Zastrzyki na odchudzanie: co warto wiedzieć przed rozpoczęciem kuracji
Autor: mgr farm. Angelika Biełuś
W leczeniu otyłości farmakoterapia stanowi jedynie uzupełnienie zmienionego stylu życia. Ujemny bilans energetyczny i wzmożona aktywność fizyczna to główne filary walki z otyłością. Leczenie otyłości to długotrwały proces, a efekty zastrzyków na odchudzanie zazwyczaj widoczne są po kilku tygodniach.
Czym są zastrzyki na odchudzanie?
Zastrzyki na odchudzanie to inaczej mówiąc, leki na otyłość w postaci iniekcji, wdrażane pomocniczo w procesie utraty wagi u osób otyłych i/lub w celu uzyskania kontroli poziomu glukozy (leczenie cukrzycy typu 2). Grupą leków dostępną w tej formie są analogi GLP-1, a konkretnie - liraglutyd, semaglutyd, dulaglutyd. Wskazany w leczeniu cukrzycy typu 2 dulaglutyd, jest stosowany off-label jako zastrzyk na odchudzanie. Dla cukrzyków, szczególnie chorujących na otyłość, analogi GLP-1 przynoszą szczególne korzyści zdrowotne.
Ten rodzaj farmakoterapii nie jest sposobem modelowania sylwetki dla osób o prawidłowej wadze. W zależności od preparatu wskazaniem do stosowania zastrzyków jest leczenie otyłości i nadwagi u osób, o BMI > 27 kg/m² (liraglutyd i semaglutyd ze wskazaniem w leczeniu otyłości) lub pomocniczo przy niedostatecznie kontrolowanej cukrzycy typu 2 (liraglutyd, semaglutyd i dulaglutyd w preparatach zarejestrowanych w terapii cukrzycy typu 2).
Jak działają zastrzyki na odchudzanie?
GLP-1 (hormon glukagonopodobny) jest tzw. hormonem inkretynowym – poprzez wpływa na trzustkę, zwiększa uwalnianie insuliny po przyjęciu pokarmu. Insulina naturalnie obniża poziom glukozy we krwi, a glukagon – podwyższa.
GLP-1 reguluje ich wydzielanie w sposób zależny od aktualnego poziomu glukozy we krwi:
- przy hipoglikemii (kiedy stężenie cukru jest za niskie) zmniejsza uwalnianie insuliny przez komórki trzustki,
- przy hiperglikemii (kiedy jest za wysokie) stymuluje trzustkę do zwiększonego uwalniania insuliny i redukuje poziom glukagonu.
Normalizowanie poziomu glukozy w osoczu to jedna z wielu funkcji hormonu glukagonopodobnego.
Oprócz tego GLP-1 jest jedną z nielicznych substancji w ludzkim organizmie kontrolujących apetyt. Łączy się z receptorami w podwzgórzu, zwiększając uczucie sytości. Dodatkowo pobudza przemianę materii i łączy się z receptorami w jelicie cienkim, spowalniając opróżnianie żołądka. W ten sposób zmniejsza przyjmowanie pokarmów, a tym samym podaż kalorii w diecie, i ułatwia osiągnięcie ujemnego bilansu energetycznego.
Hormon glukagonopodobny wykazuje również szereg dobroczynnych efektów na układ sercowo-naczyniowy. To szczególnie ważne w przypadku pacjentów otyłych, silniej narażonych na powikłania ze strony układu krążenia niż osoby o prawidłowej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. GLP-1 działa ochronnie na serce i naczynia krwionośne, obniża poziom LDL i trójglicerydów, jednocześnie podwyższając poziom HDL.
Analogi hormonu glukagonopodobnego dzielą z nim mechanizm działania, choć są trwalsze i dłużej wywołują efekt fizjologiczny.
Zastrzyki na odchudzanie:
- normalizują poziom glukozy w osoczu (bez ryzyka hipoglikemii)
- zmniejszają szkodliwy nagły, poposiłkowy wzrost poziomu cukru we krwi
- wzmacniają insulinowrażliwość tkanek
- pobudzają przemianę materii
- regulują apetyt
- działają ochronnie na serce i naczynia krwionośne (kardio- i wazoprotekcyjnie), wątrobę (hepatoprotekcyjnie) i komórki beta trzustki (odpowiadające za wydzielanie insuliny)
- obniżają poziom trójglicerydów i LDL (“złego cholesterolu”)
- podwyższają poziom HDL (“dobrego cholesterolu”).
Zastrzyki na odchudzanie – bezpieczeństwo stosowania
Jak wszystkie leki, analogi GLP-1 mogą, choć nie muszą, wykazywać działania niepożądane. Do najczęstszych należą zaburzania żołądkowo-jelitowe takie jak mdłości, biegunka, wymioty, bóle brzucha, niestrawność, zaparcia, a oprócz tego bóle i zawroty głowy.
