Przełyk: co warto o nim wiedzieć
Autor: Karolina Zatoń / artykuł konsultowany z dr Agnieszką Dobkowską
Przełyk jest niezwykle ważnym elementem układu pokarmowego. To dzięki niemu możemy pobierać pokarm oraz płyny z otoczenia, następnie… je trawić i wydalać.
O przełyku, podobnie jak innych elementach układu pokarmowego, myślimy dopiero wtedy, kiedy coś jest z nimi nie tak. Budowa czy funkcje są dla nas… mniej istotne. Dopóki wszystko działa dobrze.
Co jednak, kiedy pojawiają się kłopoty z przełykiem? I dlaczego potrafi dać on o sobie znać kiedy przełkniesz coś gorącego?
Czym jest przełyk i jakiego układu jest częścią?
Każdy nawet najmniejszy organ w naszym ciele pełni cały szereg ważnych funkcji. Nie inaczej jest z przełykiem. Bez większości z nich nie możemy się obejść, nasz organizm nie będzie funkcjonował prawidłowo.
Układ pokarmowy, jest odpowiedzialny za odżywianie. Patrząc od góry, będzie to jama ustna, która łączy się z gardłem, przełykiem, następnie żołądkiem i jelitem cienkim i jelitem grubym (jelito ślepe, okrężnica oraz odbytnica), na końcu odbyt.
To przez przełyk dostarczamy wraz z pożywieniem do organizmu niezbędne do życia produkty, oraz napoje, przede wszystkim wodę. Przełyk, który swoim wyglądem przypomina rurkę, łączy gardło z żołądkiem.
Przyjmuje się, że u dorosłego człowieka przełyk ma około 25 cm długości. Rozpoczyna się na szyi, na wysokości kręgu C6, czyli na wysokości szóstego kręgu szyjnego. Jego koniec to wysokość dziesiątego z dwunastu kręgów piersiowych – Th10.
Budowa przełyku
Przełyk można podzielić na trzy główne części:
- szyjną
- piersiową
- brzuszną
W literaturze, czy podczas wizyty u lekarza te części przełyku można także spotkać pod nazwami górna, środkowa oraz dolna.
Najdłuższy jest odcinek środkowy, czyli piersiowy, odcinek brzuszny jest najkrótszy.
Patrząc od góry, pierwszą częścią przełyku jest zwieracz gardłowo – przełykowy.
Jest to mięsień, który ma okrężny charakter, to właśnie on stanowi granicę między gardłem a przełykiem.
Na samym dole przełyku także znajduje się zwieracz, jest to dolny zwieracz przełyku.
Ściana przełyku
Na ścianę przełyku składają się cztery warstwy, każda z nich jest błoną, zaczynając od tej najbardziej zewnętrznej:
- śluzową
- podśluzową
- mięśniową
- zewnętrzną
Część z nich zbudowana jest dodatkowo z kilku warstw, błona śluzowa składa się nabłonka wielowarstwowego.
Błona mięśniowa zbudowana jest z okrężnej warstwy wewnętrznej i podłużnej warstwy zewnętrznej.
Podobnie jak nabłonek, który wyściela jamę ustną i gardło, nabłonek, z którego składa się błona śluzowa przełyku, nie ma charakteru rogowaciejącego.
W blaszce właściwej znaleźć można niezbyt liczne grudki limfatyczne oraz komórki.
W błonie podśluzowej znajdują się gruczoły przełykowe, to one odpowiedzialne są za wytwarzanie śluzu, który pozwala utrzymać odpowiednie nawilżenie błony śluzowej.
Dzięki temu pokarm jest bezproblemowo transportowany dalej.
Błona mięśniowa, która podobnie jak ta, która znajduje się w jamie ustnej, czy gardle, jest prążkowana – to ona odpowiada za to, że pokarm, który połknęliśmy, dostaje się do żołądka. Ten proces jest ostatnią, krańcową fazą połykania.
Jakie funkcje pełni przełyk?
Głównym zadaniem, jakie stoi przed przełykiem, jest transport spożytego przez nas pożywienia do żołądka.
Jego specyficzny wygląd, czyli układającą się w fałdy wyściółka, skonstruowana jest w taki sposób, by możliwe było, rozciągnie tych fałd.
Przełyk, mimo że jest ważną częścią przewodu pokarmowego, nie ma nic wspólnego z trawieniem.
W jego obszarze nie są bowiem wydzielane, niezbędne do procesu trawienia enzymy.
