Stan zapalny: czym jest, kiedy się pojawia i co go powoduje?
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Agnieszką Dobkowską
Zastanawiałeś się kiedyś dlaczego dochodzi do stanu zapalnego w organizmie?
Skąd bierze się gorączka albo zaczerwienienie na poparzonej skórze?
Organizm doskonale wie co robi, w momencie urazu, skaleczenia czy innych procesów chorobotwórczych uruchamia swój układ immunologiczny, który odpowiada na zagrożenie.
W jaki sposób do tego dochodzi i jaki ma to wpływ na Twoje ciało?
Przeczytaj tekst i dowiedz się dlaczego stan zapalny w organizmie może mieć pozytywne, jak i negatywne skutki (w procesie długofalowym).
Spis treści
Na czym polega stan zapalny i jak się go definiuje?
Co może wywołać stan zapalny?
Jak wygląda mechanizm powstawania zapalenia?
Rodzaje stanu zapalnego organizmu
Jak rozpoznać stan zapalny
Jak wyleczyć stan zapalny organizmu?
Nie samą farmakologią człowiek... leczy stan zapalny
Na czym polega stan zapalny i jak się go definiuje?
Musisz wiedzieć, że stan zapalny to tak naprawdę naturalna reakcja obronna organizmu na jakieś uszkodzenie, uraz, drobnoustroje i inne czynniki, które w jakiś sposób naruszają barierę Twojego ciała.
Jeśli Twój układ odpornościowy działa poprawnie, to w ten sposób samoistnie eliminuje czynniki mu zagrażające.
Nie zawsze jednak tak się dzieje.
Zdarza się, że stan zapalny w organizmie z jakiś przyczyn nie jest wyeliminowany do końca.
Co wtedy?
Taki objaw może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego w organizmie, co niestety może także prowadzić do innych schorzeń.
W taki sposób mogą rozwijać się w organizmie choroby o podłożu autoimmunologicznym, a także alergicznym.
Stan zapalny tak naprawdę może dotknąć każdej części Twojego ciała.
Od organów wewnętrznych, po wszystkie kończyny zewnętrzne.
Do wywołania reakcji zapalnej czasem wystarcza ugryzienie owada.
Tak niewiele, a tak wiele może namieszać.
Co może wywołać stan zapalny w Twoim organizmie i jak się on objawia?
A raczej... co może go nie wywołać? ;)
Niestety przyczyn stanu zapalnego może być naprawdę wiele.
Wyliczać można tutaj, m.in.:
- czynniki biologiczne (np. bakterie i wirusy oraz ich toksyny),
- fizyczne (np. promieniowanie),
- mechaniczne (np. skaleczenie),
- chemiczne (np. poparzenie substancją żrącą),
- reakcje układu odpornościowego (np. choroba Hashimoto).
Jakie są tego efekty?
Kiedy dochodzi do stanu zapalnego, możesz odczuwać (lub zaobserwować):
- obrzęk;
- ból;
- wzrost temperatury ciała;
- zaczerwienienie;
- upośledzenie funkcji danego miejsca.
Czasem dochodzi do eskalacji stanu zapalnego i gromadzenia się różnych płynów ustrojowych (jeśli jest to zewnętrzny stan zapalny).
Może być to sączące się osocze krwi czy treść ropna.
Jeśli Twój organizm wyjątkowo ostro zareagował na zapalenie, to możesz odczuwać także brak apetytu, bóle różnego typu i ogólne rozdrażnienie.
Stan zapalny obrońcą organizmu: jak wygląda mechanizm powstawania zapalenia?
Kiedy dochodzi do jakieś niepożądanej sytuacji, np. poparzenia skóry, Twój organizm po prostu musi zareagować.
Procesem, który w takiej sytuacji się aktywuje, to wytworzenie stanu zapalnego.
Taką, swego rodzaju, odporność, nabywa się najwięcej w dzieciństwie.
Organizm doskonale wie, w które miejsce dotrzeć i wysyła tam komórki antygenowe (które spotykają się z patogenem wywołującym stan zapalny).
Co dalej?
Te komórki antygenowe, jako strażnicy Twojego zdrowia, dają znak organizmowi, który wytwarza hormon zwany prostaglandyną, który z kolei doprowadza do rozszerzenia się naczyń krwionośnych.
Prowadzi to do sytuacji, w której w dane miejsce napływa więcej krwi.
Jest to niezwykle potrzebny proces.
Dlaczego?
Dzięki temu do miejsca, które Twój organizm odbiera jako zagrożenie, wysyła więcej limfy oraz krwi dostarczającej składników odżywczych.