Przeciwwskazania do stosowania zastrzyków na otyłość
Zastrzyków na odchudzanie nie powinno się stosować przy nadwrażliwości na którykolwiek składnik preparatu.
Cena zastrzyków na odchudzanie w aptekach
W przypadku zastrzyków na odchudzanie, ceny wahają się w granicach:
- 350-1200 zł dla liraglutydu i 1200-2200 dla semaglutydu w przypadku preparatów ze wskazaniem rejestracyjnym w leczeniu otyłości
- 240-700 zł dla liraglutydu i ok. 400 zł dla semaglutydu w przypadku preparatów przeciwcukrzycowych (ze wskazaniem off-label w redukcji wagi).
Wskazane w leczeniu cukrzycy typu 2 preparaty z semaglutydem i dulaglutydem podlegają refundacji. Objęci nią pacjenci płacą 30% ceny (do limitu refundacji). Mimo że preparaty na otyłość zawierają te same substancje, należy dostosować ich dawkowanie. Nie są to klasyczne zastrzyki na odchudzanie.
Na receptę z refundacją mogą liczyć pacjenci, którzy:
- byli leczeni przynajmniej dwoma lekami hipoglikemizującymi,
- mają poziom hemoglobiny glikowanej powyżej 7,5%,
- cierpią jednocześnie na otyłość I, II lub III stopnia,
- są narażeni na bardzo wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe.
Zastrzyki na odchudzanie – ze wskazaniem rejestracyjnym leczenia otyłości
Na polskim rynku lekowym wskazanie rejestracyjne w terapii nadwagi i otyłości posiadają dwa preparaty, substancją czynną jednego z nich jest liraglutyd, a drugiego semaglutyd. Wskazaniem pozostałych preparatów zawierających analogi GLP-1 jest leczenie cukrzycy typu 2.
Zastrzyki na odchudzanie – stosowane przy leczeniu otyłości off-label
Wskazaniem rejestracyjnym większości preparatów zawierających leki z grupy GLP-1 jest kontrola poziomu cukru we krwi (glikemii), u chorych na cukrzycę typu 2. Leki mogą być jednak przepisane off-label w leczeniu otyłości.
Takie zastosowanie umożliwia mechanizm substancji czynnych, analogów GLP-1. Nie tylko normalizują poziom glukozy i glukagonu, ale również obniżają apetyt, działając na swoiste receptory w podwzgórzu i opóźniając opróżnianie żołądka.
Semaglutyd oraz liraglutyd stanowią substancje czynne zarówno preparatów wskazanych w leczeniu cukrzycy, jak i innych, zarejestrowanych w terapii otyłości. O efekcie działania decyduje dawka tych substancji, którą można odpowiednio zmodyfikować w zależności od oczekiwanego efektu terapii.
Jak dawkować zastrzyki na odchudzanie?
W przypadku analogów GLP-1 obowiązuje kilkustopniowy schemat dawkowania. W każdym następnym etapie zostaje zwiększona dawka leku, aż do osiągnięcia tzw. dawki podtrzymującej. Takie działanie ma na celu zwiększenie tolerancji leku przez układ pokarmowy. Dawka podtrzymująca wyznacza ilość przyjmowanego w regularnych odstępach czasu leku, do momentu zakończenia terapii.
W tabeli poniżej te same leki są ujęte jako stosowane zgodnie ze wskazaniami rejestracyjnymi oraz off-label (np. liraglutyd albo semaglutyd). Składniki te stanowią substancje czynne zarówno preparatów zarejestrowanych w leczeniu otyłości, jak i stosowanych w tym wskazaniu off-label
| Schemat dawkowania analogów GLP-1 | ||||
| Wskazanie w leczeniu otyłości | Etapy dawkowania | Dzieci i młodzież | ||
| Liraglutyd | wskazanie rejestracyjne |
| - (lek od 18 r.ż.) | |
| off-label |
| Dla dzieci w wieku 10 lat i starszych:
| ||
| Semaglutyd | wskazanie rejestracyjne |
| - (lek od 18 r.ż.) | |
| off-label |
| - (lek od 18 r.ż.) | ||
| Dulaglutyd | off-label | Monoterapia | Leczenie uzupełniające | Dla dzieci w wieku 10 lat i starszych:
|
| 0,75 mg/tydzień |
| |||
*Opcjonalnie, w celu dodatkowej poprawy kontroli glikemii.
Działanie zastrzyków na otyłość – czy faktycznie pomagają?
Efekty mogą się różnić w zależności od substancji czynnej i ustalonej dawki.
Dawki terapeutyczne wynoszą:
- 3 mg dla liraglutydu
- 2,4 mg dla semaglutydu.
