rotawirusy, norowirusy, sapowirusy oraz adenowirusy jelitowe. To ostra biegunka wirusowa, która z definicji nie ma niczego wspólnego z chorobą klasyfikowaną jako grypa.

Skąd zatem ta nazwa? To potoczne określenie obrazuje gwałtowny i ostry przebieg choroby oraz objawy towarzyszące grypie jelitowej.

Mamy w tym przypadku do czynienia z:

• nagłym wystąpieniem obfitych i wodnistych biegunek o wyjątkowym nasileniu,
• nudnościami i silnymi wymiotami,
• bólami brzucha,
• brakiem apetytu,
• gorączką,
• ogólnym złym samopoczuciem.

Grypa żołądkowa jest chorobą silnie zakaźną. Źródłem infekcji jest z reguły chory człowiek, ale również bezobjawowy nosiciel, jak i osoba, która wyzdrowiała, ale nadal wydala wirusy. Schorzenie z łatwością rozprzestrzenia się w otoczeniu, głównie drogą pokarmową. Wszyscy, którzy mieli styczność z jelitówką wiedzą, że jeśli jeden z domowników zachoruje, to rzadko kiedy uchowają się inni.

Ponadto każdy może nieco odmienne zareagować na atak tych samych patogenów. Jedna osoba może doświadczyć całego zestawu objawów, druga cierpieć z powodu biegunki i podwyższonej temperatury, a trzecia głównie wymiotować. Tak czy owak grypa żołądkowa dla nikogo nie jest przyjemnym doświadczeniem.

Choroba ma równie szybki co gwałtowny przebieg, gdyż potrafi trwać od kilkudziesięciu godzin do kilku dni. Jednak w tym czasie może bardzo mocno osłabić organizm.

Podczas epizodu grypy jelitowej należy zapewnić choremu:

• odpowiednie nawodnienie, nie tylko wodą, ale również elektrolitami,
• kontynuację żywienia,
• ewentualną farmakoterapię.

Warto przy tym zwrócić szczególną uwagę na małe dzieci i osoby starsze, które w wyniku odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych mogą wymagać dodatkowej interwencji medycznej. Skoro wiesz już, jakie są rodzaje grypy – te bardziej i mniej znane – to pozostaje tylko pytanie: w jaki sposób leczyć tradycyjną grypę?

Grypa - leczenie

Grypa ulega przeważnie samoograniczeniu, co oznacza, że możesz o niej zapomnieć nawet po kilku dniach od wystąpienia pierwszych objawów. Ważne jest jednak to, aby wesprzeć układ odpornościowy podczas walki z wirusem. Owo wsparcie nie jest zbyt wymagające, gdyż leczenie grypy polega w głównej mierze na odpoczywaniu oraz nawadnianiu organizmu odpowiednią dawką płynów.

Masz duże szanse na szybki powrót do zdrowia, jeśli tuż po ujawnieniu się choroby:

• zrezygnujesz z wyjścia do pracy, czy szkoły (bardzo się przyda zwolnienie lekarskie – możesz je otrzymać od lekarza rodzinnego),
• zostaniesz w łóżku i zagwarantujesz sobie spokój i sen,
• często sięgniesz po niegazowaną wodę lub ziołowe herbatki,
• odizolujesz się od innych, aby nie rozsiewać wirusa.

Do powyższych zaleceń możesz również dołączyć kilka sprawdzonych, domowych sposobów na grypę, w tym:

• chłodne okłady na czoło w przypadku utrzymującej się gorączki,
• nawilżanie powietrza w pomieszczeniu,
• inhalacje na drogi oddechowe,
• nacieranie klatki piersiowej i pleców rozgrzewającymi olejkami,
• spożywanie naturalnych produktów wspierających odporność i działających antyseptycznie, takich jak miód, czosnek, imbir czy syrop z cebuli,
• picie specjalnych mieszanek ziół oraz soków z wyciągów roślinnych, np. z jeżówki, lipy, czy czarnego bzu,
• lekkostrawną, ale bogatą w witaminy dietę.

Jeśli naturalne metody nie są w stanie złagodzić bardziej dokuczliwych symptomów, możesz wykorzystać leki na grypę dostępne bez recepty.

Są to głównie medykamenty wspierające leczenie objawowe, czyli leki:

• niwelujące ból, gorączkę i stan zapalny,
• na ból gardła,
• na kaszel,
• na katar,
• stymulujące układ odpornościowy.

Czy istnieją przeciwwirusowe leki na grypę? Tak, jednak nie stosuje się ich zbyt często, gdyż wykazują skuteczność jedynie w początkowej fazie zakażenia, do ok. 36-48 godzin od pojawienia się objawów.

To przede wszystkim leki zawierające substancje aktywne takie jak:

• oseltamiwir,
• zanamiwir,
• amantadyna,
• rymantadyna.

