Rzeżączka: wszystko co musisz wiedzieć o tej chorobie wenerycznej

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

Rzeżączka należy do grupy chorób wenerycznych, które znajdują się w niechlubnej czołówce zakażeń przenoszonych drogą płciową.

I wygląda na to, że – podobnie jak kiła – wcale nie zamierza zostać zapomniana.

Co więcej, jej objawy często można pomylić chociażby z zapaleniem pęcherza u mężczyzn.

Z kolei wiele kobiet nawet nie zdaje sobie sprawy z toczącego się w organizmie zakażenia.

Jak zatem rozpoznać rzeżączkę i potwierdzić jej obecność?

Czym różni się infekcja dwoinką rzeżączki u mężczyzn i u kobiet?

Czy wspomniana bakteria stanowi zagrożenie dla najmłodszych?

Już dziś sprawdź gdzie można wykonać odpowiednie testy na rzeżączkę i dlaczego warto zgłosić się na nie profilaktycznie.

Dowiedź się, jak wygląda leczenie gonokokowej infekcji i czy można jej zapobiegać.

Rzeżączka – co to za choroba i czy nadal jest powszechna

Co łączy słowa tryper, wiewiór i gonorea?

Chociaż mogłoby się wydawać, że niewiele, to wszystkie wymienione pojęcia mogą posłużyć do określenia tego samego schorzenia.

Mowa o rzeżączce (łac. gonorrhoea), jednej z najbardziej powszechnych zakaźnych chorób wenerycznych, czyli przenoszonych drogą płciową.

Wywołuje ją bakteria Gram-ujemna dwoinki rzeżączki (łac. Neisseria gonorrhoea), zwana również gonokokiem.

O niegasnącej popularności rzeżączki świadczyć mogą dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC).

Z dokumentacji WHO wynika, że każdego dnia na świecie dochodzi do około miliona nowych zakażeń chorobami transmitowanymi poprzez kontakty seksualne.

W grupie niemalże 400 milionów nowych infekcji wenerycznych w skali roku plasują się chlamydie, kiła, rzęsistkowica i rzeczona rzeżączka.

Co więcej, na przestrzeni ostatnich lat ECDC odnotowuje wzrost zakażeń dwoinką Neisseria gonorrhoea.

W roku 2017 na terenie Europy zaobserwowano siedemnastoprocentowe zwiększenie zachorowań w stosunku do roku poprzedniego.

Z kolei Amerykańskie Centra Zapobiegania i Kontroli Chorób informowały w 2018 roku, że w przeciągu kilku lat rzeżączka wykonała skok o niemalże 70%.

Skąd tak duże rozpowszechnienie choroby? Naukowcy podkreślają:

• łatwe przenoszenie patogenu,
• częsty brak symptomów lub ich słabe nasilenie, szczególnie u kobiet,
• coraz więcej ryzykownych zachowań seksualnych, najczęściej w grupie wiekowej 19-25 lat,
• gwałtowne narastanie oporności Neisseria gonorrhoea na kolejne antybiotyki i chemioterapeutyki.

A jak wygląda sytuacja w Polsce?

Oficjalne wartości współczynnika zapadalności na rzeżączkę nie są tak wysokie jak w innych krajach Unii Europejskiej, jednak badacze nie są w tej kwestii optymistami.

Wielu z nich zgadza się z twierdzeniem, że w krajowych rejestrach nie ma zgłoszeń wszystkich przypadków, a diagnostyka laboratoryjna jest niedostateczna.

Tak czy owak choroby weneryczne nie znikają, a rzeżączka nadal plasuje się w czołówce tych najpopularniejszych.

I zarazem: najgroźniejszych.

Rzeżączka u mężczyzn i u kobiet – która płeć jest bardziej narażona na zachorowanie?

Zakażenie dwoinką Neisseria gonorrhoea dotyczy obu płci, ale statystycznie częściej występuje ono u mężczyzn.

