Choroby układu pokarmowego: co musisz wiedzieć?

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

Często bagatelizujemy choroby układu pokarmowego. Mówimy, że „to tylko ból brzucha”, „niestrawność” lub wręcz przeciwnie – wstydzimy się o nich mówić, przez co problem narasta. A to od poprawnej pracy układu pokarmowego zależy nie tylko Twoje zdrowie, ale też dobre samopoczucie.

Na jakie objawy należy zwrócić szczególną uwagę i kiedy niezbędna jest wizyta u lekarza?

Układ pokarmowy, czyli czego mogą dotykać choroby

W związku z tym, że układ pokarmowy (nazywany także trawiennym) to bardzo złożony mechanizm, jest narażony na liczne choroby i dolegliwości.

Podobnie jak w przypadku innych skomplikowanych układów w ciele, nie wszystkie problemy wymagają konsultacji lekarskiej.

Czasami wystarczy zmiana diety lub nawyków żywieniowych, aby szybko poczuć ulgę.

Mała ściągawka – układ pokarmowy człowieka to:

• jama ustna,
• gardło,
• przełyk,
• żołądek,
• jelito cienkie,
• jelito grube,
• odbyt.

Istotnym elementem układu pokarmowego są także gruczoły:

• ślinianki,
• wątroba,
• trzustka.

Już sama budowa układu trawiennego wskazuje na to, że choroby z nim związane nie koncentrują się wyłącznie w obszarze brzucha.

Co ważne, wielu męczących i nawracających dolegliwości możesz uniknąć poprzez profilaktykę, o czym dowiesz się z dalszej części artykułu.

Najczęstsze choroby układu pokarmowego [lista, którą warto znać]

Problemy z układem pokarmowym bywają dość podstępne.

Chociażby dlatego, że nie wszystkie dolegliwości wskazują, że coś niepokojącego dzieje się w wątrobie, trzustce lub jelitach.

Czasem zdarza się, że pierwszym objawem choroby układu pokarmowego są… zmiany skórne.

Właśnie dlatego tak ważne jest, aby nie zwlekać z wizytą u lekarza, a jeśli niepokojące objawy nie ustępują pomimo leczenia objawowego, podjąć kompleksową diagnostykę.

Do najczęstszych chorób układu pokarmowego zalicza się:

• wzdęcia,
• nudności i wymioty,
• zgagę i refluks,
• niestrawność,
• biegunki i zaparcia,
• chorobę wrzodową,
• zespół jelita drażliwego,
• choroby zapalne jelit, w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• hemoroidy
• przepukliny
• nowotwory poszczególnych struktur.

Choroby układu pokarmowego pod lupą: objawy, przyczyny, leczenie 

Układ pokarmowy pełni szereg funkcji: od przyjmowania i rozdrabniania pokarmów, poprzez ich trawienie, wchłanianie substancji odżywczych, na wydalaniu niepotrzebnych resztek kończąc.

Aby cały mechanizm działał prawidłowo, należy w pierwszej kolejności zadbać o właściwy tryb życia.

Niektóre z nich rozpoznamy bez kłopotu – objawy niestrawności są łatwe do rozpoznania (od uczucia sytości, to bólu brzucha, aż do problemów z wydalaniem).

Jeśli jednak przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości są choroby bakteryjne, stany zapalne lub predyspozycje genetyczne, niezbędna jest prawidłowa diagnostyka i możliwie szybko wdrożone leczenie.

Wzdęcia: wstydliwy problem, którego można się pozbyć

Wzdęcia to dość powszechna dolegliwość układu pokarmowego, która nie dość, że mało przyjemna, to często jest powodem do wstydu i źródłem dyskomfortu.

Przyczyną wzdęć jest nadmiar gazów zgromadzonych w jelitach.

Zazwyczaj problem ten pojawia się zaraz po posiłku i może, ale nie musi powodować czasowy wzrost obwodu brzucha.

