Angina: rodzaje, objawy, przyczyny, leczenie

O anginie można pisać obszerne prace naukowe, ale pierwszym, co przychodzi do głowy na myśl o tej chorobie, jest ból gardła. I to nie jakieś drapanie i znośny dyskomfort, ale ostry stan zapalny, którego nie da się nie zauważyć. A na pewno nie poczuć. W najbardziej spektakularny sposób daje o sobie znać angina, wywoływana przez bakterię, wywołujące anginę ropną. Nieco lżej Twoje gardło i migdałki mogą potraktować wirusy czy inne drobnoustroje.

Dowiedz się, jak jeszcze objawia się angina, ile trwa i w jaki sposób można się nią zarazić. Sprawdź, jak wygląda leczenie anginy oraz czy zawsze trzeba sięgać po antybiotyki.

Angina - czym jest?

Pamiętasz z dzieciństwa silny ból gardła, który uniemożliwiał swobodne przełykanie? Wiele osób winą za taki stan rzeczy obarczało lody lub zimne napoje, inni tymi samymi produktami próbowali leczyć uciążliwe objawy. A może obecnie zmagasz się z ciągłymi stanami zapalnymi gardła i migdałków? Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku można mieć do czynienia z anginą.

Czym dokładnie jest to schorzenie? Już sam termin angina (łac. angina – zapalenie gardła) został wprowadzony przez Hipokratesa w celu określenia choroby prowadzącej do bólu gardła. Dlatego też trafnie i nierozerwalnie owa dolegliwość kojarzy się właśnie z tym objawem. Współcześnie angina to ostre zapalenie migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła, wywołane przez bakterie paciorkowce β-hemolizujące z grupy A. Angina jest chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową.

Jest to ogólna toksemia (czyli bakterie krążą po całym organizmie), stąd objawy nie ograniczają się tylko do lokalnych zmian na migdałkach. To klinicznie rozróżnia anginę od zapalenia migdałków czy gardła innego pochodzenia. Angina jest oznaczana w klasyfikacji ICD-10 jako J03, czyli ostre zapalenie migdałków podniebnych i błony śluzowej gardła.

Kogo najczęściej dotyczy? Może dotknąć każdego, bez względu na wiek, jednak zazwyczaj rozpoznaje się ją u dzieci, które nie ukończyły 9. roku życia. Atakuje przeważnie późną jesienią, zimą i wczesną wiosną, chociaż zachorować możesz nawet latem podczas upałów. Co prowadzi do pojawienia się anginy?

Rodzaje anginy i infekcji gardła

Jak wspomniałam, do rozwoju infekcji gardła i migdałków podniebiennych przyczyniają się w głównej mierze drobnoustroje, w tym przede wszystkim:

• bakterie – odpowiadają za 10-30 procent zakażeń. Wśród głównych winowajców wymienia się paciorkowca z grupy Streptococcus pyogenes (paciorkowiec beta-hemolizujący z grupy A – PBHA), a zdecydowanie rzadziej paciorkowe z grupy B i C, pneumokoki, gronkowce czy Fuso­bacterium necrophorum (najczęściej u dorosłych);
• wirusy – prowadzące do około 70-90 procent zachorowań, np. rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, sporadycznie wirusy grypy, paragrypy czy wirus Coxackie;
• grzyby i niekiedy pierwotniaki – najczęściej drożdżaki białe Candida albicans, które wywołują niewiele przypadków zakażeń, głównie u osób z obniżoną odpornością.

Co ciekawe, pewien odsetek populacji ma w swoim organizmie bakterie Streptococcus pyogenes, które nie zawsze dają o sobie znać. Oznacza to, że w wielu przypadkach nie powodują one żadnych objawów. Bytują zazwyczaj na błonie śluzowej gardła, skórze, a nawet w układzie moczowo-płciowym. Szacuje się, że nosicielami Streptococcus pyogenes są dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym od 3. do 15. roku życia (ok. 12-20 procent) oraz osoby dorosłe (ok. 5 procent).