Podczas terapii liraglutydem — by stwierdzić, że pacjent dobrze reaguje na leczenie — masa ciała powinna spaść o 5% początkowej wartości po 12 tygodniach przyjmowania dawki podtrzymującej (3 mg), czyli po 16 tygodniach terapii.
Wpływ długoterminowego leczenia liraglutydem na utratę wagi został gruntowanie przebadany podczas badań:
- W jednym z nich wzięto pod uwagę pacjentów otyłych lub z nadwagą oraz współistniejącymi dyslipidemią i/lub nadciśnieniem tętniczym (bez stanu przedcukrzycowego). W czasie badania wprowadzono zmianę stylu życia — obniżenie kaloryczności diety i wzmożoną aktywność fizyczną. Zaobserwowano spadek masy ciała o co najmniej 5% u ok. 70% pacjentów w ciągu 12 tygodni stosowania dawki terapeutycznej. Przewiduje się, że w ciągu roku przyjmowania liraglutydu, nastąpi spadek o co najmniej 5% początkowej wartości u ok. 80%, a o co najmniej 10% u blisko połowy pacjentów.
- Efektywność leczenia u chorych ze współistniejącą cukrzycą typu 2 jest mniejsza, ale zauważalna. W pierwszych 12 tygodniach terapii zmniejszenie masy ciała o co najmniej 5% uzyskano u ok. 50% badanych.
Skuteczność semaglutydu w kuracji odchudzającej również została udokumentowana. Badano m.in., jak stosowanie leku wpłynie na wagę pacjentów chorujących na otyłość, z nadwagą i co najmniej jedną chorobą współistniejącą, wynikającą z nieprawidłowej masy ciała. Większą redukcję wagi, zarówno o co najmniej 5%, 10%, jak i 15% i 20%, obserwowano u pacjentów przyjmujących semaglutyd niż placebo.
Zastrzyki na otyłość – czy są bolesne?
Prawidłowo wykonany zastrzyk na odchudzanie nie powinien być bolesny ani zostawić śladu w miejscu iniekcji.
Długość trwania kuracji
Krótkotrwałe farmakologiczne leczenie otyłości (poniżej 6 miesięcy) nie przynosi długotrwałych korzyści zdrowotnych i z tego względu nie jest rekomendowana. Optymalny czas takiego leczenia to co najmniej 12 miesięcy. Jego przedwczesne zakończenie może utrudnić utrzymanie dotychczasowych efektów, szczególnie jeśli pacjent nie wykształcił do końca prozdrowotnych nawyków.
Otyłość jest chorobą przewlekłą z tendencją do nawrotów. Dlatego terapię można kontynuować, póki jest potrzebna, przynosi oczekiwany efekt i jest dobrze tolerowana.
Skuteczność stosowania i zasadność kontynuowania terapii zostają ustalone indywidualnie przez lekarza.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Bąk‑Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., Chomiuk T., Gałązka‑Sobotka M., Holecki M., Jarosińska A., Jezierska M., Kamiński P., Kłoda K., Kręgielska‑Narożna M., Lech M., Mamcarz A., Mastalerz‑Migas A., Matyjaszek‑Matuszek B., Ostrowska L., Płaczkiewicz‑Jankowska E., Stachowska E., Stelmach‑Mardas M., Szeliga J., Szulińska M., Walczak M., Wyleżoł M.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med. Prakt. wyd. specj.; maj 2022: 1–87.
- Diabetes Meds Like Ozempic, Mounjaro Might Also Lower Risks for Colon Cancer [online];www.drugs.com/news/diabetes-meds-like-ozempic-mounjaro-might-also-lower-risks-colon-cancer-116461
- Magdalena Maciejewska-Cebulak, Wpływ nadwagi i otyłości na powstawanie nowotworów; Forum Medycyny Rodzinnej, 2017, tom 11, nr 2, 73–79
- Rebecca K. Over, DO, Robert E. Ratner, MD, Combination Pharmacotherapy with Incretins: What Works Best and When? Current Diabetes Reports 2008, 8:361-367.
- lek. Małgorzata Biedroń, dr n. med. Maciej Haberka, lek. Joanna Wróblewska-Bałys, prof. dr hab. n. med. Magdalena Olszanecka-Glinianowicz, Farmakoterapia we wspomaganiu leczenia otyłości – aktualnie stosowane leki i nowe badania kliniczne, Kardiologia po Dyplomie, 2017, nr 1.
- Ralph A. DeFronzo, MD, Curtis L. Triplitt, PharmD, CDE, Muhammad Abdul-Ghani, MD, Eugenio Cersosimo, MD, Nowe leki w terapii cukrzycy typu 2, Diabetologia po Dyplomie 2014;11(3): 5-19.
- What Are GLP-1 Receptor Agonists and How Do They Treat Type 2 Diabetes? [online], www.healthline.com/health/type-2-diabetes/glp-1-receptor-agonists-treatment
Podobne artykuły
