Trawienie: na czym polega i dlaczego jest tak ważne?
Autor: Magdalena Hill / artykuł konsultowany z dr Agnieszką Dobkowską
Jedzenie jest super. Smaczne, często też zdrowe, a na pewno: bardzo ważne. Bez niego Twój organizm nie miałby energii, żeby funkcjonować.
Tylko jak to się dzieje, że jesz i do komórek Twojego organizmu trafiają substancje odżywcze? Odpowiada za to między innymi proces trawienia, dzięki któremu jedzenie jest rozkładane na możliwe do przyswojenia przez organizm elementy. Bez niego możemy mówić tylko o pochłanianiu jedzenia, a nie o jedzeniu.
Czym jest trawienie i jaka jest jego rola w organizmie człowieka?
Trawienie jest jednym z najważniejszych procesów w życiu człowieka. Polega na rozkładaniu spożytego pokarmu przy użyciu substancji zwanych enzymami. Tak przetworzone składniki pokarmowe następnie są wchłaniane w jelitach. Zanim jednak jedzenie się w nich znajdzie, przebywa długą drogę przez cały układ pokarmowy człowieka.
Końcowym skutkiem trawienia jest rozkład tłuszczów, węglowodanów i białek do prostszych, możliwych do przyswojenia przez organizm postaci.
Już na wstępie warto zaznaczyć, że dobrze pogryzione i rozdrobnione pożywienie jest z oczywistych względów trawione łatwiej i szybciej. Jeśli organizm jest zdrowy, a układ trawienny działa właściwie – składniki pokarmowe wchłaniane i wydalane są prawidłowo. Często jednak dochodzi do sytuacji, w której samopoczucie po zjedzeniu posiłku nie jest dobre i pojawiają się dolegliwości.
Od czego to zależy i czy zawsze da się to szczegółowo wyjaśnić? Jak dokładnie wygląda trawienie i dlaczego czasami organizm dopada niestrawność? Jak poprawić trawienie i uniknąć problemów z układem pokarmowym?
Oto opis najważniejszych etapów trawienia oraz schorzeń i dolegliwości związanych z układem pokarmowym.
Gdzie rozpoczyna się trawienie i jakie są jego etapy?
Jama ustna.
Trawienie rozpoczyna się już w… jamie ustnej. Tuż po wzięciu do ust kawałka jedzenia, wydzielany jest enzym trawienny zwany amylazą ślinową.
Następnie pokarm jest gryziony i rozdrabniany oraz mieszany ze śliną, a zawarta w niej amylaza rozpoczyna proces trawienia węglowodanów.
Gdy pokarm jest już wystarczająco rozdrobniony, zostaje połknięty i poprzez ludzkie gardło oraz przełyk trafia do żołądka.
Żołądek.
Pokarm, który wpadł do żołądka, zostaje wymieszany z sokiem żołądkowym, którego istotnym składnikiem jest kwas solny o dużym stężęniu (dlatego pH w żołądku oscyluje w okolicach 1,5). Tak rozdrobniony, płynny pokarm jest łatwiejszy w strawieniu.
W żołądku częściowo trawione są białka, które po kontakcie z enzymem żołądkowym – pepsyną – zmieniają swoją postać na krótsze łańcuchy. Warto także wspomnieć, że przy zbyt wysokim pH, w żołądku może dojść do problemów ze strawieniem białek.
W żołądku, za sprawą enzymu – lipazy żołądkowej – trawione są również łatwostrawne, zemulgowane tłuszcze.
Tak więc nie każdy składnik pokarmowy może być strawiony w żołądku, ale jeśli układ pokarmowy funkcjonuje prawidłowo, dzieje się to na kolejnych etapach.
Jelito cienkie
Kolejnym przystankiem dla trawionych składników pokarmowych jest jelito cienkie, którego początkowy odcinek nosi nazwę dwunastnicy. To właśnie tu strawione zostają niezemulgowane tłuszcze, z którymi nie poradził sobie żołądek.