W Europie odnotowuje się blisko trzykrotnie większą zachorowalność na rzeżączkę u panów, a w samej Polsce jedno rozpoznanie u pań, przypada aż na 14 pozytywnych testów u płci przeciwnej.

Skąd biorą się takie dysproporcje?

Rzeżączka u mężczyzn diagnozowana jest na większą skalę przede wszystkim ze względu na sam przebieg choroby.

Panowie zdecydowanie częściej i bardziej intensywnie odczuwają symptomy schorzenia, dzięki czemu łatwiej i szybciej można w ich przypadku postawić właściwą diagnozę.

Tylko u ok. 10 procent mężczyzn rzeżączka nie sygnalizuje swojej obecności (czyli ma przebieg bezobjawowy).

Infekcja u pań może być z kolei bezobjawowa lub skąpoobjawowa, co nie skłania do wizyty u lekarza i wykonania odpowiednich badań.

W jaki sposób rozprzestrzenia się dwoinka rzeżączki?

Jak można się zarazić rzeżączką? Mniej i bardziej oczywiste drogi zakażenia

Skoro rzeżączka należy do grupy chorób wenerycznych, to nietrudno się domyślić, że najpopularniejszą drogą zakażenia są kontakty seksualne z zainfekowaną osobą.

W grę wchodzą stosunki:

• genitalno-genitalne,
• genitalno-analne,
• oralno-genitalne,
• oralno-analne.

Do przeniesienia chorobotwórczych bakterii dochodzi w wyniku styczności wydzieliny jednej błony śluzowej z drugą.

Wrotami infekcji mogą być odmienne błony śluzowe, co wpływa na zróżnicowanie lokalizacji schorzenia.

Zakażenie rzeżączką może transmitować m.in. na błonę:

• cewki moczowej,
• odbytnicy,
• szyjki macicy,
• gardła,
• spojówek.

Niekiedy również na nabłonek sromu i błonę pochwy.

Jak jeszcze można zarazić się rzeżączką?

Poprzez pośrednie przeniesienie gonokoków z zainfekowanych przedmiotów codziennego użytku, na przykład z wilgotnego ręcznika, gąbki, bielizny czy pościeli.

Zdarza się to jednak niezwykle rzadko, gdyż dwoinka rzeżączki jest bardzo wrażliwa na czynniki zewnętrzne, w których nie jest w stanie zbyt długo przeżyć.

Istnieje jeszcze jedna, wyjątkowo istotna droga zakażenia rzeżączką.

Chorobotwórcze bakterie mogą rozprzestrzenić się z ciężarnej zainfekowanej matki na dziecko.

Warto nadmienić, że rzeżączka u dzieci prowadzi do gonokokowego zapalenia spojówek i może być przyczyną trwałego uszkodzenia wzroku.

Do zakażenia noworodków dochodzi jedynie w trakcie naturalnego porodu, przy kontakcie malca z wydzielinami pochodzącymi z dróg rodnych kobiety.

To z tego powodu wszystkie ciężarne poddawane są testom na nosicielstwo Neisseria gonorrhoea.

Rzeżączka w ciąży nie oznacza więc wyroku, ani dla przyszłej mamy, ani dla dziecka, gdyż:

• po wykryciu może być leczona,
• transmisji bakterii może zapobiec cesarskie cięcie,
• zaraz po przyjściu dziecka na świat stosuje się specjalne profilaktyczne nieinwazyjne zabiegi, które mają zapobiegać zakażeniu.

Jak długo można zarażać rzeżączką?

Wszystko zależy od rozpoznania choroby i wdrożenia terapii.

W przypadku niepodjęcia leczenia zakaźność schorzenia utrzymuje się bardzo długo.

Co ciekawe, u kobiet większą zaraźliwość wykazano przed i w czasie trwania miesiączki.

Jak rozpoznać symptomy zakażenia?

Objawy rzeżączki narządów płciowych, czyli najbardziej charakterystyczne miejsca infekcji

W przeważającej większości przypadków lokalizacja objawów rzeżączki jest ściśle związana z drogą zakażenia i miejscem wniknięcia patogenów do organizmu.

