Antykoncepcja hormonalna jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży, która polega na zahamowaniu owulacji. Środkami blokującymi jajeczkowanie są hormony – gestageny i estrogeny, które są dostępne na polskim rynku pod postacią tabletek, plastrów, implantów, wkładek domacicznych oraz zastrzyków. Mity o antykoncepcji również nie ułatwiają zrozumienia tego, co dają metody skutecznego zapobiegania niechcianej ciąży.
Antykoncepcja hormonalna jest w Polsce dostępna pod postacią tabletek, plastrów antykoncepcyjnych, krążków dopochwowych, wkładek domacicznych, implantów podskórnych oraz zastrzyków. Działanie wszystkich wymienionych metod antykoncepcji opiera się na blokowaniu owulacji. Środkami odpowiedzialnymi za zahamowanie owulacji są gestageny – hormony, będące odpowiednikiem progesteronu, które działają antygonadotropowo.
Do gestagenów należą następujące substancje czynne:
lewonorgestrel,
norgestrel,
norgestron,
noretysteron,
linesterol,
noretynodrel
dezogestrel,
gestoden,
etonogestrel,
norgestimat,
norelgestromin,
dienogest,
drospirenon,
octan medroksyprogesteronu.
Oprócz gestagenów środki antykoncepcyjne zawierają także etynyloestradiol (ewentualnie estradiol) – czyli syntetyczny odpowiednik estrogenów, który nie tylko zapobiega ciąży, ale także pozwala kontrolować krwawienia z macicy. Rodzaje oraz dawki gestagenów i estrogenów różnią się w poszczególnych środkach antykoncepcyjnych.
Tabletki antykoncepcyjne dzieli się na jednoskładnikowe oraz dwuskładnikowe. Pierwsze zawierają tylko gestageny, drugie dodatkowo estrogeny. Tabletki jednoskładnikowe blokują owulację, ale także zagęszczają śluz w szyjce macicy przez co uniemożliwiają plemnikom przedostanie się do macicy oraz uniemożliwiają zagnieżdżenie się zarodka. Tabletki dwuskładnikowe cechują się jeszcze większą skutecznością, gdyż dodatkowo utrudniają dojrzewanie pęcherzyków Graafa.
Ponadto tabletki antykoncepcyjne dzieli się także jedno, dwu i trzyfazowe. Tabletki jednoskładnikowe są jednofazowe, co oznacza, że każda tabletka w blistrze zawiera taką samą dawkę hormonów. Przyjmuje się je przez cały cykl miesiączkowy, czyli przez 28 dni, bez konieczności robienia przerw czy przyjmowania tabletek w określonej kolejności. Tabletki dwuskładnikowe mają w składzie nie tylko gestagen, ale także etynyloestradiol – czyli syntetyczny odpowiednik estrogenu. Mogą być jedno, dwu lub trzyfazowe. Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe i jednofazowe mają taką samą dawkę hormonów. Przyjmuje się je przez 21 dni, a następnie robi się 7-dniową przerwę, w czasie której występuje krwawienie z odstawienia. Na rynku dostępne są też tabletki jednofazowe, które zażywa się w schemacie 24+4. Natomiast tabletki dwufazowe i trzyfazowe różnią się dawką hormonów - w jednym blistrze znajdziemy pigułki w różnych kolorach, które trzeba zażywać w określonej kolejności. Dwufazowe przyjmuje się najczęściej w schemacie 11+10, a trzyfazowe – 6+5+10. Podobnie jak w przypadku tabletek jednofazowych, po 21 dni robi się 7-dniową przerwę.
Plastry antykoncepcyjne, nazywane także antykoncepcyjnymi systemami transdermalnymi, działają podobnie jak dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – zapobiegają owulacji, zmieniają śluz w szyjce macicy, powodują zmiany w błonie śluzowej macicy oraz utrudniają dojrzewanie pęcherzyków Graafa. Różnica polega jedynie na sposobie podania hormonów. Zamiast połykać tabletkę każdego dnia, do ciała przykleja się plaster tygodniowo, który stale uwalnia hormony. Plastry utrzymuje stężenie hormonów w surowicy krwi na odpowiednim poziomie - od drugiego do 7 dnia po przyklejeniu, dlatego należy je zmieniać co tydzień. Dostępne w Polsce plastry antykoncepcyjne zawierają etynyloestradiol w dawce 0,60mg oraz w norelgestromin w dawce 6mg.
Spirala antykoncepcyjna, nazywana także wkładką domaciczną, należy do antykoncepcji długoterminowej. Raz umieszczona w macicy zabezpiecza przed ciążą przez kilkadziesiąt miesięcy. Spirale antykoncepcyjne dzieli się na miedziane oraz hormonalne. Pierwsze są wykonane z elastycznego plastiku i miedzi. Wykazują działanie plemnikobójcze. Drugie uwalniają hormony, które blokują owulację, zagęszczają śluz w szyjce macicy oraz uniemożliwiają zagnieżdżenie się zarodka. Wewnątrzmaciczne systemy hormonalne dostępne w Polsce zawierają lewonorgestrel. Dostępne na rynku preparaty różnią się między sobą zawartością hormonu - zawierają 13,5 lub 52 mg lewonorgestrelu. Spirale antykoncepcyjne z hormonami w opinii wielu lekarzy spełniają kryteria antykoncepcji idealnej - cechują się bardzo wysoką skutecznością oraz wywołują niewiele skutków ubocznych.
Implant antykoncepcyjny jest niewielkich rozmiarów pręcikiem, który wszczepia się pod skórę, najczęściej w ramię. Podobnie jak spirala antykoncepcyjna, należy do metod antykoncepcji długoterminowej. Wszczepiony pod skórę zabezpiecza przed ciążą przez 3 lata, ponadto cechuje się podobną skutecznością co wkładki domaciczne. Implanty antykoncepcyjne dostępne na polskim rynku zawierają etonogestrel w dawce 68 mg. Hormon uwalniany do krwiobiegu hamuje owulację, zagęszcza śluz przez co utrudnia plemnikom przedostanie się do macicy oraz utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.
Kolejną metodą antykoncepcji długoterminowej jest zastrzyk domięśniowy, podawany najczęściej w pośladek lub ramię. Dostępny w Polsce zastrzyk zawiera 150 mg medroksyprogesteronu. Antykoncepcja w iniekcji zabezpiecza przed ciążą przez 3 miesiące. Po upływie tego czasu należy wykonać kolejny zastrzyk, żeby ta metoda antykoncepcji była skuteczna. Zastrzyki zabezpieczające przed ciążą są w Polsce mało popularne, ale w Europie i Stanach Zjednoczonych mają wiele zwolenniczek. Ich skuteczność, przy regularnym podawaniu, jest porównywalna z pozostałymi metodami antykoncepcji długoterminowej.
Subskrybuj newsletter Dimedic i otrzymuj najciekawsze informacje oraz aktualne oferty. W mailu powitalnym otrzymasz e-book na temat menopauzy.