Warto pamiętać, że ważną rolę w trawieniu tych składników odgrywają wątroba oraz trzustka. W jelicie cienkim trawione są też białka, które, przy kontakcie z odpowiednimi enzymami w soku trzustkowym, rozkładane są do postaci aminokwasów. Enzymy te działają w środowisku zasadowym i noszą nazwy: trypsyna, chymotrypsyna i elastaza
Gdy jelito cienkie rozprawi się już ze wszystkimi składnikami pokarmowymi, które się do niego dostały, rozpoczyna się proces wchłaniania ich do organizmu. Niestrawione i niewchłonięte resztki pokarmu trafiają do jelita grubego i w formie kału wydalane są z organizmu.
Z tego powodu częstym narzędziem diagnostycznym układu trawiennego jest badanie stolca. To właśnie w nim można zaobserwować, jak organizm radzi sobie z trawieniem poszczególnych składników.
Po analizie laboratoryjnej kału lekarz jest w stanie stwierdzić czy układ trawienny funkcjonuje prawidłowo. Proces trawienia nie zawsze jednak przebiega prawidłowo, a następstwem tych nieprawidłowości dolegliwości ze strony układu pokarmowego, ale nie tylko.
Jakie to dolegliwości?
Przyczyny i rodzaje problemów z trawieniem
Układ pokarmowy człowieka jest dobrze przemyślanym mechanizmem i kiedy działa poprawnie – trawienie przebiega sprawnie. Skutkiem prawidłowego trawienia jest tzw. dobra przemiana materii oraz zdrowy, odżywiony i pełen energii organizm.
Jeśli jednak po jedzeniu nie czujesz się komfortowo i pojawiają się problemy takie jak: wzdęcia, nadkwasota oraz uczucie zalegania czegoś na żołądku – może się okazać, że masz problemy z trawieniem lub też Twoja dieta jest zbyt ciężkostrawna.
Jakie są podstawowe przyczyny takich dolegliwości?
Do podstawowych przyczyn problemów z trawieniem należą m.in.:
- zbyt tłuste i obfite posiłki,
- choroby układu pokarmowego,
- zbyt szybkie spożywanie posiłków,
- stres.
Czynników tych może być znacznie więcej, ponieważ mogą one także wynikać ze złej jakości pokarmu, niewłaściwej ilości snu oraz nieprawidłowo zbilansowanej diety.
Stres czynnikiem powodującym problemy trawienne
Zmęczony, zestresowany organizm często miewa problemy z trawieniem, co łatwo zobrazować na przykładzie osób przed ważnymi wydarzeniami w życiu. W takich sytuacjach często dochodzi do powstania skurczów żołądka, biegunek oraz innych dolegliwości.
Stres jest bowiem czynnikiem szkodliwym dla całego organizmu, a kiedy poszczególne układy nie pracują w efektywny sposób – trawienie także bywa zaburzone.
Często więc eliminując tylko ten czynnik, gospodarka trawienna staje na nogi i zaczyna funkcjonować na najwyższych obrotach.
Dużo snu i unikanie stresu to czynniki, które mogą zlikwidować wiele problemów z trawieniem oraz nadwagą.
Zbyt obfita i tłusta dieta, a trawienie i niestrawność
Problemy z trawieniem pojawiają się także po zbyt obfitym grillowaniu oraz kilkudniowym spożywaniu tłustych pokarmów np. w czasie świąt.
W takich sytuacjach przyczyna niestrawności jest dość łatwa do zdiagnozowania i w wielu przypadkach po zmianie diety na lżejszą, objawy ustępują.
W takiej sytuacji warto wspomóc się ziołami na trawienie oraz zmniejszyć ilość tłustych posiłków.
Najczęstsze dolegliwości ze strony układu trawiennego
Do najczęstszych dolegliwości trawiennych spowodowanych spożyciem nadmiernej ilości ciężkostrawnych pokarmów należą m.in.:
- wzdęcia,
- gazy,
- zgaga,
- zaparcie,
- uczucie kłucia,
- mdłości,
- biegunki,
- bóle brzucha.