Niekiedy angina pojawia się na skutek czynników nieinfekcyjnych, takich jak m.in.:

• osłabienie odporności, na przykład w wyniku nieprawidłowej diety, chorób układu immunologicznego, nowotworów, w tym białaczki czy chłoniaka,
• alergia,
• mechaniczne urazy w obrębie gardła,
• palenie tytoniu,
• zbyt suche powietrze,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca czy nadczynność tarczycy.

Co najczęściej determinuje ujawnienie się zapalenia gardła i migdałków podniebiennych (czyli anginy)? Dorośli mają głównie do czynienia z zakażeniem wirusowym (ok. 90-95 procent), które początkowo przypomina przeziębienie lub grypę. Rzadziej zmagają się z infekcją bakteryjną (ok. 5-10 procent).

Bakterie wywołują zazwyczaj anginę u dzieci pomiędzy 5. a 15. rokiem życia. Różne przyczyny infekcji w obrębie gardła prowadzą tym samym do odmiennych postaci schorzenia. Jakich?

Angina - przyczyny choroby

Zapewne się domyślasz, że skoro angina najczęściej manifestuje swoją obecność na skutek inwazji wirusów lub bakterii, to naturalnie dzieli się na wirusową i bakteryjną. Masz rację, tak wygląda jej kluczowa klasyfikacja.

Zatem, gdy w twoim gardle namnażają się konkretne wirusy, to może rozwinąć się infekcja wirusowa. Ściana gardła i migdałki pod wpływem stanu zapalnego często są zaczerwienione, a dodatkowo nabrzmiałe i rozpulchnione.

Wśród najczęściej pojawiających się objawów infekcji wirusowej należy wymienić:

• ból gardła;
• drapanie i świąd;
• mogą pojawić się też katar, kaszel czy bóle mięśniowo-stawowe.

Okres wylęgania infekcji wirusowej wynosi od około doby do 6 dni. Bardziej gwałtowny i ostry początek ma angina – infekcja bakteryjna (angina ropna). W tym przypadku bakterie (głównie wspomniane paciorkowce) odpowiedzialne za rozwój zapalenia replikują od 12 godzin do 4 dni.

Objawy świadczące o rozwoju anginy bakteryjnej (ropnej) to:

• silny ból gardła;
• gorączkę i dreszcze;
• niekiedy ból głowy, tkliwość podżuchwowych węzłów chłonnych i nieprzyjemny zapach z ust;
• napuchnięcie i zaczerwienienie migdałków oraz biały nalot na ich powierzchni (a dokładnie w migdałkowych kryptach),
• z czasem może pojawić się też ropno-śluzowy wysięk.

Obie infekcje  różnią się więc od siebie przede wszystkim symptomami, ich nasileniem oraz tempem rozwoju dolegliwości, ale również metodami leczenia. Angina występuje zdecydowanie rzadziej, ale charakteryzuje się bardziej intensywnym i cięższym przebiegiem. Warto również nadmienić, że ostre zapalenia mogą mieć tendencję do nawracania.

O anginie nawrotowej można mówić, gdy infekcje powtórzyły się:

• 4-7 razy w ciągu roku,
• 5 razy podczas dwóch lat,
• 3 razy w roku przez ostatnie 3 lata.

Jednak to nie koniec kategoryzacji anginy. Możesz się również spotkać z podziałem na inne typy choroby, a także z użyciem słowa „angina” w kontekście nieco odmiennych schorzeń.

Przykładowo, znane są m.in.:

• angina Plauta-Vincenta (ICD-10: A69.1) – dość nietypowa i rzadka forma anginy o nie do końca jasnej etiologii. Przypuszcza się, że wywołują ją bakterie wrzecionowce i krętki lub jest ona efektem wtórnego nadkażenia. Najczęściej diagnozowana u osób niedożywionych lub zaniedbujących higienę jamy ustnej;
• angina toksyczna, zwana również septyczną – to bakteryjna infekcja gardła, która pojawia się na skutek spożycia zakażonego pokarmu;
• angina pneumokokowa – występuje w wyniku wtargnięcia do organizmu dwoinki zapalenia płuc, czyli pneumokoka. W przebiegu przypomina standardową anginę bakteryjną;
• angina migdałka językowego i pasm bocznych – dotyka głównie osoby, które przeszły zabieg usunięcia migdałków podniebiennych, czyli tonsillektomię;
• angina opryszczkowa – wywoływana przez wirus Coxackie A, w przypadku której typowym objawom mogą towarzyszyć liczne drobne białawe pęcherzyki zmieniające się w niewielkie owrzodzenia, zlokalizowane w obrębie gardła.