Pokarm, który spożywamy przesuwa się w dół przewodu pokarmowego przez przełyk, dzięki skurczowi jego ścian, a także fałdów.
Te ruchy pozwalają na transport spożywanego jedzenia do dalszych fragmentów układu pokarmowego.
Na drodze od spożycia pokarmu do jego wydalenia znajduje się kilka blokad, które uniemożliwiają powrót pokarmowi do góry.
Jednym z nich jest dolny zwieracz przełyku, jest to mięsień, który łączy przełyk z żołądkiem.
Jego zadanie polega na tym, żeby to co zjedliśmy, kiedy już dostanie się do żołądka, nie miało możliwości powrotu do przełyku.
Jego praca polega w zasadzie na ciągłym skurczu, a okresy przerwy w nim mają miejsce jedynie po połknięciu nowego pożywienia.
Choroby przełyku
Dolegliwości, jakie mogą dotknąć przełyk, jest naprawdę wiele. Zaczynając od tych mechanicznych, jak np. wypicie przez nas zbyt gorącego napoju, co może skończyć się poparzeniem gardła i przełyku, kończąc na tych najpoważniejszych nowotworowych.
Dolegliwości przełykowe mogą dawać różne objawy, jednak najczęściej jest to odczucie pieczenia – zgaga.
W przypadku pojawienia się tego typu dolegliwości należy udać się do lekarza rodzinnego, który wdroży leczenie (dziś możesz to też zrobić bez wychodzenia z domu, poprzez wizytę u lekarza rodzinnego online).
Diagnostyka chorób przewodu pokarmowego wymaga bardzo często dodatkowych badań, jednak już podczas konsultacji z lekarzem rodzinnym, wprowadzone leczenie może przynieść ulgę.
W przypadku przełyku takim badaniem jest endoskopia – badanie, podczas którego lekarz, używając do tego celu specjalistycznego sprzętu, wziernika, ocenia stan błony śluzowej od wewnątrz.
Podczas badania endoskopowego możliwe jest także wykonanie zabiegu jak np. pobranie wycinka, co pozwoli na przeprowadzenie badania histopatologicznego.
Jest to bardzo dokładne badanie, wykonuje się je m.in. po to, by wykluczyć nowotwór.
Niekiedy zdarza się, że do przełyku dostaje się ciało obce, podczas endoskopii będzie możliwe jego usunięcie.
Jedną z najczęściej spotykanych chorób przełyku jest choroba refluksowa przełyku.
Większość schorzeń tej części odcinka pokarmowego związana jest z jego nieprawidłową budową.
Dolegliwości mogą też być wynikiem zaburzenia funkcji przełyku, a także odcinkowych uszkodzeń.
Przeważnie objawy chorób przełyku nasilają się, są znacznie bardziej dokuczliwe, podczas stosowania diety bogatej w produkty, które go podrażniają.
Mocno kwaśne potrawy np. zawierające owoce o kwaskowatym smaku, a także alkohol czy ostre dania, do których przygotowania użyto pikantnych przypraw, podrażniają błonę śluzową przełyku.
Zgagę nasilają również ciężkostrawne dania, w szczególności te spożyte w dużych ilościach.
Pozycja leżąca także jest tu niewskazana, dlatego właśnie wiele osób zauważa nasilenie zgagi w nocy.
Warto zauważyć, że objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą być niejednoznaczne.
Ból gardła, chrypka, uczucie guli w gardle, czy kaszel bardzo często są brane za objawy przeziębienia, czy innej infekcji.
W przypadku ich przewlekłości zdarza się, że stoi za nimi problem związany z przewodem pokarmowym.
Z refluksem walczy coraz więcej osób, w literaturze można znaleźć statystyki, że mowa o 10, a nawet 20% populacji krajów rozwiniętych.
Refluks żołądkowo-przełykowy
Kiedy lekarz rodzinny lub lekarz internista wskazuje, że i nas ten problem dotyczy, warto zastosować się do jego zaleceń, ponieważ nie każdy problem wymaga specjalistycznych konsultacji z gastrologiem.
W przypadku chorób przełyku warto stosować się do ogólnie przyjętych zaleceń, które pomogą wyeliminować albo chociaż złagodzić męczące objawy.
W tym wypadku bardzo ważna jest dobrze skomponowana dieta – unikanie potraw, przypraw drażniących.
Warto zacząć traktować posiłki jako stały element dnia – regularność, a także możliwość powolnego spożycia posiłku jest bardzo ważna.
