Farmakologiczne leczenie otyłości w Polsce: możliwości, przebieg terapii

Zarówno w Polsce, jak i na świecie, perspektywa bezpiecznej farmakoterapii otyłości jest stosunkowo nowa. Do niedawna wybór leków ze wskazaniem w redukcji masy ciała był niewielki, a te, które się pojawiały, znikały z rynku ze względu na działania niepożądane (sibutramina, rymonabant). Dopiero w 2015 roku Europejska Agencja Leków zarejestrowała połączenie naltreksonu i bupropionu oraz liraglutyd, dziś powszechnie stosowane w farmakologicznym leczeniu otyłości w Polsce. Więcej o lekach z tym wskazaniem dowiesz się z artykułu poniżej. 

Kiedy warto rozważyć farmakoterapię otyłości?

Leczenie otyłości zawsze należy rozpocząć od zmiany trybu życia, czyli wzmożenia aktywności fizycznej i ustaleniu diety o kaloryczności adekwatnej do potrzeb pacjenta. Zmiany te umożliwią osiągnięcie ujemnego bilansu energetycznego, a więc również utratę wagi. Jeśli po 3-6 miesiącach od wprowadzenia nowych nawyków waga pacjenta nie spadła o 5% wartości wyjściowej, należy rozważyć farmakoterapię. Farmakologiczne leczenie otyłości nie zastępuje prozdrowotnych przyzwyczajeń pacjenta, a jedynie je uzupełnia.

W Polsce farmakologiczne wspieranie redukcji wagi jest wskazane w przypadku:

● otyłości, czyli przy BMI ≥30 kg/m2, u pacjentów, u których zmiany behawioralne i dietetycznie nie przyniosły oczekiwanych efektów w redukcji masy ciała. 

● nadwagi u pacjentów z BMI ≥27 kg/m2 i co najmniej jedną chorobą towarzyszącą, wynikającą z nadmiernej masy ciała (dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze, obturacyjny bezdech senny, stan przedcukrzycowy lub cukrzyca typu 2).

Ten rodzaj terapii stosuje się również u młodzieży od 12 roku życia, z wagą ciała powyżej 60 kg i stwierdzoną otyłością (zgodnie z kryteriami Internation Obesity Task Force, które określają przedział prawidłowego BMI w zależności od płci i wieku pacjenta).

U osób chorujących na otyłość olbrzymią (BMI ≥40 kg/m2) jedyną metodą o udowodnionej długotrwałej skuteczności jest operacja bariatryczna. W tej grupie pacjentów można jednak stosować farmakoterapię w oczekiwaniu na operację. Farmakologiczne leczenie otyłości i bariatria nie wykluczają siebie nawzajem, ani nie są metodami dla siebie konkurencyjnymi, ale się uzupełniają.

Farmakologiczne leczenie otyłości – jakie są możliwości w Polsce

Na polskim rynku farmaceutycznym jest dostępnych kilka substancji stosowanych w kontroli masy ciała:

● orlistat

● preparat złożony naltreksonu z bupropionem

● analogi GLP-1 – liraglutyd i semaglutyd.

Off-label (czyli poza wskazaniami rejestracyjnymi) stosowany jest również inny lek należący do analogów GLP-1 - dulaglutyd.

Klinicznym celem jest zawsze procentowa redukcja masy ciała, która po 12-16 tygodniach przyjmowania leku, powinna wynosić co najmniej 5% początkowej wartości wagi pacjenta. Inaczej terapia zostaje uznana za nieskuteczną i lekarz wybiera inny preparat lub zmienia model leczenia. 

Farmakologiczne leczenie otyłości przy chorobach współistniejących 

Planowanie farmakoterapii otyłości należy rozpocząć od diagnostyki w kierunki innych chorób i zaburzeń metabolicznych. Leki różnią się nie tylko sposobem działania, ale również wpływem na ryzyko sercowo-naczyniowe, którego obniżenie jest równie ważne jak redukcja wagi.

Przed rozpoczęciem leczenia należy ocenić ryzyko interakcji leku z innymi, przyjmowanymi do tej pory. W przypadku współistniejącej cukrzycy należy skorygować dawkę insuliny lub leku zwiększającego jej wydzielanie. 

Korzyści z farmakologicznego leczenia otyłości

Głównym celem terapeutycznym u pacjentów chorujących na otyłość jest zapobieganie rozwoju powikłań choroby lub łagodzenie ich przebiegu. Dlatego redukcja wagi nie jest celem samym w sobie. Leczenie otyłości skupia się przede wszystkim na redukcji jej powikłań lub prewencji ich rozwoju.

Przy chorobach współistniejących wynikających z nadmiernej masy ciała szczególne korzyści przynoszą analogi GLP-1. Nie tylko wspomagają utratę wagi, ale działają ochronnie na układ krążenia, który jest wyjątkowo silnie obciążony u pacjentów otyłych. Należący do tej grupy liraglutyd jest lekiem pierwszego wyboru, jeśli pacjenta oprócz otyłości stwierdzono: 

● stan przedcukrzycowy lub cukrzycę typu 2

● nadciśnienie tętnicze

● obturacyjny bezdech senny

● niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby

● zespół policystycznych jajników (PCOS).