Czy i w jaki sposób można zarazić się infekcjami gardła i migdałków podniebiennych?

Angina - czy jest zaraźliwa?

Zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, za które odpowiadają różnego rodzaju drobnoustroje, należy do chorób zakaźnych. Oznacza to, że anigną można się nią zarazić. W jaki sposób?

Przede wszystkim drogą kropelkową i podczas bezpośredniego kontaktu z zapalnymi wydzielinami pochodzącymi z nosa lub gardła chorego. Rzadziej poprzez przedmioty codziennego użytku. Jeśli więc zakażony kicha lub kaszle z Twojej obecności, czy powita cię pocałunkiem, to istnieje wysokie prawdopodobieństwo przekazania chorobotwórczych patogenów.

Mniej niebezpieczne jest korzystanie z tych samych sztućców, naczyń czy ręczników, chociaż również nie jest to pozbawione ryzyka. Największe zagrożenie czyha w dużych skupiskach ludzkich i słabo wietrzonych pomieszczeniach.

Najszybciej i najprościej mikroorganizmy transmitują pomiędzy dziećmi, które nie stronią od wspólnej zabawy, przytulania się, rozdawania buziaków czy wkładania do buzi rączek i zabawek.

Dlatego też w grupie osób dorosłych często na anginę zapadają rodzice małych dzieci, które bez problemu przynoszą do domu zarazki z przedszkola lub szkoły.

Głównym źródłem rozprzestrzeniania bakterii czy wirusów wywołujących anginę jest chory człowiek. Jego wskaźnik zakaźności wynosi około 25%. W mniejszym stopniu zaraża zdrowy nosiciel. W tym przypadku ryzyko zainfekowania innej osoby spada do 10%.

Jak długo zaraża chory na anginę?

To zależy od rodzaju infekcji oraz momentu rozpoczęcia leczenia. Jeśli cierpisz na anginę wirusową, możesz zarażać od jednego do dwóch dni przed wystąpieniem pierwszych objawów i nawet do trzech tygodni po ich ujawnieniu. W tym czasie jesteś w stanie przekazać patogen około 2/3 osób z bliskiego otoczenia.

Chorując na anginę bakteryjną, w szczególności paciorkowcową, przestaniesz rozsiewać bakterie nawet po upływie doby, pod warunkiem, że odpowiednio szybko wdrożysz skuteczne leczenie. W innym wypadku narażasz na zachorowanie ok. 25 procent osób, z którymi masz styczność, nawet przez tydzień, a niekiedy zdecydowanie dłużej. Część osób, które nie poddają się właściwej kuracji antybiotykowej często pozostaje nosicielami paciorkowców nawet przez kilka miesięcy. Jak rozpoznać anginę i nie dopuścić do jej rozprzestrzeniania?

Angina - objawy choroby

Objawy anginy trudno zignorować. Warto przypomnieć, że choroba ta jest ogólną toksemią, co oznacza że jej symptomy nie ograniczają się jedynie do błony śluzowej gardła i migdałków. Zatem jak wygląda angina?

Wszelkie typy schorzenia wiążą się z bólem gardła o zróżnicowanym nasileniu. Postać bakteryjna (paciorkowcowa) rozpoczyna się nagle i intensywnie.

