Zawroty głowy: przyczyny, objawy, leczenie

Zawroty głowy to powszechny, często uciążliwy objaw, który może świadczyć o zaburzeniach układu przedsionkowego, naczyniowego lub neurologicznego. W artykule omówimy różne rodzaje zawrotów głowy – obwodowe i ośrodkowe – oraz przedstawimy ich najczęstsze przyczyny i towarzyszące objawy. Podpowiemy, jak postępować podczas ataku, kiedy zgłosić się do lekarza i do jakiego specjalisty się zwrócić.

Zawroty głowy: rodzaje

Zawroty głowy to subiektywne uczucie zawieszenia przestrzeni lub niestabilności, które może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Szacuje się, że nawet 30 % populacji przynajmniej raz w życiu doświadczy tego objawu. Ich etiologia jest rożnorodna, a mechanizmy patofizjologiczne mogą mieć charakter mechaniczny, metaboliczny, neurologiczny lub psychogenny. W literaturze wyróżnia się kilka modeli klasyfikacji, w tym podział na zawroty ośrodkowe i obwodowe. Określenie rodzaju zawrotów jest kluczowe dla właściwej diagnostyki i leczenia. Zrozumienie różnic między poszczególnymi typami pozwala na szybsze wdrożenie odpowiedniego postępowania oraz zmniejszenie ryzyka przewlekłych dolegliwości.

Obwodowe zawroty głowy

Obwodowe zawroty głowy wynikają z dysfunkcji struktur ucha wewnętrznego lub nerwu przedsionkowego. Najczęstszymi przyczynami są:

• Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy (BPPV),
• Zapalenie nerwu przedsionkowego,
• Choroba Ménière’a,
• Uszkodzenie narządu przedsionkowego w przebiegu urazu.

Objawem charakterystycznym jest nagłe uczucie wirowania, zwykle krótkotrwałe, wywoływane zmianą pozycji głowy. Podczas ataku pacjent może zgłaszać nudności oraz oczopląs. W badaniu przedmiotowym obserwuje się często oczopląs jednostronny, nasilający się po skierowaniu spojrzenia w stronę chorej strony.

Ośrodkowe zawroty głowy

Ośrodkowe zawroty głowy mają źródło w ośrodkowym układzie nerwowym, zwykle w pniu mózgu lub móżdżku. Do głównych przyczyn zaliczamy:

1. Udar niedokrwienny lub krwotoczny pnia mózgu,
2. Stwardnienie rozsiane,
3. Guzy tylnego dołu czaszki,
4. Migrena przedsionkowa,
5. Zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia, hiponatremia).

Objawy to nie tylko wirowanie, ale także zaburzenia koordynacji, dysartria, podwójne widzenie czy osłabienie czucia. Oczopląs w ośrodkowych zawrotach głowy bywa bardziej złożony i często zmienia kierunek.

Zawroty głowy: przyczyny

Przyczyny zawrotów głowy można podzielić na:

Kategoria	Przykłady
Mechaniczne	Łagodne napadowe położeniowe, urazy szyi
Naczyniowe	Udar, niedokrwienie mózgu
Metaboliczne i endokrynologiczne	Hipoglikemia, niedoczynność tarczycy
Neurologiczne	Stwardnienie rozsiane, guzy mózgu
Psychogenne	Lęk paniczny, zaburzenia adaptacyjne

Do czynników ryzyka należą nadciśnienie, cukrzyca, migrena oraz przewlekłe choroby kręgosłupa. Warto zwrócić uwagę na scharakteryzowane sytuacje wywołujące dolegliwość, takie jak:

• zawroty głowy przy wstawaniu – związane z ortostatycznym spadkiem ciśnienia tętniczego (spadek perfuzji mózgowej),
• zawroty głowy podczas leżenia – mogą sugerować BPPV lub zaburzenia ucha wewnętrznego,
• zawroty głowy przy schylaniu – częste w niskim ciśnieniu, dehydratacji lub zmianach napięcia mięśni szyi,
• zawroty głowy po wstaniu – podobne mechanizmowi przy wstawaniu, ale bardziej nasilone u osób z niewydolnością autonomicznego układu nerwowego.

W niektórych przypadkach obserwuje się jednocześnie zawroty głowy i mdłości, co nasila dyskomfort pacjenta. Mechaniczne przeciążenia kręgosłupa szyjnego mogą prowadzić do zawroty głowy od kręgosłupa lub konkretnie zawroty głowy od kręgosłupa szyjnego, gdy uszkodzone są receptory proprioceptywne w segmentach C1–C3.

Co robić kiedy poczujemy zawroty głowy?

W nagłym ataku zawrotów warto:

• Usiąść lub położyć się w bezpiecznym miejscu i unikać gwałtownych ruchów głową,
• Oddychać spokojnie, kontrolując częstość oddechów,
• Jeżeli zawroty wystąpią przy zmianie pozycji, wstać powoli, dając organizmowi czas na adaptację,
• Stosować techniki reorientacji przedsionkowej, np. manewr Epleya przy podejrzeniu BPPV,
• W przypadku nudności można przyjąć lek przeciwwymiotny zalecony przez lekarza.