Mowa głównie o limfocytach z przeciwciałami czy makrofagach, które z kolei eliminują wrogie cząsteczki.
Czasem jednak dochodzi do zaburzenia tego procesu, co może prowadzić do powstawania chorób, w których... komórki Twojego ciała atakują zdrowe komórki w nim się znajdujące.
Przykładem może być tutaj, np.:
- stwardnienie rozsiane (ICD-10:G35);
- cukrzyca (ICD-10:E10-E14);
- choroba Hashimoto (ICD-10:E06.3);
- zapalenie stawów (ICD-10:M13);
- reumatoidalne zapalenie stawów (ICD-10:M06);
- toczeń rumieniowaty (ICD-10:L93).
Rodzaje stanu zapalnego organizmu
W życiu człowieka dochodzi do naprawdę różnych zapaleń.
Musisz wiedzieć, że tak właściwie każda choroba, przeziębienie czy grypa, taki stan wywołuje właśnie w Twoim organizmie.
Można je jednak podzielić na:
- zapalenia ostre, które występują jako prawidłowy proces ułatwiający organizmowi usunięcie patogenu;
- zapalenia podostre, których obraz jest wysiękowy i wytwórczy i może trwać nawet do kilku tygodni
- zapalenia przewlekłe, które są zjawiskiem polegającym na doborze złych mechanizmów lub całkowicie z brakiem możliwości usunięcia patogenu, np. alergia czy gruźlica, które mogą trwać nawet latami;
Dodatkowo podział patomorfologiczny zapaleń organizmu można podzielić na parę rodzajów, są to:
- zapalenia wytwórcze;
- zapalenia krwotoczne;
- zapalenia wysiękowe;
- zapalenia uszkadzające;
- zapalenia ropne;
- zapalenia nieżytowe;
- zapalenia surowicze;
- zapalenia rzekomobłoniaste;
- zapalenia wrzodziejące;
- zapalenia włóknikowe;
- zapalenia zgorzelinowe.
Stan zapalny w organizmie: jak go rozpoznać?
Jeśli zauważyłeś, że coś niepokojącego dzieje się z Twoim organizmem, to zawsze należy postawić na badania.
W przypadku podejrzeń skierowanych w stronę stanu zapalnego można to zweryfikować na dwa sposoby: poprzez badanie fizykalne oraz badanie laboratoryjne (z krwi).
Jeśli do urazu doszło na zewnątrz ciała (na tym przykładzie najlepiej jest to wytłumaczyć), to momentalnie może pojawić się odczyn i zaczerwienienie.
Co temu towarzyszy?
Z pewnością każdy tego doświadczył nie raz i nie dwa...
Ból, zwiększenie temperatury ciała w danym miejscu, a także ograniczenie funkcji narządu, np. brak możliwości zgięcia ręki.
Nic przyjemnego, prawda?
Są to „namacalne” dowody na to, że faktycznie do jakiegoś uszkodzenia doszło.
Nie zawsze jednak tak jest.
W Twoim organizmie może dojść także do ogólnoustrojowego zakażenia, czego wynikiem może być osłabienie organizmu objawiające się także poprzez gorączkę.
W takiej sytuacji (zwłaszcza, kiedy nie wiadomo co jest czynnikiem wywołującym) należy wykonać dokładne badania krwi, tj. morfologia z rozmazem, czy pobrać mocz do badania, ale także:
- zbadać OB, czyli tzw. Odczyn Biernackiego, czyli pomiar służący do wykrywania zapaleń w organizmie. Oczywiście normy różnią się, dla kobiet jest to 1-10 mm/h, a norma u mężczyzn powinna wynosić od 3 do 15 mm/h. Dosyć często oznacza się ten wynik, natomiast znacznie częściej obecnie korzysta się z badania CRP;
- oznaczyć leukocyty we krwi, ponieważ naturalną reakcją na zapalenie jest wzrost białych krwinek w krwiobiegu. Tutaj norma wynosi od około 4 do 10 tys./µl;
- zbadać poszczególne białka osocza oraz ich stężenia we krwi, które w głównej mierze produkowane są w wątrobie. Badanie, które znajdziesz w wielu przychodniach nazywa się pomiarem CRP, haptoglobiny lub fibrynogenu. To nie wszystko. Można także wyszczególnić inne białka, tj. albumina oraz transferryna.
Co ważne... nigdy jednak nie diagnozuj się na własną rękę.
Oczywiście pewnie sprawdzisz normy danego badania w Internecie, jednak norma normie nierówna.