Sporadycznie występujące gazy, zaparcia lub biegunka mogą być sygnałem świadczącym o zróżnicowanych stanach chorobowych.
Jeśli powyżej opisane symptomy doskwierają Ci regularnie, może się okazać, że potrzebujesz fachowej diagnostyki oraz zastosowania leczenia układu pokarmowego.
Najczęstsze schorzenia układu pokarmowego
Przyczyną powyżej opisanych dolegliwości mogą być schorzenia układu pokarmowego, takie jak:
- refluks przełyku,
- kamica żółciowa
- zapalenie jelit,
- choroba wrzodowa żołądka,
- nowotwór,
- zespół jelita drażliwego,
- grypa żołądkowa,
- nietolerancja pokarmowa,
- polipy przewodu pokarmowego,
- grzybica przełyku,
- I wiele innych przyczyn.
Z tego powodu, w przypadku niestrawności i utrzymujących się problemów z układem trawiennym, należy zdiagnozować ich przyczynę.
Lekarz rodzinny, po jej rozpoznaniu, może zalecić odpowiednie leki, zabiegi lub zmianę diety.
Jeśli problemy się utrzymują lub lekarz uzna, że niezbędne jest dalsze leczenie specjalistyczne, skieruje Cię do gastrologa.
Częstym zaleceniem jest zaprzestanie spożywania smażonych i tłustych potraw, na rzecz gotowanych i duszonych składników pokarmowych.
Jak poprawić trawienie?
Troska o układ pokarmowy może być sposobem na uniknięcie poważniejszych problemów z trawieniem w przyszłości.
Warto więc zadbać o to, aby dieta była zdrowa oraz niezbyt ciężkostrawna.
Posiłki powinny być także regularne i niespożywane w pośpiechu.
Celebrowanie jedzenia i powolne oraz dokładne gryzienie każdego kęsa może być sposobem na lepsze trawienie.
W taki sposób do żołądka trafiają składniki rozdrobnione, a organizm podejmuje mniejszy wysiłek, aby je przetworzyć.
Warto także unikać popijania pokarmów bardzo dużą ilością płynów i wspomagać się ziołowymi, gorącymi herbatkami.
Sposobem na przyspieszenie przemiany materii i trawienia jest także regularna aktywność fizyczna.
Często wystarczy kilka razy w tygodniu uprawiać jogging lub jazdę na rowerze – nawet dłuższy spacer po obfitym obiedzie może być dobrym pomysłem (nawet jak Ci się nie chce, a kanapa lub łóżko przyciągają jak magnes).
Sport pomaga także w walce ze stresem, który jak wiadomo może powodować problemy z trawieniem i układem pokarmowym.
Uwaga:
W niektórych przypadkach problemy z trawieniem mogą być spowodowane nietolerancjami pokarmowymi.
Częste schorzenia to uczulenie na gluten (celiakia) bądź nietolerancja laktozy.
Warto więc sprawdzić, czy Twój organizm toleruje wyżej wymienione, a w razie stwierdzenia nietolerancji – należy te produkty z diety wyeliminować.
Nawyki pozytywnie wpływające na trawienie
Warto także zadbać o inne zdrowe nawyki żywieniowe, które stosowane każdego dnia w wyraźny sposób wspomogą funkcjonowanie układu trawiennego i będą pomocne w uniknięciu zatruć pokarmowych.
Do takich działań należą m.in.:
- mycie rąk przed posiłkiem,
- dokładne mycie żywności,
- spożywanie posiłków regularnie,
- picie ziołowych herbatek na trawienie,
- uprawianie sportu,
- wybór naturalnych produktów,
- unikanie produktów wysoko przetworzonych,
- unikanie produktów z dużą ilością chemicznych dodatków,
- dbałość o zbilansowaną dietę,
- unikanie używek,
- unikanie potraw smażonych.
Brak dbałości o żołądek oraz inne narządy układu pokarmowego może w przyszłości skutkować nie tylko problemami z trawieniem, ale też poważniejszymi, przewlekłymi dolegliwościami w postaci wrzodów żołądka, wzdęć refluksu bądź nadkwasoty.