Inne dolegliwości, jakie towarzyszą wzdęciom, to m.in.: uczucie pełności, gazy, odbijanie oraz zgaga.

Musisz jednak pamiętać, że występowanie gazów w jelitach nie jest niczym niepokojącym.

Związki chemiczne dostają się do jelit, gdy połykasz jedzenie i mówisz, są też efektem fermentacji pokarmów podczas procesu trawienia.

Prawidłowa ilość gazów w jelitach wynosi ok. 200 ml.

Skąd w takim razie zwiększona ilość gazów w organizmie?

Ich nadmierne wydzielanie powodują:

• niektóre rodzaje pokarmów (zwłaszcza rośliny strączkowe, razowe pieczywo, niektóre warzywa i owoce),
• napoje gazowane,
• palenie papierosów.

Wzdęcia mogą być też efektem spowolnienia pasażu jelitowego (tzw. leniwe jelito), np. w wyniku przyjmowania niektórych leków.

Przyczyną powstawania zbyt dużej ilości gazów w jelitach są także zaburzenia trawienia wynikające np. z nieprawidłowej pracy wątroby lub trzustki.    

W większości przypadków wzdęcia nie są powodem do niepokoju, chyba że występują regularnie wraz z innymi objawami ze strony układu pokarmowego.

Z racji tego, że wzdęcia są nieprzyjemne, osoby, które je odczuwają, same szukają sposobu, aby pozbyć się kłopotu.

W aptece dostępne są suplementy diety i leki na wzdęcia sprzedawane bez recepty, które ułatwiają wydalenie nadmiaru gazów z organizmu.

Warto też sięgać po naturalne preparaty (np. herbatę z kopru włoskiego), która działa rozkurczowo i wiatropędnie.

Aby zapobiegać powstawaniu wzdęć, należy zadbać o prawidłowe nawyki żywieniowe i zdrowy tryb życia.

Unikaj pokarmów i napojów, które zwiększają ilość gazów w jelitach, staraj się także dostarczyć organizmowi odpowiednią dawkę ruchu.

Jedz częściej, ale mniejsze porcje i nie połykaj pokarmów zbyt szybko.  

Pamiętaj, że dokładne przeżuwanie pokarmów nie tylko sprawia, że jedzenie może smakować lepiej, ale też ułatwić wchłanianie składników odżywczych na różnych etapach trawienia.

Nawracająca zgaga – dlaczego nie należy jej bagatelizować?

Inną częstą dolegliwością ze strony układu pokarmowego jest zgaga, objawiająca się pieczeniem i uczuciem palenia w przełyku.

Silna zgaga może także powodować bóle w okolicach klatki piersiowej oraz mostka, rozciągające się aż do gardła.

Co ważne: ciężka zgaga może przypominać początkowe objawy zawału serca.

Najczęstszą przyczyną zgagi jest tzw. refluks, czyli cofanie się treści żołądkowej do przełyku.

Aby lepiej zrozumieć, jak powstaje refluks, krótka powtórka z anatomii.

Przełyk jest zakończony tzw. dolnym zwieraczem przełyku – mięśniem, który oddziela przełyk od żołądka.

Jeśli organizm funkcjonuje prawidłowo, a rozdrobniony i wstępnie przetrawiony pokarm dostanie się do żołądka, dolny zwieracz przełyku kurczy się, przez co zapobiega cofaniu się treści pokarmowej z powrotem do przełyku.

Niewystarczająca kurczliwość dolnego zwieracza przełyku prowadzi z kolei do tzw. zarzucania (cofania się) treści pokarmowej wraz z kwasem solnym obecnym z żołądku z powrotem do górnej części układu pokarmowego, czyli refluksu.

Nieprawidłowości w działaniu dolnego zwieracza przełyku mogą wynikać m.in. z:

• palenia papierosów,
• spożywania nadmiernej ilości alkoholu,
• przyjmowania niektórych lekarstw,
• otyłości,
• cukrzycy,
• przepuklina rozworu przełykowego,
• choroby neurologiczne.