Objawy anginy ropnej (bakteryjnej) to przede wszystkim:

• bardzo silny ból gardła promieniujący do uszu, który może znacznie utrudniać przełykanie, a nawet mówienie,
• mocne zaczerwienienie tylnej ściany gardła,
• obrzęk i rozpulchnienie błony śluzowej gardła,
• powiększenie i przekrwienie migdałków podniebiennych,
• czerwony i opuchnięty języczek podniebienny,
• wybroczyny na błonie śluzowej podniebienia,
• dreszcze i bardzo wysoka gorączka,
• osłabienie, uczucie rozbicia i ogólne złe samopoczucie,
• powiększenie i bolesność okolicznych węzłów chłonnych, przeważnie podżuchwowych,
• biało-żółtawe plamki na migdałkach, które z czasem mogą przeistoczyć się w bardziej masywne naloty z ropną wydzieliną,
• ból głowy,
• niekiedy ból brzucha, czasem nawet imitujące zapalenie wyrostka robaczkowego
• nieprzyjemny zapach z jamy ustnej,
• charakterystyczny nalot na języku, który po jakimś czasie ustępuje, a język przyjmuje wówczas malinową barwę,
• czasem osutka skórna,
• nudności i wymioty, w głównej mierze u dzieci.

Bardziej łagodnie objawy daje angina wirusowa, której towarzyszą:

• uczucie drapania w obszarze gardła i ból gardła o zróżnicowanym nasileniu (nie tak intensywny jak w przypadku infekcji bakteryjnej),
• zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej gardła oraz migdałków,
• kaszel,
• katar ze śluzową wydzieliną w nosie,
• chrypka,
• podwyższona temperatura ciała,
• w późniejszym stadium choroby drobne pęcherzyki zmieniające się w niewielkie owrzodzenia, umiejscowione na tylnej ścianie gardła, podniebieniu miękkim i łukach podniebiennych,
• niekiedy biegunka,
• sporadycznie zapalenie spojówek.

Czy możliwa jest anigna bez gorączki? Tak, w niektórych zakażeniach wirusowych lub wynikających z fizycznego podrażnienia gardła. Ile trwa infekcja? To zależy przede wszystkim od źródła dolegliwości i wdrożenia leczenia. Postać wirusowa potrafi ustąpić samoczynnie po 3-7 dniach, o ile pozwolimy organizmowi na wypoczynek i wesprzemy go w walce z patogenem.

Infekcja bakterią Streptococcus pyogenes może trwać 4-10 dni, ale również dłużej. W niektórych przypadkach nieleczona angina ropna może nie tylko przeciągać się w czasie, ale i prowadzić do powikłań. Jak szybko i skutecznie leczyć anginę?

Angina - leczenie

Nie istnieje jeden złoty środek na infekcję, gdyż wszystko zależy od tego, z jakim typem choroby przyszło nam się mierzyć. Kluczem do wdrożenia właściwej terapii jest więc odpowiednia diagnoza, która nie tylko odróżni zakażenie bakteryjne od wirusowego, ale również wykluczy ewentualne inne schorzenia. Nie wystarczy jednak zaglądanie do jamy ustnej przed lustrem w poszukiwaniu przekrwienia lub białego nalotu.

Jeśli ból gardła nie ustępuje, czujesz się coraz gorzej, a Twoje ciało rozpala gorączka, to natychmiast skorzystaj z dedykowanej konsultacji z lekarzem w kierunku leczenia anginy! Specjalista oceni obraz kliniczny, przeprowadzi wywiad i zleci ewentualne badania dodatkowe, w tym laboratoryjne (np. OB, CRP czy leukocytozę), a w razie konieczności wymaz z gardła.

Wówczas dowiesz się, jak będzie wyglądało leczenie anginy i czy wymaga ono antybiotykoterapii. Leczenie infekcji bez antybiotyku jest możliwe, a nawet wskazane, ale głównie w przypadku infekcji wirusowej. Zakażenie bakteryjne może również zakończyć się samoistnie, ale gdy istnieje zagrożenie powikłaniami sięga się po konkretne leki.

Wśród antybiotyków na anginę zastosowanie znajduje przede wszystkim penicylina fenoksymetylowa w formie doustnej lub domięśniowej. W uzasadnionych przypadkach (np. uczulenie na penicylinę) choremu podaje się np. cefalosporyny I generacji, a niekiedy antybiotyk makrolidowy, np. erytromycynę.