Przykładowe kroki postępowania:

1. Sprawdź parametry życiowe (ciśnienie, tętno).
2. Unikaj nadmiernego światła i hałasu.
3. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 15–20 min, rozważ wezwanie pomocy medycznej.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza z zawrotami głowy?

Pilnej konsultacji wymagają:

• Nasilone lub przedłużające się objawy (> 1 godziny),
• Zawroty głowy z towarzyszącymi objawami ogniskowymi (np. niedowład kończyn, zaburzenia mowy),
• Gorączka i objawy zakażenia (podejrzenie zapalenia ucha wewnętrznego),
• Nagły początek silnych zawrotów po urazie głowy,
• Towarzysząca utrata przytomności lub omdlenia.

Warto pamiętać, że nawet łagodne epizody u osób z chorobami układu krążenia mogą wymagać diagnostyki różnicowej.

Do jakiego lekarza się zgłosić z zawrotami głowy?

Pierwszym kontaktem jest zazwyczaj lekarz rodzinny, który oceni wstępnie przyczynę i skieruje na badania. W zależności od wniosków może zalecić konsultację u:

• Otolaryngologa (BPPV, choroba Ménière’a),
• Neurologa (objawy ośrodkowe, migrena przedsionkowa),
• Kardiologa (zaburzenia ciśnienia, rytmu serca),
• Fizjoterapeuty (zawroty głowy od kręgosłupa).

Diagnoza zawrotów głowy
Proces diagnostyczny opiera się na:

Etap	Metody
Wywiad i badanie kliniczne	Test Dix–Hallpike’a, ocena oczopląsu
Badania obrazowe	MRI, CT głowy
Badania krwi	Morfologia, elektrolity, glikemia
Badania naczyniowe	USG Doppler tętnic szyjnych
Testy funkcji przedsionkowych	VNG, rotatoryczny fotonystagmograf

Dokładne rozpoznanie pozwala odróżnić obwodowe zawroty głowy od ośrodkowych i dobrać odpowiednią terapię.

Leczenie zawrotów głowy

Postępowanie terapeutyczne zależy od etiologii:

1. Leczenie farmakologiczne

• Leki przeciwhistaminowe (np. meklizyna) – zmniejszają pobudliwość przewodu półkolistego,
• Antycholinergiczne (skopolamina) – łagodzą nudności i mdłości,
• Leki nootropowe (piracetam) – poprawiają mikrokrążenie mózgowe.

Rehabilitacja przedsionkowa

• Ćwiczenia stabilizacyjne: trening równowagi i koordynacji,
• Manewry kanałowe: Epleya, Semonta, zwłaszcza przy BPPV.

Fizjoterapia kręgosłupa szyjnego

• Mobilizacje i masaże segmentów C0–C3,
• Ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie karku.

Interwencje chirurgiczne

• W przypadku guza lub zmian naczyniowych w obrębie ucha wewnętrznego,
• W rzadkich przypadkach plastyka przedsionka przy chorobie Ménière’a.

Modyfikacja stylu życia

• Unikanie nagłych zmian pozycji (szczególnie u osób z zawroty głowy przy wstawaniu),
• Optymalizacja nawodnienia i diety niskosodowej,
• Redukcja stresu i regularna aktywność fizyczna.

Tabela porównawcza metod leczenia

Metoda	Zalety	Wady
Farmakoterapia	Szybkie łagodzenie objawów	Skutki uboczne (uspokojenie)
Rehabilitacja przedsionkowa	Trwała poprawa równowagi	Wymaga zaangażowania pacjenta
Fizjoterapia kręgosłupa	Leczy przyczynę mechanicznych	Czasochłonna
Chirurgia	Rozwiązuje niektóre przyczyny anatomiczne	Ryzyko operacyjne

Leczenie interdyscyplinarne, łączące farmakoterapię i fizjoterapię, przynosi zwykle najlepsze efekty. W przewlekłych przypadkach wskazana jest stała opieka specjalisty oraz samodzielne monitorowanie objawów.

Zawroty głowy stanowią złożony problem medyczny, wymagający precyzyjnej diagnostyki i dopasowanego leczenia. Kluczowe znaczenie ma rozróżnienie obwodowych i ośrodkowych postaci oraz identyfikacja sytuacji wyzwalających dolegliwość, takich jak zawroty głowy podczas leżenia czy zawroty głowy przy schylaniu. Wczesna interwencja, odpowiednie badania i kompleksowa rehabilitacja pozwalają na skuteczną redukcję objawów i poprawę jakości życia pacjentów. Regularne kontrole u lekarza rodzinnego i specjalistów oraz przestrzeganie zaleceń terapeutycznych minimalizują ryzyko nawrotów.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

Leki na migrenę: konsultacja

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.