Gastroskopia: co to, przygotowanie, ile trwa

Gastroskopia to jedno z najczęściej wykonywanych badań endoskopowych górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pozwala wcześnie wykryć choroby żołądka i przełyku, a także przeprowadzić drobne zabiegi. Sprawdź, jak wygląda, ile trwa i jak się do niej przygotować.

 

Gastroskopia: co to za badanie?

Gastroskopia to jedno z kluczowych badań endoskopowych, które zrewolucjonizowało diagnostykę chorób przewodu pokarmowego i dziś stanowi złoty standard w ocenie górnego odcinka układu trawiennego. Polega na wprowadzeniu przez usta cienkiego, elastycznego przewodu zakończonego kamerą i źródłem światła. Dzięki temu lekarz ma możliwość w czasie rzeczywistym dokładnie obejrzeć wnętrze przełyku, żołądka oraz początkowego odcinka jelita cienkiego – dwunastnicy. Wysoka jakość obrazu sprawia, że można zauważyć nawet bardzo subtelne zmiany, niewidoczne w innych badaniach obrazowych, takich jak RTG czy USG.

Co istotne, gastroskopia nie ogranicza się jedynie do biernej obserwacji. Lekarz może pobrać niewielkie fragmenty tkanki (biopsję), które następnie są analizowane pod mikroskopem, aby potwierdzić lub wykluczyć choroby zapalne, zmiany przedrakowe czy nowotworowe.

Badanie to odgrywa również istotną rolę terapeutyczną – w trakcie jednej procedury możliwe jest usunięcie polipów, zatamowanie krwawienia z wrzodu czy poszerzenie zwężonego fragmentu przełyku. Dzięki temu gastroskopia łączy w sobie funkcję diagnostyczną i zabiegową, a pacjent unika konieczności odrębnych interwencji.

Samo badanie trwa zwykle krótko – najczęściej od 5 do 10 minut – i choć może być dla pacjenta nieprzyjemne z powodu odruchu wymiotnego czy uczucia ucisku w gardle, to dzięki zastosowaniu nowoczesnych, cienkich endoskopów oraz znieczulenia miejscowego dyskomfort jest coraz mniejszy.

Największą wartością gastroskopii jest jednak jej potencjał wczesnego wykrywania poważnych chorób. Zmiany nowotworowe i stany przedrakowe w początkowej fazie często nie dają żadnych objawów, dlatego bez badania trudno je zauważyć. Wczesne rozpoznanie daje natomiast szansę na całkowite wyleczenie lub zatrzymanie rozwoju choroby. Z tego powodu gastroskopia stanowi jedno z najważniejszych badań profilaktycznych i diagnostycznych w gastroenterologii, ratując zdrowie, a niejednokrotnie także życie pacjentów.

 

Co wykrywa gastroskopia?

Dzięki temu, że gastroskopia pozwala lekarzowi zajrzeć bezpośrednio do wnętrza przewodu pokarmowego, możliwe jest wykrycie wielu chorób, które przez długi czas mogą rozwijać się po cichu, bez wyraźnych objawów.

Już na etapie oglądania błony śluzowej można zauważyć charakterystyczne zmiany, takie jak przekrwienie, nadżerki, owrzodzenia czy nieprawidłowe zgrubienia. Badanie to odgrywa ogromną rolę w rozpoznawaniu choroby refluksowej przełyku, przewlekłych zapaleń żołądka, a także w wykrywaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Warto podkreślić, że gastroskopia pozwala również na identyfikację polipów, które – choć nie zawsze groźne – mogą w niektórych przypadkach przekształcać się w zmiany nowotworowe. Dlatego ich wczesne usunięcie podczas badania ma duże znaczenie profilaktyczne.

Jedną z istotnych możliwości diagnostycznych jest także wykrywanie zakażenia bakterią Helicobacter pylori, uznawaną za główną przyczynę rozwoju choroby wrzodowej, a także zwiększającą ryzyko raka żołądka. Pobranie wycinka błony śluzowej w trakcie gastroskopii umożliwia wykonanie testów histopatologicznych czy ureazowych, które potwierdzają obecność drobnoustroju.

