Odbyt: dolegliwości, funkcje, przeciwdziałanie chorobom z jego strony
Autor: Karolina Zatoń / artykuł konsultowany z dr Agnieszką Dobkowską
Niemal każdy temat związany z odbytem uznawany jest, całkiem niepotrzebnie, za wstydliwy. Każdy z nas go ma, a jego choroby są również… powszechne.
O ile u kilkuletnich dzieci hasło (zwłaszcza w fazie analnej) „mamo/tato, kupa” nikogo nie dziwi, tak osoby dorosłe rzadko mówią o pracy tego elementu organizmu. A jest on niezwykle istotny i to nie tylko w procesie wydalania, ale również… może być źródłem przyjemności. Tak, seksualnej.
Jednak jest on przede wszystkim końcowym elementem układu pokarmowego. I to dzięki odbytowi możemy cieszyć się łatwym oddawaniem stolca lub… cierpieć z powodu kłopotów z tym procesem. Warto dowiedzieć się, które objawy powinny nas niepokoić oraz dlaczego odbyt jest tak ważną częścią ciała.
Czym jest odbyt i jak jest zbudowany?
Anus, czyli po łacinie odbyt, to krańcowa część przewodu pokarmowego. Jest on niewielkim odcinkiem przewodu pokarmowego – ma około 4 cm długości. Znajduje się bezpośrednio przy wejściu do odbytnicy i przechodzi też przez dno miednicy.
Cały odbyt otoczony jest fałdami, które schodzą się w linię grzebieniastą. Błona śluzowa, w której zbudowany jest odbyt, w swojej wewnętrznej części na zewnątrz przechodzi w skórę.
Sam odbyt jest otoczony po obu stronach pośladkami (a dokładniej, mięśniami pośladkowymi), które zapewniają ochronę przed urazami mechanicznymi.
Najważniejszymi elementami w jego budowie są mięśnie:
- zwieracz odbytu wewnętrzny
- zwieracz odbytu zewnętrzny
Zwieracz wewnętrzny działa całkowicie niezależnie od naszej woli i nie masz wpływu na jego pracę. Zbudowany jest z mięśni gładkich i jest kluczowy w procesie utrzymania stolca.
To od jego poprawnego działania jest uzależnione utrzymanie odpowiedniego ciśnienia w kanale odbytu, a także napięcie. Mięsień zewnętrzny odbytu z kolei możemy kontrolować.
Zbudowany on jest z mięśni poprzecznie prążkowanych (czyli takich, które budują mięśnie szkieletowe).
Pozwala on na (kontrolowane) oddawanie stolca, czyli usuwanie z organizmu pozostałości po procesie przemiany materii, które chociaż niekiedy brzydko pachną, to lepiej dla nas, gdy znajdują się poza naszymi jelitami.
Funkcje odbytu, czyli wydalanie i seks
Głównym zadaniem odbytu jest funkcja wydalnicza. Jako końcowy odcinek przewodu pokarmowego umożliwia oddawanie stolca. Prawidłowa praca mięśnia odbytu pozwala także na wstrzymanie oddania stolca, ponieważ mamy nad nim kontrolę.
Przez odbyt wydostaje się nie tylko stolec, ale także i nagromadzone w jelitach gazy (nazywane wzdęciami lub potocznie „bąkami”). Nad ich oddawaniem także masz kontrolę.
Odbyt jest niezwykle wrażliwą sferą erogenną, przez co jego funkcje obejmują także sferę seksualną.
Zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą uzyskać satysfakcję seksualną podczas stosunku analnego.
W obu przypadkach spowodowane to jest różnymi czynnikami.
U mężczyzny penetracja odbytu może powodować przyjemne doznania i stymulować prostatę, czyli męski punkt G.
U kobiety stymulacja tylnej ściany pochwy przez odbyt może być przyjemna dzięki temu, że nerwy łechtaczki dosięgają też tam.
Stosunek analny w dawnych czasach bardzo często stosowano jako metodę uniknięcia zajścia w ciążę (przez niektórych: do dzisiaj).
Warto przy tym dodać, że przy pieszczotach lub penetracji, może dojść do zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową lub innych infekcji (np. zapalenia pęcherza moczowego).
Istotny jest także fakt, że odbyt, nawet w sytuacji silnego pobudzenia, nie ulegnie naturalnemu nawilżeniu.
Konieczne jest więc podczas pieszczot analnych stosowanie preparatu nawilżającego – dla przyjemności, jak i bezpieczeństwa (uszkodzenia nabłonka mogą powodować rozwój różnych infekcji).