Głównymi wrotami inwazji dwoinki Neisseria gonorrhoea są błony śluzowe cewki moczowej, szyjki macicy, odbytnicy, gardła i spojówek.

Ale w jaki sposób gonokoki manifestują swoją obecność?

Zacznijmy od narządów płciowych, a tym samym, od rozróżnienia przejawów zakażenia u mężczyzn i kobiet.

W przypadku mężczyzn rozwój infekcji od momentu kontaktu z bakterią do wystąpienia pierwszych symptomów jest zazwyczaj krótki i wynosi od ok. 2 do 6 dni. Czasem może trwać nieco dłużej, nawet do dwóch tygodni.

Przebieg choroby potrafi być ostry i najczęściej przyjmuje postać zapalenia przedniego odcinka cewki moczowej. Dlatego też do charakterystycznych objawów rzeżączki u mężczyzn zalicza się:

• gęsty ropny wyciek z cewki moczowej,
• ból i pieczenie w cewce moczowej nasilające się podczas oddawania moczu.

Mogą się również ujawnić dyskomfort i dolegliwości bólowe przy wzwodzie.

Zdecydowanie rzadziej występuje u panów:

• tkliwość lub obrzęk najądrzy,
• zapalenie żołędzi,
• podwyższenie temperatury ciała.

Jednak niepodjęcie leczenia może grozić zapaleniem najądrzy lub gruczołu krokowego, a nawet niepłodnością.

Warto również przypomnieć, że w niewielu przypadkach (około 10 proc.) rzeżączka u mężczyzn przebiega bezobjawowo.

Za to brak objawów rzeżączki jest spotykany u ponad 50 procent pań.

Niestety, nie jest to dobra informacja, gdyż to, że choroba nie sygnalizuje swojego rozwoju nie oznacza, że nie postępuje.

Wiąże się to często ze zbyt późnym wykryciem zakażenia i różnorodnymi powikłaniami.

Jeśli już rzeżączka u kobiet daje o sobie znać to zazwyczaj w postaci rzeżączkowego zapalenie szyjki macicy, ostrego zapalenia cewki moczowej, czy zapalenia gruczołów Bartholina.

Bakterie w ciele kobiety potrzebują nieco dłuższego okresu wylęgania, więc pierwsze symptomy ujawniają się zazwyczaj po ok. 7-14 dniach od zakażenia.

Do objawów rzeżączki u kobiet zalicza się w głównej mierze:

• intensywne upławy,
• śluzowo-ropną wydzielinę z dróg rodnych,
• pieczenie w pochwie,
• ból podbrzusza,
• ból i uczucie pieczenia podczas oddawania moczu,
• zaczerwienienie lub obrzęk ujścia zewnętrznego cewki moczowej,
• ropną lub śluzowo-ropną wydzielinę z cewki,
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego, np. krwawienia pomiędzy miesiączkami,
• zbyt obfite i przedłużające się miesiączki.

U dziewczynek przed okresem pokwitania bakterie atakują przeważnie srom oraz przedsionek pochwy, które są na tym etapie rozwoju bardziej wrażliwe na infekcje niż u dojrzałych kobiet.

Rzeżączka może się w tym przypadku ujawnić w postaci zapalenia sromu i pochwy, co objawia się obrzękiem i bolesnością warg sromowych oraz ropną wydzieliną z przedsionka pochwy.

Niezależnie od obecności, czy nasilenia objawów choroby, nieleczone zakażenie dwoinką rzeżączki u kobiet może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym do:

• zapalenia jajowodów,
• stanów zapalnych błony śluzowej macicy,
• przewlekłego zapalenia przydatków,
• zapalenia narządów miednicy mniejszej,
• ciąży pozamacicznej,
• niepłodności.

A co z rzeżączką umiejscowioną poza układem moczowo-płciowym?

Zapalenie gardła, odbytu i spojówek, czyli jak wygląda rzeżączka w mniej oczywistych lokalizacjach zakażenia

Objawy rzeżączki poza narządami płciowymi można odnaleźć przede wszystkim w pobliskim odbycie oraz znacznie bardziej oddalonym gardle, a nawet w spojówkach.