Pośpiech i nieregularne jedzenie mogą znacząco zaostrzyć stan, spożywanie niewielkich posiłków w regularnych odstępach jest najlepszym rozwiązaniem.
Ważne jest także unikanie wysiłku i przechodzenia do pozycji leżącej w ciągu 60 – 90 minut od posiłku.
Achalazja
Innym rzadszym i znacznie poważniejszym schorzeniem przełyku jest achalazja.
Głównym objawem przy tym schorzeniu są problemy, jakie zaczyna stwarzać połykanie.
W przebiegu achalazji przełyk staje się zbyt wąski, przez to zaburzone zostanie prawidłowe przełykanie, uszkodzony zostaje zwieracz przełyku.
Podobnie jak w przypadku refluksu objawami tego schorzenia mogą być:
- zgaga
- częste krztuszenie się
- odbijanie
Jednak w tym wypadku charakterystyczna jest trudność z połykaniem.
Tutaj także prawidłowa dieta i nawyki żywieniowe są niezwykle istotne.
W niektórych poważnie zaostrzonych przypadkach niezbędna okazuje się operacja.
Grzybica przełyku
Kandydoza, czyli pojawienie się w przewodzie pokarmowym drożdżaków w pierwszych fazach choroby przebiega bezobjawowo.
Symptomem, który powinien wywołać skojarzenie z tym schorzeniem, jest biały nalot na języku.
Drożdżaki z biegiem czasu powodują uszkodzenia przewodu pokarmowego – nadżerki.
W tym wypadku lekarz rodzinny zastosuje najprawdopodobniej leczenie farmakologiczne.
Żylaki
Mimo że żylaki większości z nas kojarzy z odbytem (hemoroidy), czy nogami mogą także znaleźć się w przełyku.
Najczęściej jednak nie są schorzeniem same w sobie, a pojawiają się w konsekwencji marskości wątroby.
Ta przypadłość może nieść ze sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, a nawet zagrażające życiu.
Bardzo ważne jest zastosowanie podejścia prewencyjnego.
U pacjentów, którzy mają zdiagnozowaną marskość wątroby, konieczne jest najczęściej wprowadzenie leków, które mają za zadanie utrzymać ciśnienie w układzie wrotnym na niskim poziomie.
Żylaki przełyku rozwijają się „po cichu”, nie dają najczęściej żadnych objawów.
W momencie, kiedy dojdzie do krwawienia mowa o zagrożeniu życia pacjenta.
Osoby będące w grupie ryzyka (najczęściej te nadużywające alkoholu, czy przy przebiegu wirusowego zapalenia wątroby), powinny jak najszybciej zastosować się do wskazówek lekarzy.
Oparzenia przełyku
Mowa tu o oparzeniach, które powstają po spożyciu substancji żrących.
Taka sytuacja ma miejsce, kiedy połkniemy substancję żrącą, najczęściej dzieje się to nieświadomie.
Dlatego należy bardzo uważać, kiedy odkamieniamy czajnik, czy używamy innych bardzo silnych substancji chemicznych w kuchni.
Chodzi tu o preparaty zawierające kwasy oraz zasady - właśnie od rodzaju połkniętej substancji zależą skutki.
Kiedy oparzenie ma miejsce, na skutek kontaktu ze środkiem dochodzi do martwicy, jeżeli jest to kwas mowa o martwicy koagulacyjnej, w przypadku zasadowego środka – rozpływnej.
W każdym takim przypadku należy bezzwłocznie zadzwonić na 112 lub udać się na najbliższy SOR.
Czy w przypadku problemów z przełykiem zawsze trzeba udać się do gastrologa?
Z wieloma problemami przełyku lekarz rodzinny radzi sobie bez pomocy specjalistów.
Podobnie może być w przypadku np. refluksu – internista wprowadzi odpowiednie leczenie, dzięki któremu objawy choroby ulegną wyciszeniu.
W przypadku problemów nie zwlekaj, najlepiej jak najszybciej umówić się na teleporadę.
Nawet podczas teleporady, czy wideoporady po wskazaniu męczących nas dolegliwości lekarz będzie w stanie nam pomóc.
Jest to bardzo wygodne rozwiązanie w szczególności dla tych, którzy bez przerwy odkładają wizytę u internisty z powodu braku czasu.
Dzięki wizycie na odległość możemy zadbać o zdrowie, nie zaniedbując przy tym codziennych obowiązków.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