Brak rozluźnienia czy naprężenie mięśni zwieraczy może prowadzić do ogromnych fizycznych szkód.
Osoba penetrowana musi być w pełni rozluźniona, a penetrująca niezwykle delikatna, wyczulona na zmiany w zachowaniu partnerki lub partnera.
Natarczywa próba doprowadzenia do stosunku może zakończyć się uszkodzeniem zwieracza.
Jakie problemy z odbytem powinny Cię skierować do lekarza rodzinnego?
Objawów ze strony odbytu nie sposób przeoczyć, chociaż najczęściej… sami nie chcemy ich widzieć.
Do najpopularniejszych objawów chorób tej części ciała należą:
- świąd,
- pieczenie,
- zaparcia,
- problem z utrzymaniem stolca,
- krwawienie,
- ból podczas oddawanie stolca.
- wypadanie odbytu
Każdy z tych objawów utrzymujący się przez dłuższy czas może być zwiastunem choroby. Ale jakiej?
Diagnozowanie tych problemów zostaw lekarzowi. Wbrew pozorom: lekarze rodzinni dużo widzieli w swojej praktyce i mogą Ci pomóc w zdiagnozowaniu problemów z końcowym odcinkiem układu pokarmowego.
A w razie potrzeby, skierować na dalszą diagnostykę, chociażby po to, żeby rozpocząć leczenie chorób odbytu nieco skuteczniej, niż czekając, aż dolegliwości miną.
Jeśli wstydzisz się iść do lekarza, a czujesz, że dolegliwości ze strony odbytu robią się nieprzyjemne – skorzystaj z konsultacji telemedycznej w kierunku problemów z układem pokarmowym w Dimedic.
Porozmawiasz z lekarzem i otrzymasz pomoc – bez wychodzenia z domu, również w weekendy i święta.
Choroby odbytu
Odbyt mimo niewielkich rozmiarów, może przysporzyć wiele dolegliwości. Te najpoważniejsze, onkologiczne schorzenia odbytu są niestety częste. U mężczyzn nowotwory jelita i odbytu są trzecimi najczęściej występującymi rodzajami raka.
U kobiet typu nowotworów jest znacznie więcej to drugie w kolejności najliczniejszych schorzeń onkologicznych (źródło).
Do spotykanych chorób odbytu można zaliczyć:
- hemoroidy (ICD-10: I84.9)
- przetoka odbytu (ICD – 10: K60.3)
- szczelina odbytu I(CD – 10: K60.2
- wypadanie odbytu (ICD-10: K62.2)
- krwawienia z odbytu (ICD-10: K62.5)
- polip odbytu (ICD-10: K62.0)
- rak odbytu (ICD-10: C21.0)
- choroby przenoszone drogą płciową (ICD-10: A.64, A56.3, A.53, A.54)
- wrzodziejace zapalenie jelita grubego (ICD-10: K5),
- grzybica odbytu i skóry otaczającej (ICD-10: B35).
Hemoroidy
Guzki krwawnicze, znane lepiej pod nazwą hemoroidy lub jako żylaki odbytu. Ich wygląd można porównać do maleńkich poduszeczek, które wypełnione są krwią. Na tę dolegliwość zapadają osoby w różnym wieku, także i dzieci.
Kiedy żyły odbytu, a konkretnie splotu odbytniczego, ulegają powiększeniu, albo w ich obrębie dochodzi do stanu zapalnego, mówimy o hemoroidach. Chociaż hemoroidy mogą mieć podłoże genetyczne, to najczęściej guzki krwawnicze są chorobą nabytą. Często chorują na nie osoby spędzające dużo czasu w pozycji siedzącej, ale też borykające się z zatwardzeniem czy przewlekłymi biegunkami.
Do pojawienia się hemoroidów może przyczynić się stres, spożywanie alkoholu, a także dieta, w której jest mało błonnika. Hemoroidy mogą być umiejscowione wewnętrznie oraz zewnętrznie.
Jeżeli zgłosimy się do internisty we wczesnym stadium rozwoju hemoroidów, szansa na szybkie wyleczenie jest ogromna. W takim wypadku najczęściej nie ma konieczności wprowadzenia leczenia. W pierwszym etapie nie stosuje się leczenia farmakologicznego, a jedynie stosuje bogatą w błonnik dietę.