Refluks oraz towarzyszącą mu zgagę można zniwelować samodzielnie, o ile objawy nie są zbyt silne, a przyjmowane zgodnie z zaleceniem z ulotki leki przynoszą oczekiwane rezultaty.

Jednak gdy problem jest związany bezpośrednio z nieprawidłowym stylem życia, najlepszym rozwiązaniem jest ograniczenie palenia (jeśli palisz) oraz unikanie spożywania posiłków w zbyt dużym pośpiechu i tuż przed snem.

Staraj się także jeść mniej, ale częściej (nawet do pięciu razy dziennie).

Unikaj potraw pikantnych, tłustych i ciężkostrawnych.

Jedz powoli, dobrze rozgryzając każdy kęs.

Nie popijaj w trakcie jedzenia.

Jeśli borykasz się z nadwagą, dopasuj aktywność fizyczną do swoich upodobań i możliwości, aby zrzucić zbędne kilogramy.

Jeżeli pomimo zmiany nawyków zgaga męczy cię nawet kilka razy w tygodniu i regularnie powraca, niezbędny jest kontakt z lekarzem rodzinnym.

Możesz też skorzystać z dedykowanej konsultacji lekarskiej na problemy żołądkowe w Dimedic, dostępnej 7 dni w tygodniu.

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy: jak ją rozpoznać i jak leczyć?

Wrzody, jak potocznie określa się chorobę wrzodową, to ubytki tkankowe, pojawiające się na błonie śluzowej wyściełającej przewód pokarmowy.

Zmianom tym towarzyszy stan zapalny oraz martwica.

Zazwyczaj wrzody pojawiają się w dwunastnicy lub żołądku.

W zależności od lokalizacji wrzodom towarzyszy silny ból w górnej części brzucha, pojawiający się podczas posiłków (wrzody żołądka) lub na czczo, w nocy bądź kilka godzin po posiłku (wrzody dwunastnicy).

Najczęstszą przyczyną wrzodów jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która odpowiada za od 70 do nawet 90 proc. przypadków występowania tej choroby.

Bakteria uszkadza błonę śluzową, co w konsekwencji prowadzi do pojawienia się stanu zapalnego.

Osoby zakażone Helicobacter pylori mają również zwiększony poziom gastryny we krwi, odpowiedzialnej m.in. za wydzielanie enzymów trawiennych w żołądku.

Pojawienie się wrzodów może być również wynikiem przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) lub leków przeciwbólowych (np. aspiryny).

Inne znane przyczyny występowania wrzodów to: palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, a także przewlekły i nadmierny stres.

Obecność wrzodów w żołądku lub dwunastnicy może stwierdzić wyłącznie lekarz (np. lekarz rodzinny lub gastrolog), dlatego jeśli ostre, piekące bóle brzucha nie ustępują przez dłuższy czas, należy skonsultować się ze specjalistą.

Podczas diagnostyki pod kątem wrzodów wykonuje się przede wszystkim badanie endoskopowe (gastroskopię), które pozwala wykryć obecność bakterii Helicobacter pylori w organizmie.

W leczeniu wrzodów wykorzystuje się antybiotykoterapię oraz leki obniżające kwasowość soku żołądkowego.

 Istotną rolę w złagodzeniu objawów odgrywa lekkostrawna dieta (pozbawiona potraw tłustych, mocno pikantnych oraz smażonych), a także eliminacja używek (alkoholu i tytoniu).

Jeżeli choroba wrzodowa jest efektem nadmiernego stresu, należy dążyć do jego ograniczenia. 

Zespół jelita drażliwego – przekonaj się, że jelita to Twój „drugi mózg”

Dlaczego po pysznym posiłku czujesz zadowolenie i szczęście, a gdy dopada Cię głód, nie możesz się skupić i jesteś nerwowy?