Warto więc zadbać o prawidłowy balans węglowodanów, białek i tłuszczów oraz spożywać warzywa z błonnikiem (jeśli nie ma przeciwwskazań).
Często także, nawet wprowadzenie nawyku w postaci wypijania o poranku szklanki wody z sokiem z cytryny – może w dłuższej perspektywie wyraźnie poprawić trawienie, a nawet pomóc w utracie masy ciała.
Stosowanie powyższych wskazówek, pomaga zapobiegać poważniejszym problemom trawiennym, które w zaawansowanym stadium często nie da się zniwelować domowymi sposobami.
Lepiej więc zapobiegać, niż leczyć.
Wskazówka:
Często, aby poprawić trawienie, wystarczy jedynie zmniejszyć objętość spożywanych jednorazowo posiłków.
W ten sposób układ pokarmowy nie musi radzić sobie z olbrzymią ilością jedzenia na raz i sprawniej trawi spożywany pokarm.
Suplementy diety na trawienie – czy tędy droga?
Suplementy diety na trawienie mogą być pomocne w przypadku niektórych problemów trawiennych.
Do takich specyfików należą zwykle ziołowe mieszanki w formie herbat.
Suplementy diety na trawienie mogą także mieć formę kapsułek z wyciągami z roślin i owoców.
Często spotykane są także tabletki z mieszanką ziół znanych ze swoich właściwości wspomagających układ pokarmowy.
Przy niezbyt poważnych dolegliwościach, takie specyfiki mogą pomóc w osiągnięciu lepszego samopoczucia.
Istnieje także wiele specyfików, które mają za zadanie wspomóc funkcjonowanie wątroby lub też pobudzenie wytwarzania soków trawiennych.
Suplementy nie są jednak lekami i w przypadku poważnych dolegliwości należy zasięgnąć porady lekarza.
Jaki lekarz pomaga na problemy trawienne?
Lekarz pomagający w problemach trawiennych to gastroenterolog.
To właśnie ten specjalista pomaga pacjentom ze schorzeniami ze strony układu trawiennego.
Gastroenterolog zleca odpowiednie badania, które pozwalają na zdiagnozowanie przyczyny złego samopoczucia.
Niektóre z nich może też zlecić także lekarz rodzinny.
Przykładowe badania diagnozujące problemy z trawieniem i układem pokarmowym to m.in.:
- gastroskopia,
- test na Helicobacter pyroli,
- badania kału,
- kolonoskopia,
- USG jamy brzusznej,
- rektoskopia,
- badanie patomorfologiczne wycinków,
- inne testy diagnostyczne.
Po wykonaniu zleconych badań lekarz może określić to czy dolegliwości związane z trawieniem są spowodowane schorzeniem układu pokarmowego, czy też niewłaściwą dietą lub spożyciem ciężkostrawnych potraw.
Dlatego trawienie jest tak ważne?
Gdy układ pokarmowy człowieka funkcjonuje poprawnie, składniki pokarmowe takie jak tłuszcze, białka i węglowodany są poddawane działaniu enzymów, sprawnie trawione i – w łatwej do przyswojenia postaci – wchłonięte do organizmu.
Jeśli natomiast w procesie tym pojawiają się mniej lub bardziej dokuczliwe dolegliwości, jak np. niestrawność, lub wzdęcia, należy szukać przyczyny takiego stanu rzeczy i go leczyć.
Najważniejszym ogniwem dobrego funkcjonowania układu trawiennego jest jednak stała dbałość o jego stan.
Zdrowa dieta, uprawianie sportu i unikanie zbyt tłustej żywności to czynniki pomocne w zachowaniu dobrego zdrowia i uniknięciu problemów gastrycznych.
Warto także raz jeszcze przypomnieć, że proces trawienia rozpoczyna się już w jamie ustnej.
Rozszerzając swoją świadomość i wdrażając zdrowe nawyki, można pomóc swojemu organizmowi w poprawnym funkcjonowaniu.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