Preparat złożony naltreksonu i działającego przeciwdepresyjnie bupropionu, stanowi lek pierwszego wyboru u pacjentów otyłych, którzy: 

● chorują na depresję

● cierpią na zaburzenia odżywiania, w tym epizody objadania się, również w nocy, lub jedzenie pomaga złagodzić u nich napięcie emocjonalne (jeśli nigdy wcześniej nie stwierdzono o chorego anoreksji ani bulimii) 

● rzucili palenie lub znacznie przybrali na wadze po zaprzestaniu palenia.

Farmakologiczne leczenie otyłości pozwala złagodzić objawy jej powikłań lub całkowicie zapobiec ich rozwojowi. 

● Cukrzyca typu 2 – obniżenie masy ciała na etapie stanu przedcukrzycowego pozwala na wiele lat oddalić zagrożenie rozwoju cukrzycy typu 2. U pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 i ≥27 kg/m2, wybrany preparat powinien zarówno prowadzić do wyrównania glikemii, jak i redukcji wagi. Zgodnie z wynikami badań, najlepsze efekty przynosi w takiej sytuacji liraglutyd, który nie tylko wspomaga odchudzanie, ale i normalizuje poziom cukru we krwi. 

● Dyslipidemia – leczenie otyłości prowadzi do poprawy profilu lipidowego osocza. Obniżony zostaje poziom cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, HDL-c (cholesterolu frakcji lipoprotein dużej gęstości) LDL-c (małej gęstości). Leczenie farmakologiczne pozwala na ponad 30% większe zmniejszenie stężenie LDL-c w porównaniu ze zmianą stylu życia w przeliczeniu na utratę 1 kg masy ciała.

● Nadciśnienie tętnicze – farmakologiczne leczenie otyłości pozwala zmniejszyć skurczowe i rozkurczowe ciśnienie tętnicze. Skuteczność w tym obszarze udowodniono dla orlistatu i liraglutydu, natomiast złożony preparat naltreksonu i bupropionu jest przeciwwskazany u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym. 

● Niealkoholowa słtuszczeniowa choroba wątroby – w przeprowadzonych badaniach stosowanie liraglutydu doprowadziło do ustąpienia choroby o prawie 40% pacjentów. 

● Zespół policystycznych jajników – leczenie za pomocą liraglutydu przyniosło redukcję wagi i obniżenie poziomu testosteronu. 

● Obturacyjny bezdech senny – u pacjentów przyjmujących liraglutyd zmniejszono wskaźnik bezdechów i spłyconych oddechów o 6/godz.  

● Zdrowie psychiczne – stosowanie preparatu złożonego naltreksonu i bupropionu poprawia jakość życia u osób otyłych. Takie działanie wykazuje również przyjmowany w dawce 3 mg liraglutyd, który dodatkowo zapewnia bezpieczeństwo neuropsychiatryczne u chorujących na otyłość, z cukrzycą lub stanem przedcukrzycowym.

Niefarmakologiczne metody leczenia otyłości, które należy wdrożyć jeszcze przed zastosowaniem leków to:

● ćwiczenia fizyczne

● zbilansowana dieta 

● leczenie bariatryczne 

● konsultacje psychodietetyczne

● psychoterapia.  

Aktywność fizyczna i zoptymalizowany jadłospis pozwalają wytworzyć ujemny bilans energetyczny, który jest podstawą w procesie redukcji masy ciała. Dieta powinna być niskotłuszczowa, z niskim indeksem glikemicznym i dopasowana do zapotrzebowania kalorycznego pacjenta.

Psychodietetyka łączy zagadnienia dietoterapii i zdrowia psychicznego. Psychodietetyk wspiera pacjenta w naprawie niezdrowej relacji z jedzeniem. Do tego specjalisty warto udać się m.in. przy problemach z:

● kompulsywnym objadaniem się

● żarłocznością psychiczną

● syndromem nocnego jedzenia.

Operacje bariatryczne to metoda stosowana przy niepowodzeniu w obniżeniu wagi ciała po zmianie w stylu życia i wprowadzeniu farmakoterapii. Wyjątkiem są pacjenci z otyłością olbrzymią, u których już na początku dąży się do kompleksowego leczenia. W tej grupie chorych operacja bariatryczna jest jedyną metodą terapeutyczną o udowodnionej skuteczności w zakresie redukcji wagi. Pozwala wyeliminować lub złagodzić powikłania otyłości oraz wydłużyć długość życia.

Problemy natury psychicznej mogą stanowić zarówno przyczynę, jak i skutek nadmiernej masy ciała. Psychoterapia może wspomóc pacjenta zaakceptować obraz własnego ciała, podnieść samoocenę i złagodzić lub wyleczyć inne zaburzenia, np. depresję. Odpowiednia diagnoza i leczenie pozwalają nie tylko na poprawę jakości życia chorych, ale również osiągnięcie trwalszego, długotrwałego efektu leczenia.   
 

Zobacz też:

Leki na otyłość na receptę: jak działają, rodzaje, czy są skuteczne, wizyta lekarska

Zastrzyki na odchudzanie: co warto wiedzieć przed rozpoczęciem kuracji

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

Lekarz obesitolog

Leczenie otyłości

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.