Nie mniej ważna jest rola terapeutyczna gastroskopii. W trakcie jednej procedury można zatamować krwawienie z uszkodzonego naczynia, poszerzyć zwężenie przełyku utrudniające połykanie, a nawet usunąć ciało obce, które utkwiło w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Dzięki temu gastroskopia nie tylko stawia diagnozę, ale od razu daje możliwość interwencji, co nierzadko ratuje życie i pozwala uniknąć bardziej inwazyjnych operacji chirurgicznych. To połączenie diagnostyki z leczeniem sprawia, że badanie jest jednym z najważniejszych narzędzi w rękach gastroenterologa.

 

Rodzaje gastroskopii

W zależności od potrzeb diagnostycznych i stanu zdrowia pacjenta lekarz może zaproponować różne rodzaje gastroskopii.

Najczęściej wykonywana jest gastroskopia diagnostyczna, której celem jest dokładna ocena błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy. Podczas tego badania można również pobrać niewielkie fragmenty tkanki, tzw. wycinki, które następnie trafiają do laboratorium histopatologicznego. To niezwykle ważne, ponieważ badanie mikroskopowe pozwala potwierdzić lub wykluczyć obecność stanów zapalnych, zmian przedrakowych czy komórek nowotworowych.

Innym typem jest gastroskopia terapeutyczna, która nie ogranicza się jedynie do oglądania wnętrza przewodu pokarmowego. W jej trakcie lekarz może przeprowadzić konkretne procedury – zatamować krwawienie z wrzodu, usunąć polipy, które mogłyby w przyszłości przekształcić się w zmiany nowotworowe, a nawet poszerzyć zwężone fragmenty przełyku utrudniające połykanie. To właśnie dzięki takiej formie gastroskopii wiele poważnych problemów zdrowotnych można rozwiązać bez konieczności operacji chirurgicznej.

Dla pacjentów szczególnie wrażliwych, z silnym odruchem wymiotnym lub dużym lękiem przed badaniem, stosuje się gastroskopię w znieczuleniu ogólnym. Krótkotrwała narkoza sprawia, że pacjent nie odczuwa dyskomfortu, a lekarz może spokojnie przeprowadzić całą procedurę. To rozwiązanie często wybierane także w przypadku dzieci.

W ostatnich latach rozwija się również tzw. gastroskopia kapsułkowa. Polega ona na połknięciu niewielkiej kapsułki zawierającej miniaturową kamerę, która przesyła obraz z wnętrza przewodu pokarmowego. Choć metoda ta jest dużo bardziej komfortowa i nieinwazyjna, ma też swoje ograniczenia – nie pozwala na pobranie wycinków ani przeprowadzenie zabiegów terapeutycznych. Z tego względu traktowana jest jako uzupełnienie, a nie pełne zastępstwo klasycznej gastroskopii, szczególnie w przypadkach, gdy tradycyjne badanie jest trudne do wykonania.

 

Gastroskopia: kiedy warto ją wykonać?

Gastroskopia jest badaniem, po które lekarze sięgają wówczas, gdy objawy pacjenta mogą sugerować schorzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego. Typowym powodem skierowania są nawracające dolegliwości, takie jak przewlekła zgaga czy piekący ból w nadbrzuszu, które nie ustępują mimo stosowania leków.

Kolejnym istotnym sygnałem alarmowym są trudności w połykaniu – uczucie „zatrzymywania się” pokarmu w przełyku, które może świadczyć o zwężeniach, stanach zapalnych lub nawet rozwijającym się guzie. Gastroskopia jest także niezastąpiona w sytuacjach nagłych, np. przy krwawieniach z przewodu pokarmowego. Objawiają się one wymiotami o wyglądzie fusów kawowych lub oddawaniem smolistych stolców, co wymaga szybkiej diagnostyki i często jednoczesnej interwencji terapeutycznej.

Wskazaniem do badania bywa również niedokrwistość z niedoboru żelaza, która nierzadko rozwija się wskutek utajonych krwawień z żołądka lub dwunastnicy. Jeśli lekarz zauważa u pacjenta niepokojący spadek masy ciała bez uchwytnej przyczyny, także może zlecić gastroskopię w celu wykluczenia chorób nowotworowych. Badanie pełni ponadto rolę kontrolną – pozwala ocenić gojenie się wrzodów, sprawdzić polipy czy śledzić skuteczność wcześniejszego leczenia.

