Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): wskazania, działanie, interakcje, rodzaje

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to szeroka grupa leków stosowanych w leczeniu różnego rodzaju dolegliwości, od bólu po stany zapalne, a także gorączkę. W praktyce medycznej są one jednymi z najczęściej przepisywanych i używanych leków, zarówno w terapii doraźnej, jak i przewlekłej. Co więcej, ich szeroka dostępność – niektóre z nich są sprzedawane bez recepty – sprawia, że cieszą się ogromną popularnością wśród pacjentów. Jednak, jak każda grupa leków, NLPZ mają swoje specyficzne wskazania, mechanizmy działania, a także ryzyka związane z ich stosowaniem. W artykule postaramy się przybliżyć najważniejsze informacje dotyczące niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym ich działanie, możliwe interakcje z innymi lekami oraz klasyfikację.

NLPZ: mechanizm działania

Podstawowy mechanizm działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych opiera się na hamowaniu enzymu cyklooksygenazy (COX). Enzym ten uczestniczy w syntezie prostaglandyn – związków chemicznych odpowiedzialnych za wywoływanie bólu, zapalenia oraz podwyższoną temperaturę ciała. W organizmie człowieka występują dwa główne izoenzymy cyklooksygenazy: COX-1 i COX-2.

COX-1: pełni funkcje fizjologiczne, chroniąc błonę śluzową żołądka, wspomagając krążenie w nerkach oraz regulując agregację płytek krwi. Jest produkowany w sposób ciągły w wielu tkankach organizmu.

COX-2: jest enzymem indukowanym w warunkach patologicznych, głównie w odpowiedzi na stany zapalne. Jego aktywacja przyczynia się do nasilenia objawów zapalenia i bólu.

NLPZ, poprzez hamowanie COX-1 i COX-2, zmniejszają produkcję prostaglandyn, co skutkuje złagodzeniem objawów bólowych oraz stanów zapalnych. Jednak blokowanie COX-1, który pełni funkcje ochronne, wiąże się z możliwością wystąpienia działań niepożądanych, takich jak wrzody żołądka czy uszkodzenie nerek.

Wskazania do stosowania NLPZ

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są stosowane w leczeniu szerokiego spektrum dolegliwości, zarówno ostrych, jak i przewlekłych. Oto najważniejsze wskazania do ich stosowania:

Niesteroidowe leki przeciwzapalne w leczeniu bólu

NLPZ są szeroko stosowane w leczeniu bólu o różnym nasileniu. Mogą być stosowane w leczeniu bólów pourazowych, mięśniowych, stawowych, bólów kręgosłupa, a także w przypadku bólów głowy, migren czy bólów zębów. Są to leki pierwszego rzutu w wielu przypadkach bólu o umiarkowanym nasileniu.

NLPZ w leczeniu stanów zapalnych

NLPZ mają silne działanie przeciwzapalne, dlatego są często stosowane w leczeniu stanów zapalnych towarzyszących chorobom przewlekłym, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie ścięgien, bóle związane z osteoartrozą czy dnę moczanową.

Leki przeciwzapalne w leczeniu gorączki

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są często stosowane w celu obniżenia gorączki u pacjentów, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Leki takie jak ibuprofen czy kwas acetylosalicylowy są powszechnie wykorzystywane w leczeniu objawów przeziębienia czy grypy, gdzie występuje gorączka.

NLPZ w łagodzeniu bólów menstruacyjnych

Wiele kobiet cierpi na bolesne miesiączkowanie, a NLPZ, takie jak ibuprofen czy naproksen, są często stosowane w celu złagodzenia skurczów mięśni macicy i bólu towarzyszącego menstruacji.

NLPZ na bóle pooperacyjne

Po zabiegach chirurgicznych, zwłaszcza w przypadkach, gdzie ból ma komponentę zapalną, NLPZ są często stosowane w celu redukcji bólu i obrzęku.

Działanie NLPZ

NLPZ działają głównie poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn. Prostaglandyny to substancje, które są uwalniane w odpowiedzi na urazy, infekcje czy inne bodźce, powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost przepuszczalności naczyń i zwiększenie liczby komórek układu odpornościowego w miejscu uszkodzenia. Efektem jest stan zapalny, któremu towarzyszą ból i obrzęk. Poprzez hamowanie cyklooksygenazy, NLPZ zmniejszają produkcję prostaglandyn, co prowadzi do zmniejszenia stanu zapalnego, redukcji bólu oraz obniżenia temperatury ciała w przypadku gorączki.

Warto jednak zwrócić uwagę, że hamowanie COX-1, który odgrywa kluczową rolę w ochronie błony śluzowej żołądka, może prowadzić do działań niepożądanych, takich jak uszkodzenie przewodu pokarmowego, wrzody, a nawet krwawienia z żołądka. Dlatego u pacjentów z grupy ryzyka (osoby starsze, pacjenci z chorobą wrzodową w wywiadzie) stosowanie NLPZ może wymagać dodatkowej osłony lekowej, np. inhibitorów pompy protonowej.