Istnieje również ryzyko rozprzestrzenienia bakterii po organizmie poprzez krwiobieg.

Tym samym, zainfekowanie dwoinką Neisseria gonorrhoea może prowadzić do rzeżączkowego:

• zapalenia odbytu i odbytnicy,
• zapalenia gardła,
• zapalenia spojówek,
• zakażenia rozsianego.

Rzeżączkowe zapalenie odbytu i odbytnicy ujawnia się przeważnie na skutek uprawiania seksu analnego, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn.

U pań może być również wynikiem wtórnego zakażenia okolic odbytu wydzieliną z dróg moczowo-płciowych.

W większości przypadków przebiega bezobjawowo. Jeśli pojawią się symptomy to pod postacią:

• śluzowej wydzieliny z odbytu,
• pieczenia, świądu i/lub bolesności okolic odbytu,
• zaburzeń w oddawaniu stolca.

Rzeżączkowe zapalenie gardła dotyczy obu płci i najczęściej jest efektem stosunków oralnych.

Nie manifestuje symptomów nawet w 90 procentach zakażeń.

W infekcjach objawowych obserwuje się:

• chrypkę,
• zaczerwienienie i obrzęk łuków podniebiennych,
• odczyn zapalny tylnej ściany gardła,
• ropną wydzieliną pokrywającą tylną ścianę gardła i migdałki.

Rzeżączkowe zapalenie spojówek spotykane jest przede wszystkim u noworodków i rozwija się w wyniku zakażenia okołoporodowego.

Występuje z różnym nasileniem i objawia się przeważnie silnym obrzękiem powiek i obfitą ropną wydzieliną z oczu.

Wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, gdyż nieleczone może prowadzić do zajęcia rogówki i upośledzenia wzroku.

Rzeżączkowe zapalenie spojówek zdarza się niekiedy u dorosłych kobiet i mężczyzn.

Powstaje głównie na skutek przeniesienia chorobotwórczych drobnoustrojów z zainfekowanych okolic intymnych.

Rozsiane zakażenie rzeżączkowe jest dość rzadką postacią gonokokowej infekcji, występuje u ok. 0,5–3 proc. przypadków.

To rodzaj ogólnoustrojowego zakażenia, do którego dochodzi w momencie przedostania się bakterii do krwiobiegu.

Występuje u obu płci, ale częściej u kobiet.

Objawia się przede wszystkim:

• gorączką,
• dreszczami,
• bólami stawów,
• zmianami skórnymi,
• osłabieniem i złym samopoczuciem.

Objawy skórne rzeżączki rozsianej uwidaczniają się najczęściej na dłoniach oraz stopach.

Przyjmują postać charakterystycznych krost otoczonych obwódką zapalną.

Kiedy należy się zgłosić do lekarza?

Badania na rzeżączkę – jak i kiedy diagnozować zakażenie gonokokiem

W przypadku zaobserwowania u siebie jakichkolwiek objawów rzeżączki należy w trybie natychmiastowym zgłosić się do specjalisty.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby na początek udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który pokieruje na dalszą diagnostykę.

Można również wybrać dermatologa, dermatologa-wenerologa lub w przypadku kobiet, ginekologa.

Na czym polegają badania na rzeżączkę?

Rozpoznanie ustala się na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego, ginekologicznego oraz dodatkowych badań diagnostycznych, głównie o charakterze bakteriologicznym.

Do ich wykonania najczęściej potrzebna jest próbka pochodząca z zapalnych wydzielin obecnych w miejscach zakażenia, czyli np. z cewki moczowej, szyjki macicy, gardła czy odbytu.

Wykryć rzeżączkę można przy pomocy testów:

• stwierdzających obecność bakterii Neisseria gonorrhoeaw w bezpośrednim rozmazie z wydzieliny,
• posiewowych polegających na hodowli na podłożu selektywnym,
• mikroskopowych w mikroskopie świetlnym,
• molekularnych opartych na rekcji PCR, wykrywających materiał genetyczny DNA dwoinki rzeżączki.
• serologicznych rozpoznających antygen Neisseria gonorrhoeae.