Warto wiedzieć, że gastroskopia bywa wykonywana także profilaktycznie. Dotyczy to zwłaszcza osób, u których w rodzinie występowały nowotwory żołądka, a także pacjentów przewlekle zmagających się z refluksem lub zakażeniem Helicobacter pylori. W takich przypadkach gastroskopia umożliwia wykrycie zmian na bardzo wczesnym etapie, gdy leczenie jest zdecydowanie prostsze i skuteczniejsze.

 

Jak się przygotować do gastroskopii?

Odpowiednie przygotowanie do gastroskopii ma kluczowe znaczenie, ponieważ decyduje nie tylko o komforcie pacjenta, ale przede wszystkim o jakości i wiarygodności uzyskanego obrazu. Najważniejszą zasadą jest zachowanie kilkugodzinnej głodówki – zwykle 6–8 godzin przed badaniem nie należy jeść ani pić. Puste żołądek pozwala lekarzowi dokładnie obejrzeć błonę śluzową i uniknąć ryzyka zachłyśnięcia treścią pokarmową.

Równie istotne jest powstrzymanie się w dniu badania od picia kawy, herbaty czy alkoholu oraz unikanie palenia papierosów, ponieważ te substancje mogą zwiększać wydzielanie soku żołądkowego i podrażniać błonę śluzową, co utrudnia ocenę zmian.

Kolejnym aspektem jest przyjmowanie leków. Jeśli pacjent stosuje preparaty rozrzedzające krew, takie jak aspiryna czy leki przeciwzakrzepowe, konieczna jest wcześniejsza konsultacja z lekarzem prowadzącym. W niektórych sytuacjach wymagane jest czasowe ich odstawienie, aby zmniejszyć ryzyko krwawienia podczas pobierania wycinków. W przypadku leków przyjmowanych na stałe, np. na nadciśnienie czy cukrzycę, zazwyczaj można je zażyć w dniu badania, popijając niewielką ilością wody, ale decyzję zawsze należy skonsultować z lekarzem.

Bardzo ważne jest również poinformowanie personelu medycznego o wszystkich chorobach współistniejących, przebytych zabiegach oraz ewentualnych alergiach, zwłaszcza na leki i środki znieczulające. Dzięki temu lekarz może dobrać najbezpieczniejszą formę znieczulenia oraz przewidzieć ewentualne trudności podczas badania. Niektóre placówki zalecają także, by pacjent miał ze sobą aktualne wyniki podstawowych badań krwi, co dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo.

 

Badania laboratoryjne i diagnostyczne przed zabiegiem

Przed wykonaniem gastroskopii zwykle nie ma konieczności przeprowadzania rozbudowanej diagnostyki laboratoryjnej, ponieważ badanie jest stosunkowo bezpieczne i mało inwazyjne. Jednak w niektórych sytuacjach lekarz może zlecić dodatkowe testy, aby lepiej ocenić stan zdrowia pacjenta i przygotować się na ewentualne trudności. Najczęściej wykonuje się morfologię krwi, która pozwala sprawdzić m.in. liczbę czerwonych krwinek, poziom hemoglobiny i obecność ewentualnej niedokrwistości. To ważne, bo np. anemia z niedoboru żelaza bywa wskazaniem do samej gastroskopii, a jej rozpoznanie umożliwia powiązanie objawów z możliwym źródłem krwawienia w przewodzie pokarmowym.

Kolejnym istotnym elementem jest ocena układu krzepnięcia, czyli oznaczenie parametrów takich jak INR czy APTT. Dzięki temu lekarz wie, czy pobranie wycinka błony śluzowej nie niesie nadmiernego ryzyka krwawienia. U niektórych pacjentów konieczne mogą być również badania biochemiczne, np. próby wątrobowe czy oznaczenie poziomu elektrolitów, co ma znaczenie szczególnie w przypadku osób z chorobami przewlekłymi.