Leczenie anginy antybiotykiem prowadzi się przez pełne 10 dni, zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli to możliwe, chory powinien być poddany 24-godzinnej izolacji od momentu podania pierwszej porcji antybiotyku.

Ważne: Nie skracaj zaleconej terapii, nawet jeśli po pierwszych dawkach leku poczujesz się znacznie lepiej. Przerwanie kuracji może prowadzić do nawrotu choroby.

Angina wirusowa ogranicza się przeważnie do leczenia objawowego, które wykorzystywane jest również jako wsparcie terapii infekcji bakteryjnej. Polega ono na:

• zapewnieniu organizmowi odpoczynku i snu,
• spożywaniu odpowiedniej dawki płynów,
• przyjmowaniu doustnych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych,
• stosowaniu miejscowych farmaceutyków łagodzących ból i zapalenie gardła.

Czy istnieją jeszcze inne domowe sposoby na infekcję gardła i migdałków podniebiennych?

 

Domowe sposoby na anginę

Naturalne leczenie anginy wielu osobom może kojarzyć się z jedzeniem lodów, o których z resztą zdążyliśmy już wspomnieć. To chyba jedna z najbardziej przyjemnych terapii zapalenia gardła i migdałków, jaką można sobie wyobrazić, ale czy aby na pewno skuteczna? Z pewnością nie rozwiąże źródła problemu, gdyż nie zlikwiduje bakterii, ale może nieco złagodzić ból i obrzęk. Chodzi tu rzecz jasna nie o konkretny smak lodów, a o działanie zimna.

Warto jednak nadmienić, że z chłodzeniem zainfekowanego gardła nie należy przesadzać. Taki sposób jest jedynie doraźny i należy uważać, aby nie wywołać szoku termicznego. Po jakie domowe sposoby na anginę warto sięgnąć?

Aby wesprzeć tradycyjne leczenie:

• leż w łóżku, odpoczywaj, śpij i pod żadnym pozorem nie wychodź z domu,
• nawadniaj się, przede wszystkim wodą i herbatkami ziołowymi,
• płucz gardło specjalnymi mieszankami roślinnymi, na przykład na bazie szałwii, rumianku czy malin,
• stosuj chłodne okłady na czoło, gdy masz gorączkę, oraz na gardło, aby zniwelować ból,
• zadbaj o właściwy poziom nawilżenia powietrza w pomieszczeniu, aby dodatkowo nie wysuszać błon śluzowych,
• spożywaj lekkostrawne posiłki, unikaj ostrych przypraw i zbyt gorącego jedzenia,
• wystrzegaj się alkoholu i palenia papierosów.

Co może się stać jeśli całkowicie zrezygnujesz z leczenia anginy?

Angina - możliwe powikłania

Leczenie anginy łagodzi jej objawy, skraca czas trwania, zmniejsza zakaźność, ale także ogranicza możliwość powikłań. Chociaż zarówno bakteryjne, jak i wirusowe zakażenie gardła i migdałków może ulec samoograniczeniu, to angina ropna wiąże się z pewnym ryzykiem komplikacji.

Wśród najbardziej popularnych powikłań anginy paciorkowcowej wymienia się m.in.:

• gorączkę reumatyczną,
• ropień okołomigdałkowy lub zagardłowy,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• reaktywne zapalenie stawów,
• zapalenie węzłów chłonnych szyjnych,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie zatok,
• ropowicę dna jamy ustnej,
• bakteriemię,
• zapalenie płuc,
• infekcyjne zapalenie wsierdzia,
• zapalenie powięzi,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie wyrostka sutkowatego,
• zakrzepicę żyły szyjnej wewnętrznej,
• zespół wstrząsu toksycznego,
• sepsę (posocznicę).

Powyższe skutki nieleczonej anginy odnotowywane są stosunkowo rzadko. Jednak, gdy dysponujesz wiedzą z jakim typem infekcji masz do czynienia, koniecznie skorzystaj z fachowej pomocy. Nie chodzi tu rzecz jasna o nadużywanie antybiotyków, ale o wykorzystywanie ich działania w razie konieczności.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.