W diagnostyce rzeżączki różnicuje się ją także z innymi chorobami, w tym przede wszystkim z nierzeżączkowymi zapaleniami cewki moczowej wywołanymi najczęściej przez chlamydie (łac. Chlamydia trachomatis) oraz bakterie Ureaplasma urealyticum.

Przy okazji testów na rzeżączkę lekarz może również zlecić badania w kierunku obecności innych chorób wenerycznych, co należy do standardowej procedury diagnostycznej.

Kiedy jeszcze warto zrobić badania w kierunku gonokoków?

Dlaczego testy na rzeżączkę są tak ważne i czy warto je robić profilaktycznie

Nawet jeśli nie odczuwamy żadnych niepokojących symptomów to czasem warto profilaktycznie wykonać test na rzeżączkę i inne choroby.

Dlaczego?

Przede wszystkim, aby chronić siebie i innych.

Zwłaszcza, że zarówno rzeżączka, jak i inne schorzenia przenoszone drogą płciową, mogą przebiegać bezobjawowo, a i tak wyniszczają organizm i nadal rozprzestrzeniają się na innych.

Testy na rzeżączkę zleca się przeważnie, gdy:

• u kobiet pojawia się zapalenie szyjki macicy z obecnością śluzowo-ropnej wydzieliny czy patologiczne upławy,
• u mężczyzn występuje wydzielina śluzowo-ropna w cewce moczowej czy ujawnia się ostre zapalenie jąder i najądrzy,
• u niemowląt i osób dorosłych pojawiają się ropne zapalenie spojówek.

Ale to nie jedyne wskazania. Zgłoś się na test, gdy:

• często zmieniasz partnerów seksualnych,
• masz przygodne kontakty seksualne,
• planujesz potomstwo,
• masz skontrolować postępy leczenia rzeżączki. 

Warto pamiętać, że diagnoza zakażenia Neisseria gonorrhoeae u kobiet jest często skutkiem przypadkowego rozpoznania podczas wizyty u ginekologa lub lekarza innej specjalizacji (np. wenerologa).

Jednak wówczas możesz znajdować się już w bardziej zaawansowanym stadium choroby prowadzącym do niepotrzebnych powikłań.

Czy rzeżączkę można wyleczyć?

Leczenie rzeżączki – ile trwa i czy istnieją skuteczne leki, które uwolnią cię od choroby

Leczenie rzeżączki nie tylko jest możliwe, ale i konieczne.

Mamy w tym przypadku do czynienia z chorobą o podłożu bakteryjnym, dlatego w terapii stosuje się przede wszystkim odpowiednie antybiotyki, w postaci doustnej i/lub domięśniowej.

Są to przede wszystkim:

• cefalosporyny III generacji,
• chinolony,
• penicyliny z probenecyną.

Niepokojąca informacja jest taka, ze dwoinka rzeżączki wykazuje coraz większą oporność na szereg farmaceutyków, w tym na penicyliny, tetracykliny, makrolidy, fluorochinolony czy cefalosporyny o szerokim spektrum działania.

Można, więc się spotkać ze schematem kuracji polegającej na podawaniu dwóch różnych leków na rzeżączkę jednocześnie.

W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia gonokokowego zapalenia spojówek u noworodków, bezpośrednio po narodzinach stosuje się profilaktycznie tzw. zabieg Credégo.

Polega on na zakropieniu oczu dziecka 1% roztworem azotanu srebra, co zapobiega ewentualnemu rozwojowi choroby.

Procedura ta jest bezinwazyjna i w pełni bezpieczna.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zakażenia?

Tak.

Należy jednak pamiętać o:

• wykonywaniu badań kontrolnych po zakończeniu terapii,
• przyjmowaniu wszystkich przepisanych leków zgodnie z zaleceniami lekarza,
• zaniechaniu kontaktów seksualnych na czas leczenia, do całkowitego wyzdrowienia,
• przestrzeganiu odpowiedniej higieny oraz dbaniu o czystość przedmiotów osobistego użytku.