Pacjenci z dolegliwościami kardiologicznymi, zwłaszcza ci z chorobą wieńcową czy zaburzeniami rytmu serca, mogą zostać skierowani na EKG. Badanie to pozwala ocenić wydolność serca i upewnić się, że krótki stres związany z procedurą nie spowoduje powikłań. W praktyce oznacza to, że lekarz dobiera zakres przygotowania indywidualnie – u osób młodych, bez chorób współistniejących często nie są potrzebne żadne dodatkowe testy, natomiast u pacjentów starszych lub obciążonych innymi schorzeniami wykonanie badań dodatkowych zwiększa bezpieczeństwo gastroskopii i pozwala uniknąć niepożądanych zdarzeń.

 

Gastroskopia: jak wygląda i przebiega badanie?

Gastroskopia wykonywana jest w specjalistycznym gabinecie endoskopowym, gdzie zapewnione są warunki higieniczne i odpowiedni sprzęt. Zanim rozpocznie się procedura, pacjent otrzymuje miejscowe znieczulenie gardła – zazwyczaj w postaci sprayu z lidokainą, który zmniejsza wrażliwość i ogranicza odruch wymiotny. U osób wyjątkowo zestresowanych albo szczególnie wrażliwych na badanie możliwe jest również podanie leków uspokajających, które pomagają się zrelaksować i ułatwiają współpracę z personelem medycznym. Następnie pacjent kładzie się na lewym boku, z lekko ugiętymi nogami, co ułatwia wprowadzenie endoskopu i zapewnia bezpieczeństwo podczas całej procedury.

Sam gastroskop to giętka rurka o średnicy około 1 cm, zakończona kamerą i źródłem światła. Lekarz wprowadza go delikatnie przez usta, prowadząc kolejno przez gardło i przełyk aż do żołądka i dwunastnicy. Dzięki nowoczesnej technologii obraz w wysokiej rozdzielczości trafia na monitor w czasie rzeczywistym, co pozwala na bardzo dokładną ocenę błony śluzowej. W razie potrzeby lekarz może pobrać wycinki tkanki, usunąć polipy lub podjąć inne działania terapeutyczne – wszystko w trakcie jednej procedury.

Samo badanie trwa stosunkowo krótko, zazwyczaj od 5 do 10 minut, choć w przypadku konieczności wykonania dodatkowych czynności zabiegowych czas ten może się nieco wydłużyć. Po zakończeniu gastroskopii pacjent zwykle odpoczywa jeszcze kilka minut, a następnie może wrócić do codziennych zajęć, pamiętając o zaleceniach dotyczących jedzenia i picia. Choć dla wielu osób procedura jest stresująca, warto wiedzieć, że jest ona rutynowo wykonywana i uznawana za bezpieczną, a jej diagnostyczne i terapeutyczne korzyści są nieocenione.

 

Czy gastroskopia boli?

Większość pacjentów odczuwa dyskomfort, ale nie ból. Typowe są:

• odruch wymiotny,
• uczucie ucisku w gardle,
• nadmierne ślinienie się.

Zastosowanie nowoczesnych, cienkich endoskopów oraz środków znieczulających znacząco poprawia komfort badania.

 

Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym

Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym to rozwiązanie stosowane w szczególnych przypadkach, gdy przeprowadzenie klasycznej procedury jest dla pacjenta wyjątkowo trudne lub wręcz niemożliwe. Krótkotrwała narkoza dożylna sprawia, że chory zostaje wprowadzony w stan kontrolowanego snu, w którym nie odczuwa żadnego dyskomfortu, a po zakończeniu badania nie pamięta jego przebiegu.

Takie postępowanie znajduje zastosowanie przede wszystkim u dzieci, które często nie są w stanie współpracować z lekarzem i odczuwają duży stres. Wskazaniem mogą być również osoby dorosłe z silnym odruchem wymiotnym, uniemożliwiającym wprowadzenie endoskopu, a także pacjenci cierpiący na silną klaustrofobię lub intensywny lęk przed badaniem.