Lekarz rodzinny nawet podczas wywiadu zebranego w trakcie teleporady, będzie w stanie ocenić to w jak wysokim stadium zaawansowania znajduje się choroba.
Kiedy schorzenie jest bardzo zaawansowane, niezbędna może się okazać pomoc proktologa.
W przypadkach, w których choroba jest bardzo zaawansowana, również konieczne może okazać się przeprowadzenie zabiegu.
Przetoka odbytu
Najprościej mówiąc, przetoka odbytu to pęknięcie błony śluzowej kanału odbytu, które się nie goi i powoduje zakażenie w okolicach odbytu. Objawami tego schorzenia są ból, a także ropne upławy czy wyczuwalny guzek.
Przetoka odbytu bywa często następstwem choroby Leśniowskiego-Crohna. Zapalenie uchyłków czy przebyte zabiegi proktologiczne, ginekologiczne, gruźlica, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, także mogą się przyczyniać do powstania przetoki.
Pierwszym i najbardziej charakterystycznym objawem przetoki odbytu jest ropień, który może mieć nawracający charakter.
Szczelina odbytu
Najczęściej powstaje ona na spoidle od kości ogonowej, na błonie śluzowej odbytu. Niestety powód pojawienie się tej rany nie jest nadal do końca znany.
W zwieraczu pojawia się niewiadomego pochodzenia napięcie, które w znaczący sposób przyczynia się do powstania szczeliny. W przypadku szczeliny odbytu ból najczęściej odczuwalny jest podczas wypróżnień.
W pierwszym etapie, po zebraniu wywiadu lekarz rodzinny zaleca najczęściej zmianę diety, pomocne mogą okazać się nasiadówki w ciepłej wodzie czy leki do stosowania miejscowego.
Wypadanie odbytu
To schorzenie pojawia się najczęściej w momencie osłabienia mięśni dna miednicy. Kiedy są na tyle słabe, że nie trzymają odbytnicy w swoim miejscu, może dojść do jej wypadania przez odbyt.
Dzieje się tak często przy przewlekłych zaparciach, kiedy oddaniu stolca towarzyszy ogromny wysiłek. Schorzeniami towarzyszącymi wypadaniu odbytu są najczęściej nietrzymanie moczu i stolca.
Przy tej chorobie najczęściej konieczna staje się pomoc proktologa. Decyzja lekarza co do podjęcia działań leczniczych, poparta jest zawsze szczegółowym wywiadem z pacjentem. Znaczenie ma tutaj wiek i przede wszystkim kondycja fizyczna chorego.
Odpowiednia dieta czy właściwe nawadnianie organizmu, mogą zahamować rozwój choroby. Najczęściej jednak by ją całkowicie wyeliminować, konieczny jest zabieg operacyjny.
Krwawienia z odbytu
Kiedy na papierze toaletowym, po oddaniu stolca, czy w muszli klozetowej widoczna jest krew, mówimy o krwawieniu z odbytu.Przed udaniem się do lekarza warto przyjrzeć się konsystencji i kolorowi krwi: czy jest jasnoczerwona, czy ciemna, a nawet ze skrzepami.
Taka informacja będzie niezwykle ważna dla lekarza internisty. Krwawienie może być spowodowane hemoroidami, ale także bardzo poważnymi schorzeniami jak np. rak jelita.
Tego objawu nigdy nie można bagatelizować, zawsze należy udać się po pomoc do lekarza rodzinnego, który zastosuje leczenie, albo w razie potrzeby pokieruje do proktologa.
Najważniejsze jest tutaj ustalenie przyczyny tego objawu, a samo krwawienie jest jedynie objawem innego problemu.
Rak odbytu
Jest on bardzo poważnym schorzeniem, które jednak przypada stosunkowo rzadko, a statystycznie dotyka najczęściej osób po 60. roku życia. Zwiększone ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu jest zauważalny w grupie palaczy, a także u osób niezwykle aktywnych seksualnie (stosunki analne), z wieloma partnerami. Często spotykanym typem raka odbytu jest typ wywoływany przez onkogenne rodzaje HPV.
Objawy, które mogą wskazywać na ten nowotwór, to przede wszystkim krwawienia. W tym przypadku pojawia się świeża, jasnoczerwona krew. Chorzy odczuwają także często dolegliwości bólowe podczas oddawania stolca, często guz odbytu wyczuwalny jest palcem.
Nierzadkie jest także odczucie ciała obcego znajdującego się w odbycie oraz powiększenie węzłów chłonnych umiejscowionych w pachwinach. Nie można bagatelizować także oboczności śluzu w kale.