Za połączenie pomiędzy układem pokarmowym a nerwowym odpowiada tzw. oś mózgowo-jelitowa.

Jej najważniejszy element stanowi mikroflora jelitowa (inaczej: mikrobiota), niezwykle podatna na działanie antybiotyków, złą dietę oraz stres.

Zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS) to przewlekła choroba, objawiająca się przede wszystkim:

• silnymi bólami w podbrzuszu o charakterze skurczowym,
• niewłaściwym wypróżnianiem (uporczywe biegunki/zaparcia bądź naprzemienne biegunki i zaparcia),
• zmianą konsystencji i wyglądu stolca.

Inne pojawiające się podczas IBS symptomy to m.in.:

• wzdęcia,
• wymioty,
• bóle głowy,
• bóle pleców,
• przemęczenie,
• senność,
• nieregularne miesiączki u kobiet.

Jako najczęstszą przyczynę IBS wymienia się nieprawidłowości w działaniu osi mózgowo-jelitowej, chociaż jednoznaczna etiologia choroby nie została dotychczas ustalona.

Są jednak badania, które wskazują, że IBS może mieć podłoże genetyczne lub być wynikiem przebytych infekcji wirusowych bądź bakteryjnych.

Wiadomo natomiast, że objawy zespołu jelita nadwrażliwego nasilają się pod wpływem stresu oraz różnego rodzaju dolegliwości psychicznych (stany lękowe, depresja).

IBS stanowi więc duże wyzwanie zarówno pod względem prawidłowej diagnozy, jak i późniejszego leczenia.

Aby pozbyć się nieprzyjemnych dolegliwości, warto wprowadzić do diety produkty o wysokiej zawartości błonnika.

Pozytywny wpływ na stan chorego ma także probiotykoterapia oraz w zależności od objawów – leki przeciwbiegunkowe lub niwelujące zaparcia.

Kluczowym elementem leczenia jest natomiast odzyskanie równowagi psychicznej, w czym może pomóc wizyta u psychologa i/lub psychiatry.  

Przewlekłe zapalenie jelit – Choroba Leśniowskiego-Crohna

Jednym z częściej występujących tzw. nieswoistych (tj. przewlekłych) zapaleń jelit jest choroba Leśniowskiego-Crohna (nazywana także chorobą Crohna lub ChLC).

W przypadku ChLC stan zapalny może pojawić się na całej długości ścian przewodu pokarmowego – od jamy ustnej aż po odbyt.

Zazwyczaj jednak (ok. 40-50 proc. przypadków) zmiany obejmują końcowy odcinek jelita krętego.  

Dolegliwości pojawiają się w sposób fazowy i mogą przybierać postać zaostrzoną lub okresowo zniknąć całkowicie.

Objawy typowe dla ChLC to m.in.: bóle brzucha oraz uporczywe biegunki.

W początkowym stadium dolegliwości są dość niepozorne, przez co wczesna diagnostyka choroby Crohna bywa mocno utrudniona.

Z czasem chorzy skarżą się na gorączkę, zmęczenie, anemię, krew w stolcu, zmniejszony apetyt czy owrzodzenia w okolicach odbytu.

Choroba manifestuje się także objawami spoza układu pokarmowego poprzez m.in.: zapalenie stawów, skóry lub oczu.

Jednoznaczna przyczyna choroby Leśniowskiego-Crohna nie została dotychczas ustalona. Wśród czynników ryzyka wymienia się z kolei: palenie tytoniu, przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz doustnej antykoncepcji (np. tabletek antykoncepcyjnych).

Istotne są również czynniki genetyczne i immunologiczne.

ChCL nie da się całkowicie wyleczyć.

Celem farmakoterapii jest więc zniwelowanie objawów oraz maksymalne podniesienie komfortu życia pacjenta.