Przeprowadzenie gastroskopii w znieczuleniu ogólnym wymaga obecności anestezjologa oraz odpowiedniego zaplecza medycznego. Lekarz anestezjolog monitoruje funkcje życiowe pacjenta, takie jak tętno, ciśnienie krwi czy saturacja, a także podaje leki podtrzymujące sen. Choć procedura jest bezpieczna, wiąże się z nieco większym obciążeniem organizmu niż standardowe znieczulenie miejscowe, dlatego decyzję o jej zastosowaniu podejmuje się indywidualnie, biorąc pod uwagę korzyści i potencjalne ryzyko.

Warto podkreślić, że gastroskopia w znieczuleniu ogólnym wydłuża czas pobytu w placówce – pacjent po badaniu musi pozostać pod obserwacją aż do całkowitego wybudzenia i odzyskania sprawności. Zaletą tej metody jest jednak całkowity brak bólu i nieprzyjemnych doznań, co sprawia, że dla wielu osób jest to jedyna możliwa opcja, pozwalająca na wykonanie badania, które może mieć kluczowe znaczenie dla zdrowia.

 

Zalecenia po gastroskopii

Po zakończonej gastroskopii większość pacjentów bardzo szybko wraca do normalnego samopoczucia, choć przez kilka godzin mogą utrzymywać się drobne dolegliwości. Najczęściej jest to lekkie drapanie lub pieczenie w gardle, wynikające z podrażnienia śluzówki przez wprowadzony endoskop.

Niekiedy pojawia się także uczucie wzdęcia spowodowane wprowadzeniem powietrza do żołądka w trakcie badania – jest to całkowicie naturalne i ustępuje samoistnie. U niektórych osób występuje też delikatny dyskomfort w jamie ustnej czy przełyku, ale objawy te są przejściowe i nie wymagają leczenia.

Bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń po badaniu. Przez 1–2 godziny po zakończeniu procedury nie należy jeść ani pić – dzieje się tak dlatego, że znieczulenie gardła może jeszcze działać i połknięcie pokarmu wiązałoby się z ryzykiem zakrztuszenia. Jeśli w trakcie badania zastosowano leki uspokajające, pacjent powinien zrezygnować z prowadzenia samochodu i obsługi maszyn co najmniej przez resztę dnia, gdyż refleks i koncentracja mogą być osłabione.

Zaleca się także, aby pacjent po gastroskopii zwrócił uwagę na wszelkie niepokojące objawy. Do lekarza należy zgłosić się niezwłocznie, jeśli wystąpią silne bóle brzucha, trudności w połykaniu, krwawe wymioty lub smoliste stolce. Choć powikłania zdarzają się niezwykle rzadko, ich wczesne wykrycie ma kluczowe znaczenie dla szybkiego udzielenia pomocy. W większości przypadków jednak powrót do codziennej aktywności jest możliwy już tego samego dnia, a drobne dolegliwości mijają samoistnie w ciągu kilkunastu godzin.

 

Powikłania gastroskopii

Choć gastroskopia należy do badań uznawanych za bardzo bezpieczne i rutynowo wykonywane na całym świecie, jak każda procedura medyczna niesie ze sobą pewne ryzyko powikłań. Najczęściej mają one łagodny charakter i ustępują samoistnie. Typowym przykładem są niewielkie krwawienia w miejscu pobrania wycinków z błony śluzowej – zwykle nie stanowią one zagrożenia i ustają w krótkim czasie bez konieczności dodatkowej interwencji. U niektórych pacjentów mogą również wystąpić reakcje alergiczne na zastosowane leki znieczulające lub środki uspokajające, dlatego tak ważne jest wcześniejsze poinformowanie lekarza o wszystkich znanych uczuleniach.

Najpoważniejszym, choć niezwykle rzadkim powikłaniem, jest perforacja, czyli przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego. Wymaga ono natychmiastowej interwencji chirurgicznej, ale dzięki nowoczesnym, cienkim endoskopom i doświadczeniu personelu zdarza się wyjątkowo rzadko. Według statystyk ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań podczas gastroskopii jest mniejsze niż 1 na 10 000 przeprowadzonych badań, co podkreśla jej bezpieczeństwo.