Interakcje NLPZ z innymi lekami

Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą wchodzić w interakcje z wieloma innymi lekami, co może prowadzić do nasilenia ich działań niepożądanych lub zmniejszenia skuteczności innych terapii. Oto najważniejsze interakcje, na które należy zwrócić uwagę:

Leki przeciwzakrzepowe – NLPZ, zwłaszcza kwas acetylosalicylowy, mają działanie przeciwzakrzepowe. Jednoczesne stosowanie NLPZ i leków przeciwzakrzepowych, takich jak warfaryna czy heparyna, zwiększa ryzyko krwawień.

Leki przeciwnadciśnieniowe – NLPZ mogą zmniejszać skuteczność leków na nadciśnienie tętnicze, takich jak inhibitory ACE, blokery receptorów angiotensyny czy diuretyki. Może to prowadzić do nasilenia nadciśnienia.

Kortykosteroidy – jednoczesne stosowanie NLPZ i kortykosteroidów zwiększa ryzyko powikłań żołądkowo-jelitowych, takich jak owrzodzenia żołądka czy krwawienia.

Leki moczopędne – NLPZ mogą osłabiać działanie leków moczopędnych, co prowadzi do zatrzymywania płynów w organizmie i nasilenia objawów niewydolności serca u pacjentów z tą chorobą.

Metotreksat – NLPZ mogą zwiększać stężenie metotreksatu we krwi, co może prowadzić do toksyczności tego leku. Ryzyko to jest szczególnie wysokie u pacjentów przyjmujących duże dawki metotreksatu.

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – leki z grupy SSRI, stosowane w leczeniu depresji, w połączeniu z NLPZ mogą zwiększać ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.

Działania niepożądane NLPZ

Choć NLPZ są skuteczne w łagodzeniu bólu i stanów zapalnych, ich stosowanie wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Najczęstsze działania niepożądane to:

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe 

Najczęściej spotykane działania niepożądane NLPZ to bóle brzucha, nudności, zgaga, wrzody żołądka i krwawienia z przewodu pokarmowego. Dzieje się tak, ponieważ hamowanie COX-1, który odpowiada za ochronę błony śluzowej żołądka, naraża ją na działanie kwasu żołądkowego.

Problemy z nerkami

NLPZ mogą wpływać na funkcję nerek, zwłaszcza u osób z istniejącą chorobą nerek. Długotrwałe stosowanie tych leków może prowadzić do uszkodzenia nerek, a nawet ich niewydolności.

Zaburzenia układu sercowo-naczyniowego

Długotrwałe stosowanie NLPZ, zwłaszcza selektywnych inhibitorów COX-2, może zwiększać ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Pacjenci z chorobami sercowo-naczyniowymi powinni stosować te leki ostrożnie.

Reakcje alergiczne

U niektórych pacjentów NLPZ mogą wywołać reakcje alergiczne, takie jak pokrzywka, świąd, a w skrajnych przypadkach – anafilaksję.

Wpływ na układ oddechowy

U pacjentów z astmą stosowanie NLPZ może wywołać skurcz oskrzeli, co prowadzi do nasilenia objawów astmatycznych.

Rodzaje NLPZ

NLPZ można podzielić na kilka grup w zależności od ich selektywności wobec izoenzymów COX oraz struktury chemicznej.

Nieselektywne inhibitory COX – NLPZ tej grupy hamują zarówno COX-1, jak i COX-2. Do najpopularniejszych leków należą:

• Ibuprofen – lek o stosunkowo łagodnym działaniu przeciwzapalnym, często stosowany w leczeniu bólów głowy, mięśni oraz gorączki. Jest dostępny bez recepty.
• Naproksen – lek o silniejszym działaniu przeciwzapalnym, często stosowany w leczeniu bólów stawowych i mięśniowych, zwłaszcza w przypadkach przewlekłych schorzeń reumatycznych.
• Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – lek o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Dodatkowo, w niskich dawkach, stosowany jest profilaktycznie w chorobach sercowo-naczyniowych.

Selektywne inhibitory COX-2 – leki tej grupy, takie jak celekoksyb, hamują głównie COX-2, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych związanych z przewodem pokarmowym. Są stosowane w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych, takich jak zapalenie stawów.

Salicylany – oprócz aspiryny, do tej grupy należą leki stosowane rzadziej, ale o podobnym mechanizmie działania. Wykazują one silne działanie przeciwzapalne, jednak ich zastosowanie jest ograniczone ze względu na działania niepożądane.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to jedne z najczęściej stosowanych leków w terapii bólu, stanów zapalnych i gorączki. Ich mechanizm działania opiera się na hamowaniu syntezy prostaglandyn, co pozwala na skuteczne łagodzenie objawów zapalnych. Jednak, jak każdy lek, NLPZ mają swoje działania niepożądane, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego oraz układu sercowo-naczyniowego. Z tego powodu ważne jest, aby ich stosowanie odbywało się pod kontrolą lekarza, zwłaszcza u pacjentów z grupy ryzyka. Interakcje z innymi lekami oraz działania niepożądane sprawiają, że stosowanie NLPZ wymaga ostrożności, szczególnie w przypadku terapii długotrwałej.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.