Hemoroidy: zamiast się ich bać, lepiej je wyleczyć

Hemoroidy, a właściwie guzki krwawnicze, to naczynia żylne, które naturalnie występują w odbycie.

Ich zadaniem jest uszczelnianie odbytu oraz kontrola gazów i stolca.

Stan chorobowy następuje wówczas, gdy guzki ulegają nadmiernemu, patologicznemu powiększeniu, przez co dochodzi do swędzenia, krwawienia oraz pieczenia w okolicach odbytu.

Na chorobę hemoroidalną cierpi nawet co druga osoba dorosła.

Problem ten jest również częsty u kobiet w ciąży. 

Na powstawanie żylaków odbytu wpływ mają m.in.: uporczywe zaparcia, niskobłonnikowa dieta, spożywanie zbyt dużych ilości alkoholu, siedzący tryb życia oraz otyłość. 

W związku z tym, że objawy choroby hemoroidalnej są wstydliwe, pacjenci odwlekają wizytę u lekarza lub starają się zniwelować dolegliwości na własną rękę.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia żylaków odbytu, należy zadbać o prawidłowe nawyki żywieniowe.

Pomocne są zwłaszcza produkty bogate w błonniki pokarmowy (m.in. ciemne pieczywo, kasze, brązowy ryż i makaron, owoce oraz warzywa).

Jeśli zmagasz się z hemoroidami, pamiętaj o regularnym nawadnianiu organizmu (pij nawet 2 l wody dziennie), unikaj produktów powodujących zaparcia oraz zmniejsz spożycie alkoholu.

Ważnym elementem profilaktyki hemoroidów jest odpowiednia dawka ruchu, a w przypadku pracy siedzącej lub długotrwałej jazdy samochodem – częste przerwy.

Z łagodną postacią hemoroidów możesz uporać się samodzielnie za pomocą dostępnych bez recepty maści, czopków oraz leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych.

Gdy zastosowane preparaty są niewystarczające, a objawy w dalszym ciągu się nasilają, należy niezwłocznie udać się do lekarza pierwszego kontaktu.     

Nowotwory układu pokarmowego. Wczesna diagnoza daje najlepsze rokowania

Nowotwory układu pokarmowego to złożone, zróżnicowane pod względem objawów jednostki chorobowe, do których zalicza się:

• raka przełyku
• raka żołądka
• raka jelita grubego
• raka jelita cienkiego,
• raka trzustki
• raka wątroby
• raka dróg żółciowych
• raka pęcherzyka żółciowego
• raka okrężnicy
• raka odbytnicy

Nowotwory układu trawiennego są najczęstszym rodzajem raka wśród mężczyzn i drugim pod względem występowania wśród kobiet (po nowotworach piersi).

W obszarze wyłącznie nowotworów układu pokarmowego najczęściej występującym jest rak jelita grubego.

Z kolei najwyższą śmiertelnością charakteryzuje się rak trzustki.

Niestety, ze względu na zbyt późną diagnozę, spowodowaną mało typowymi objawami w początkowych stadiach nowotworów układu pokarmowego, 50 proc. chorych otrzymuje złe rokowania.

W związku z tym, że rozpoznanie nowotworów przewodu pokarmowego bywa utrudnione, istotną rolę w ich leczeniu odgrywa profilaktyka oraz badania przesiewowe.

Wiele postaci raka ma podłoże genetyczne, dlatego warto wykonać w rodzinie wywiad środowiskowy, ale co najważniejsze – nie bagatelizować niepokojących objawów i jeśli takie wystąpią, natychmiast zgłosić się do lekarza. 

Czynnikami ryzyka w przypadku nowotworów układu pokarmowego są m.in.: spożywanie alkoholu, palenie papierosów, otyłość oraz cukrzyca.

Zadbanie o zdrowy tryb życia jest więc pierwszym krokiem, aby zminimalizować ryzyko pojawienia się choroby.   

Kiedy iść do lekarza, czyli jak postępować w przypadku chorób układu pokarmowego?