Warto dodać, że u niektórych pacjentów mogą pojawić się także krótkotrwałe dolegliwości, takie jak podrażnienie gardła, uczucie wzdęcia czy lekki ból w nadbrzuszu – są one jednak naturalnym następstwem badania i nie powinny budzić niepokoju. Kluczowe jest, by po gastroskopii zwracać uwagę na niecodzienne objawy, np. silny ból brzucha, gorączkę czy obecność krwi w stolcu, i w razie ich wystąpienia niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Dzięki temu, mimo że ryzyko powikłań jest minimalne, pacjent ma pewność, że w razie potrzeby otrzyma szybką pomoc.

 

Gastroskopia to niezwykle cenne narzędzie diagnostyczne i terapeutyczne w gastroenterologii. Choć może budzić obawy pacjentów, jest badaniem bezpiecznym, krótkim i pozwalającym na wczesne wykrycie wielu poważnych chorób. Właściwe przygotowanie oraz stosowanie się do zaleceń lekarza minimalizuje dyskomfort i ryzyko powikłań.

 

FAQ – najczęściej zadawane pytania o gastroskopię

Czym dokładnie jest gastroskopia?

Gastroskopia to badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego. Polega na wprowadzeniu przez usta cienkiej rurki z kamerą (gastroskopu), dzięki której lekarz może obejrzeć przełyk, żołądek i dwunastnicę, a w razie potrzeby pobrać wycinki lub wykonać drobne zabiegi.

Ile trwa gastroskopia?

Samo badanie trwa krótko – zazwyczaj od 5 do 10 minut. Może się nieco wydłużyć, jeśli konieczne jest pobranie wycinków czy wykonanie zabiegów terapeutycznych.

Czy gastroskopia boli?

Gastroskopia nie jest bolesna, ale może być nieprzyjemna. Pacjent może odczuwać ucisk w gardle, nasila się też odruch wymiotny. Zastosowanie znieczulenia miejscowego i nowoczesnych, cienkich endoskopów znacznie zmniejsza dyskomfort.

Kiedy lekarz zleca gastroskopię?

Badanie wykonuje się m.in. przy nawracającej zgadze, przewlekłych bólach brzucha, trudnościach w połykaniu, podejrzeniu krwawienia z przewodu pokarmowego, niedokrwistości z niedoboru żelaza, a także profilaktycznie u osób z ryzykiem raka żołądka.

Jak należy przygotować się do gastroskopii?

Pacjent powinien być na czczo – nie wolno jeść ani pić przez 6–8 godzin przed badaniem. W dniu badania nie należy palić papierosów ani pić kawy. Przyjmowane leki warto skonsultować z lekarzem, aby ustalić, które można zażyć rano popijając wodą.

Jakie badania dodatkowe mogą być potrzebne przed gastroskopią?

Zwykle nie są konieczne, ale w niektórych przypadkach zlecana jest morfologia krwi, badania krzepnięcia (INR, APTT), próby wątrobowe czy EKG – szczególnie u pacjentów z chorobami przewlekłymi.

Czy gastroskopia może być wykonana w znieczuleniu ogólnym?

Tak, w wyjątkowych sytuacjach – np. u dzieci, osób z silnym odruchem wymiotnym lub z dużym lękiem – gastroskopię wykonuje się w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym pod opieką anestezjologa.

Jakie są możliwe powikłania gastroskopii?

Powikłania występują rzadko. Najczęstsze to drobne krwawienia po pobraniu wycinków czy reakcje alergiczne na leki. Najpoważniejszym, choć bardzo rzadkim powikłaniem, jest perforacja (przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego).

Czego niewolno robić po badaniu?

Przez 1–2 godziny po gastroskopii nie należy jeść ani pić, dopóki nie ustąpi działanie znieczulenia gardła. Jeśli podano leki uspokajające, nie wolno prowadzić pojazdów przez resztę dnia. Warto obserwować organizm i w razie niepokojących objawów skontaktować się z lekarzem.

Czy gastroskopia może uratować życie?

Tak – badanie pozwala na wczesne wykrycie raka żołądka i przełyku, kiedy choroba daje największe szanse na skuteczne leczenie. Dodatkowo umożliwia szybkie zatamowanie krwawienia czy usunięcie polipów, co często zapobiega poważnym powikłaniom zdrowotnym.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

Lekarz pediatra

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.