Być może w Twoim organizmie toczy się obecnie stan zapalny, jednak przyczyna jego powstania może być naprawdę różna (również problemy z zębami), dlatego najlepiej umów się do lekarza czy lekarza online na teleporadę, aby skonsultować wyniki badań z lekarzem.
Jak wyleczyć stan zapalny organizmu?
Oczywiście w pierwszej kolejności należy poznać przyczynę zapalenia w organizmie.
Dlaczego?
Ponieważ tak naprawdę stan zapalny to reakcja organizmu na jakiś czynnik, co oznacza, że stan zapalny sam w sobie nie jest chorobą.
Jeśli jest on spowodowany, np. urazem mechanicznym, to oczywiście wiadomo, skąd mogą pojawiać się pewne objawy.
Nie zawsze jednak problem widoczny jest na zewnątrz.
Warto wtedy przeprowadzić dokładną diagnostykę, bo tutaj chodzi tak naprawdę o wyleczenie problemu a nie jego objawów.
Ale jeśli już wiadomo...
To w tym celu zazwyczaj stosuje się leki łagodzące ten stan, jak np. niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ.
Należą do nich środki tj. aspiryna, choć trzeba przyznać, że nie jest to najnowszy środek przeciwzapalny.
Dużo częściej obecnie stosuje się leki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym jednocześnie, tj. ibuprofen, naproksen, ketoprofen czy diklofenak.
Mogą one także wspomagać organizm w walce z gorączką.
Zazwyczaj przybierają one formę tabletek lub szybko rozpuszczających się w organizmie kapsułek, natomiast dostępne są także w kroplówkach i zastrzykach, aerozolach i proszkach, żelach i plastrach... do wyboru, do koloru.
Jednak do ogólnego dostępu w aptece bez recepty zazwyczaj zaliczają się tradycyjne tabletki i kapsułki.
Są to leki nowszej generacji, stąd mają więcej zastosowań, niż wprowadzona pierwszy raz jako lek przeciwgorączkowy w 1875 roku aspiryna, wtedy pod nazwą salicylanu sodu.
Nie można tych leków jednak używać, jak się chce.
Nie bez przyczyny taki lek również zawiera szczegółową ulotkę, z możliwymi działaniami niepożądanymi po zastosowaniu.
Przy częstym i regularnym stosowaniu leków NLPZ możliwe jest, np. uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego, dlatego leki te powinno traktować się jako doraźną pomoc przed wizytą u lekarza (jeśli dany problem nie mija).
Ale czy to wszystkie leki, którymi można leczyć stan zapalny?
Oczywiście, że nie!
Do grupy leków przeciwzapalnych można także zaliczyć glikokortykosteroidy, czyli dosyć popularne sterydy.
Znajdują wykorzystanie w chorobach atakujących własny organizm, czyli autoimmunologicznych, jak również przy alergiach (np. hydrokortyzon) czy stanach zapalnych uszu, oczu i innych błon śluzowych.
Takich leków, w przeciwieństwie do tradycyjnych przeciwbólowych środków nie kupisz ot tak w aptece.
Potrzebna jest tutaj recepta wypisana przez lekarza np. rodzinnego online.
Sposób podania?
Właściwie podobnie jak w przypadku leków przeciwbólowych, w formie doustnej, wziewnej, do stosowania na skórze i błonach, a także możliwe do podania poprzez wkłucie.
Nie samą farmakologią człowiek... leczy stan zapalny
Oczywiście w zależności od miejsca występowania stanu zapalnego, istnieje parę metod, dzięki którym możesz wspomóc swój organizm w walce z nim.
Przypomnij sobie okres dzieciństwa...
Jak stłukłeś kolano lub skręciłeś kostkę, to prawdopodobnie Twoja mama okładała kostkę zimnymi okładami lub mrożonkami?
Nic się nie zmieniło.
Chłodne okłady nie tylko sprawiają, że ból jest mniejszy, ale wpływają także na redukcję stanu zapalnego.
Przy takich urazach ważne jest także wprowadzenie fizjoterapii, czyli np. masaży czy terapii ciepłem lub zimnem, które także regenerują dane miejsce po przebytym urazie czy operacji.
Do tego wszystkiego możesz także pić napary z ziół, które wykazują podobne działanie jak aspiryna, a pochodzą z natury.
Jakie to rośliny?
Zalicza się do nich, m.in. korę wierzby białej czy mniszek lekarski, który wspomaga proces detoksykacji organizmu i walki ze stanem zapalnym.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