Sporadyczne dolegliwości ze strony układu pokarmowego przeważnie możesz zniwelować samodzielnie, zwłaszcza gdy wynikają one ze złych nawyków żywieniowych, zatrucia, spożycia większej ilości alkoholu itd.

W aptekach dostępnych jest szereg leków sprzedawanych bez recepty na biegunkę/zaparcia, bóle brzucha, zgagę, niestrawność czy wzdęcia. Pomocne są także herbatki ziołowe o działaniu kojącym, rozkurczowym i w razie potrzeby – ułatwiającym wypróżnianie.

Mogą one łagodzić objawy, jednak istotne jest zidentyfikowanie powodów problemów, np. przyczyny niestrawności, która nawraca.

Jeżeli jednak nieprzyjemne objawy utrzymują się długo (nawet kilka tygodni) i uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie, należy skonsultować się ze specjalistą.

W pierwszej kolejności najlepiej udać się do lekarza rodzinnego (możesz też skorzystać z opcji teleporady z lekarzem rodzinnym), który przeprowadzi wywiad i zadecyduje o konieczności wykonania dalszych badań, konsultacji z lekarzem-specjalistą lub samodzielnie wdroży leczenie.

Lekarzem specjalizującym się w leczeniu chorób układu pokarmowego oraz jelit jest gastrolog (inaczej nazywany gastroenterologiem).

Jest to specjalista, do którego należy udać się w przypadku podejrzenia wrzodów, choroby refluksowej czy zespołu jelita drażliwego.

Aby skorzystać z wizyty u gastrologa, refundowanej przez NFZ, niezbędne jest skierowanie od lekarza rodzinnego.

Pierwsza wizyta u gastrologa obejmuje przeważnie dokładny wywiad.

Lekarz pyta m.in. o stan zdrowia, niepokojące objawy czy przebyte choroby.

Gastrolog może zlecić dodatkowe badania, takie jak:

• morfologia,
• próba wątrobowa,
• gastroskopia,
• kolonoskopia,
• USG jamy brzusznej,
• rezonans magnetyczny,
• tomografia komputerowa.

Diagnozowaniem i leczeniem chorób końcowej części układu pokarmowego, a więc jelita grubego, odbytnicy, kanału odbytu i odbytu, zajmuje się z kolei proktolog.

Do proktologa należy zgłosić się w przypadku takich schorzeń, jak: hemoroidy, problemy z utrzymaniem stolca, wypadanie błony śluzowej odbytnicy, uchyłki jelita grubego.

Wizyty u proktologa nie należy się bać, ani wstydzić.

W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza tradycyjny wywiad pod kątem dotychczasowych chorób i niepokojących objawów.

Następnie wykonuje tzw. badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt.

Nie jest to badanie przyjemne, jednak należy mieć na uwadze, że tylko tak lekarz może wstępnie ocenić stan zdrowia odbytnicy, kanału odbytniczego i odbytu.

Proktolog może także zlecić dodatkowe badania endoskopowe, m.in. kolonoskopię, rektoskopię czy anoskopię.

Podobnie jak w przypadku gastrologa na refundowaną wizytę u proktologa skierowanie wydaje lekarz rodzinny.

Wszelkiego rodzaju nowotwory układu pokarmowego są diagnozowane i leczone przez onkologów.

Zazwyczaj wizyta u onkologa jest poprzedzona szeregiem badań, które zleca gastrolog lub proktolog (w zależności od występujących objawów).

Należy pamiętać, że w Polsce wizyta u onkologa (również ta refundowania przez NFZ) nie wymaga skierowania.

Z bezpłatnej konsultacji z onkologiem może skorzystać każda osoba ubezpieczona.

Na wizytę u onkologa należy zabrać pełną dokumentację medyczną oraz spis przyjmowanych leków.

Z pewnością przyspieszy to i ułatwi ewentualne rozpoznanie.

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link