Choroby przenoszone drogą płciową
Podczas stosunku analnego można się nabawić chorób przenoszonych droga płciową. Mimo że chorobami wenerycznymi zarazić się można także w inny sposób np. na basenie, jednak o tego rodzaju przenoszeniu w praktyce mówi się bardzo rzadko.
Do najczęściej spotykanych, zalicza się rzeżączkę, kiłę, chlamydiozę, HPV, HIV oraz grzybicę. Niestety mimo tego, że choroby przenoszone drogą płciową nie zawsze dają silne objawy, ich powikłania mogą być poważne.
Warto dokładnie obserwować swoje ciało i nie należy lekceważyć objawów, jakie nam daje.
Czy każda choroba odbytu wymaga wizyty u proktologa?
Tak jak w przypadku wielu schorzeń, znaczny odsetek chorób odbytu leczy internista. Lekarz rodzinny także przeprowadza badanie odbytu per rectum. Dlatego właśnie w bardzo wielu przypadkach jest w stanie wprowadzić skuteczne leczenie.
W przypadkach najpoważniejszych, skomplikowanych, wymagających przeprowadzenia zabiegu, lekarz skieruje do proktologa. W trakcie, czy po przebytych chorobach tego narządu warto kontrolować na bieżąco sytuację. Regularne wizyty u lekarza rodzinnego czy proktologa pomogą utrzymać choroby w ryzach.
Wstyd, czy nie: warto dbać o swój odbyt
Bardzo wiele dokuczliwych dolegliwości, takich jak ból, pieczenie, a nawet krwawienie, są ignorowane, a niekiedy nawet ukrywane przed partnerem, czy innymi członkami rodziny. Wiele osób nie chce poruszać tego tematu nawet podczas wizyty u lekarza.
Jest to dużym błędem, ponieważ nawet w trudnych przypadkach schorzenia odbytu mogą być wyleczone, bardzo ważne jest jednak ich wczesne wykrycie. Ze względu na to, że odbyt ma ciągły kontakt z kałem, sprawia to, że istnieje duże prawdopodobieństwo jego chorób.
Co więcej, dolegliwości z nim związane nie są zależne od wieku – borykają się z nimi już nawet dzieci.
Osoby, które większą część dnia spędzają w pozycji siedzącej, np. z powodu pracy są bardziej narażone na choroby tej części układu pokarmowego.
Lekarze biją na alarm, że zgłaszające się do nich osoby z dolegliwościami odbytu, najczęściej przychodzą bardzo późno, przez co sami zawężamy możliwości leczenia.
W jaki sposób dbać o odbyt?
Temat może wydawać się śmieszny jednak osoby, które wiele godzin spędzają w pozycji siedzącej, są w sposób szczególny narażone na choroby odbytu. Taki tryb życia szczególnie sprzyja powstawaniu hemoroidów.
Jeżeli siedzisz znaczną część doby, musisz się liczyć z tym, że mogą trapić się zaparcia. Kiedy nie dostarczamy swojemu organizmowi odpowiedniej dawki ruchu, nasz metabolizm zwalnia, przez co zaczynają dolegać nam problemy z wypróżnianiem.
Żeby ich uniknąć mimo siedzącej pracy, nie należy zapominać o dostarczeniu swojemu ciału odpowiedniej dawki ruchu po niej. W ten sposób poprawimy nie tylko przemianę materii, ale także unikniemy problemów z układem krążenia, zmniejszymy tym samym prawdopodobieństwo hemoroidów.
Niezwykle ważne jest także częste zmienianie pozycji w trakcie wielu godzin siedzenia. Wiele firm wprowadza nawet małe, biurowe siłownie, które pozwalają, chociaż na kilka minut ruchu.
W innym wypadku nawet wykonanie kilku skłonów pomoże nam zadbać o swoje zdrowie. Taką mini gimnastykę można wykonać nawet podczas rozmowy telefonicznej z klientem.
Bardzo dobrym sposobem jest zakup biurka z regulowaną wysokością, dzięki czemu będzie możliwa częsta zmiana pozycji – od siedzącej do stojącej.
Bardzo ważna jest odpowiednia dieta, wiele problemów z wypróżnień bierze się ze spożywania zbyt małej ilości wody, ciężkostrawne, duże posiłki także nie są wskazane.
W zależności od przypadłości, jaka nam dokucza, możliwe jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego, niekiedy jednak istnieje konieczność wykonania zabiegu.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