Powyższe leki dostępne są wyłącznie na receptę. Podaje się je głównie w szpitalach, chorym, którzy cierpią z powodu ciężkich powikłań. Może warto w takim razie pomyśleć o profilaktyce?

Jak zapobiegać grypie?

Trudno uniknąć zetknięcia z wirusami grypy, szczególnie że krążą wokół nas przez okrągły rok. W dodatku zwiększają swoją aktywność wówczas, gdy my nieco bardziej zwalniamy i przełączamy się na tryb jesienno-zimowy. I chociaż jesteśmy w tym czasie bardziej narażeni na infekcje, to niekoniecznie musimy je łapać.

Jak nie zarazić się grypą? Przede wszystkim zadbaj o odporność, higienę oraz bezpieczeństwo w przestrzeni publicznej.

Wystarczy, że:

• zweryfikujesz swój tryb życia, a wszelkie złe nawyki zamienisz na zdrowe,
• na talerzu odnajdziesz więcej warzyw i owoców, a mniej przetworzonego jedzenia, czyli zwrócisz uwagę na właściwą dietę,
• ruszysz się z kanapy i wyjdziesz chociażby na dłuższy spacer, a może nawet wyciągniesz z piwnicy rower,
• zrównoważysz obowiązki służbowe i domowe, z czasem na relaks, odpoczynek i zdrowy sen,
• świąteczne zakupy zrobisz online zamiast pakować się w największy tłum w supermarkecie,
• nie wybierzesz się na spotkanie towarzyskie mając świadomość, że chociażby jeden ze znajomych kaszle i ma podwyższoną temperaturę,
• będziesz dokładnie myć ręce zawsze kiedy to możliwe, szczególnie po powrocie do domu, wejściu do pracy czy przed zjedzeniem posiłku,
• ograniczysz dotykanie dłońmi ust, nosa czy okolic oczu,
• postarasz się ubierać adekwatnie do aury za oknem, przy 15 stopniach na plusie zimą nie musisz zakładać trzech swetrów pod puchową kurtkę, a w chłodniejszy wieczór latem przywdziejesz ciepłą bluzę,
• zwrócisz uwagę na czystość i odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których spędzasz najwięcej czasu, szczególnie nocą,
• podczas osłabienia organizmu nie będziesz go bardziej forsować, a sięgniesz po naturalne środki na wzmocnienie i regenerację.

Możesz także pokusić się o najskuteczniejszą metodę wykorzystywaną w profilaktyce grypy, czyli o szczepienia ochronne przeciw grypie.

Są one szczególnie zalecane:

• osobom, które ukończyły 65. rok życia,
• ciężarnym w 2 i 3 trymestrze ciąży,
• cierpiącym na różne przewlekłe schorzenia, w tym choroby serca, układu oddechowego, nerek czy cukrzycę,
• dzieciom od 6. do 24. miesiąca życia,
• pracownikom ochrony zdrowia i placówek opiekuńczych,
• pacjentom z obniżoną odpornością.

Czy zakażenie wirusem grypy może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych?

Powikłania grypy

Ledwo wstajesz z łóżka, szykujesz się do pracy, garść tabletek na objawy grypy popijasz łykiem kawy i wychodzisz z domu. Co złego może się stać?

Po pierwsze narażasz na infekcję wiele napotkanych po drodze osób. Po drugie, nie dajesz sobie szansy na bezproblemowe wyzdrowienie.

Chociaż przez jakiś czas zwyczajowa dawka adrenaliny może stwarzać złudzenie energii, a leki na gorączkę i ból będą utrzymywać cię w pionie, to po jakimś czasie możesz odczuć skutki błędnej porannej decyzji. W najlepszym wypadku brak zastosowania się do ogólnych zaleceń leczenia grypy może wydłużyć okres choroby i rekonwalescencji. Gorszy scenariusz przewiduje wielotygodniowe dochodzenie do siebie, a nawet ryzyko wystąpienia powikłań.

Skutki nieleczonej grypy mogą odczuć przede wszystkim kobiety w ciąży, seniorzy, małe dzieci, przewlekle chorzy i osoby otyłe, ale również młodzi, silni i zdrowi. I chociaż powikłania grypy nie należą do powszechnych to niestety potrafią być niebezpieczne dla zdrowia i życia.

Przechodzona grypa grozi m.in.:

• zapaleniem mięśnia sercowego i osierdzia,
• zapaleniem oskrzeli,
• wtórnym bakteryjnym zapaleniem płuc,
• anginą wywołaną paciorkowcem,
• zapaleniem mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
• stanem zapalnym mięśni,
• zaostrzeniem przebiegu chorób przewlekłych, np. astmy czy cukrzycy,
• encefalopatią, czyli uszkodzeniem mózgowia,
• zespołem wstrząsu toksycznego,
• niewydolnością wielonarządową,
• nagłym zgonem sercowym.

Może jednak warto przełożyć kilka służbowych zadań, aby po paru dniach powrócić do nich w pełni sił?

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.