Niezwykle istotne jest również to, aby testom i odpowiedniemu leczeniu poddały się wszystkie osoby, które w ostatnim czasie (30-90 dni) miały stosunki seksualne z osobą zakażoną bakterią rzeżączki.

Ile trwa leczenie rzeżączki?

Wszystko zależy od konkretnego przypadku, stadium zaawansowania choroby oraz umiejscowienia symptomów.

Niekiedy wystarczy jeden zastrzyk, a innym razem potrzebna jest dłuższa antybiotykoterapia.

Ważne: nie istnieją domowe sposoby leczenia rzeżączki, więc zanim zaczniesz szukać cudownych uzdrowicielskich metod w internecie, czym prędzej udaj się do specjalisty lub do apteki po przepisane antybiotyki.

W innym wypadku możesz narazić się na niepożądane komplikacje.

Powikłania rzeżączki – lepiej się leczyć niż czekać na przykre konsekwencje

Objawowa postać choroby raczej nikogo nie powinna powstrzymywać przed podjęciem leczenia. Jednak przy braku uciążliwych symptomów niektórzy mogą się zastanawiać nad sensem kuracji.

W tym przypadku nie warto niczego analizować, gdyż nieleczona rzeżączka, bez względu na to czy jest objawowa, czy bezobjawowa, może prowadzić do różnego rodzaju powikłań.

Wśród najpowszechniejszych wyróżnia się m.in.:

• u mężczyzn: zapalenie gruczołu krokowego, stan zapalny żołędzi, bolesność i obrzęk najądrzy;
• u kobiet: zapalenie jajowodów (przeważnie jednostronne), podrażnienie otrzewnej w okolicach miednicy mniejszej, silne dolegliwości bólowe w podbrzuszu, przewlekły stan zapalny jajników, ciążę ektopową, czyli pozamaciczną;
• u noworodków: poważne uszkodzenie narządu wzroku;
• u osób dorosłych bez względu na płeć: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mięśnia sercowego, bakteriemię, czyli zakażenie krwi przebiegające z gorączka, bólem i obrzękiem stawów oraz wykwitami na skórze, niepłodność.

Chcesz uniknąć leczenia? W pierwszej kolejności zapobiegaj zakażeniu.

Profilaktyka rzeżączki, czyli jak najprościej ustrzec się przed infekcją

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniu dwoinką rzeżączki jest całkowita wstrzemięźliwość seksualna.

Na szczęście istnieją jeszcze inne sposoby.

I chociaż nie dają one stuprocentowej gwarancji ochrony, to jednak minimalizują ryzyko infekcji.

Profilaktyka rzeżączki opiera się w głównej mierze na:

• ograniczaniu liczby partnerów seksualnych, najlepiej do stałego i zdrowego,
• unikaniu przypadkowych kontaktów seksualnych oraz korzystania z seksualnych usług komercyjnych,
• regularne i prawidłowe stosowanie prezerwatyw,
• badaniach w kierunku rzeżączki podczas ciąży, a jeśli to możliwe, to na etapie jej planowania,
• profilaktycznym wykonywaniu testów na rzeżączkę, a przy okazji na inne choroby weneryczne,
• podejmowaniu odpowiedniej terapii i kontrolowaniu jej skuteczności,
• informowaniu partnerów seksualnych o wystąpieniu infekcji,
• dbaniu o właściwą higienę osobistą, nie tylko miejsc intymnych, gdyż równie ważne jest chociażby mycie rąk,
• używaniu jedynie swoich ręczników, gąbek, czy bielizny.

Pamiętaj: Jeśli zauważysz u siebie jakiekolwiek objawy rzeżączki bezzwłocznie udaj się do lekarza oraz poinformuj o tym wszystkie osoby, które też mogły zostać zainfekowane.

Chroń siebie i innych.

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link