Cholesterol, co to jest? Normy cholesterolu w Polsce, ze względu na wiek i płeć

W medycynie wyróżnia się dwie frakcje cholesterolu – LDL oraz HDL. Cholesterol LDL jest nazywany złym cholesterolem, gdyż jego nadmiar przyczynia się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Cholesterol HDL natomiast chroni organizm przez groźnymi chorobami układami krwionośnego.

Co to jest cholesterol?

Cholesterol jest substancją tłuszczową (lipidem), która naturalnie występuje we wszystkich komórkach ciała. Jest człowiekowi niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Bierze udział w produkcji hormonów płciowych, kwasów żółciowych oraz w powstawaniu witaminy D.

Organizm samodzielnie produkuje cholesterol – jest on syntetyzowany w wątrobie oraz jelicie cienkim, ale niewielką jego część dostarczamy wraz z pożywieniem. Tak jak wszystkie lipidy, cholesterol jest transportowany wraz z białkami. Innymi słowy dociera do komórek organizmu pod postacią lipoprotein.

W medycynie wyróżnia się dwie frakcje cholesterolu – LDL oraz HDL. Nadmiar cholesterolu frakcji LDL jest przyczyną odkładania się w tętnicach złogów, nazywanych potocznie blaszką miażdżycową. HDL natomiast to dobry cholesterol, który chroni organizm przed miażdżycą. Utrzymywanie cholesterolu HDL i LDL na optymalnym poziomie, zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Duży wpływ na układ krwionośny mają także trójglicerydy (TG), czyli tłuszcze proste, które dostarczane są do organizmu wraz z pożywieniem i stanowią materiał energetyczny. Trójglicerydy są niezbędne do codziennej pracy organizmu, ale ich nadmiar odkłada się pod postacią tkanki tłuszczowej. Wysoki poziom TG jest równie groźny dla zdrowia jak nadmiar cholesterolu LDL i niedobór HDL.

Cholesterol LDL

Cholesterol LDL, czyli tworzący razem z białkami lipoproteiny o niskiej gęstości (Low Density Lipoproteins), jest nazywany potocznie złym cholesterolem. Lipoproteiny o niskiej gęstości transportują cholesterol z wątroby do komórek ciała.

Jeśli ilość tego cholesterolu w organizmie jest zbyt duża, zaczyna się od odkładać w tętnicach, tworząc złogi, nazywane potocznie blaszką miażdżycową. Nadmiar cholesterolu LDL prowadzi do rozwoju wielu groźnych dla zdrowia i życia chorób układu sercowo-naczyniowego, z miażdżycą na czele, która polega na odkładaniu się złogów cholesterolu w naczyniach tętniczych, prowadząc do ich zwężenia.

Cholesterol HDL

Cholesterol HDL jest z kolei transportowany pod postacią lipoprotein o dużej gęstości (High Density Lipoproteins. Wędruje on w przeciwnym kierunku niż cholesterol LDL - jest transportowany do wątroby, gdzie ulega rozkładowi, a następnie jest usuwany z organizmu wraz z żółcią.

Cholesterol HDL jest nazywany dobry cholesterolem, ponieważ w czasie swojej wędrówki do wątroby usuwa on tzw. zły cholesterol z tkanek obwodowych i ścian naczyń krwionośnych. W ten sposób chroni organizm przed rozwojem miażdżycy. Im więcej cholesterolu HDL we krwi, tym niższe ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, aczkolwiek należy pamiętać, że bardzo wysokie stężenie HDL także nie jest wskazane.

Cholesterol całkowity i jego frakcje – jak zbadać?

Badanie, którego celem jest określenie stężenia cholesterolu w organizmie nazywane jest lipidogramem. Wykonuje się je głównie u pacjentów z podejrzeniem miażdżycy oraz innych chorób sercowo-naczyniowych, aczkolwiek lekarze zalecają, by każdy pacjent rutynowo sprawdzał poziom lipidów w organizmie, najlepiej raz w roku.

Na lipidogram składają się:

• stężenie cholesterolu całkowitego – czyli całościowy poziom cholesterolu w organizmie (zarówno endogennego, jak i egzogennego);
• stężenie cholesterolu LDL – stanowiącego 60-70 proc. cholesterolu całkowitego;
• stężenie cholesterolu HDL - stanowiącego około 20-30 proc. cholesterolu całkowitego;
• stężenie trójglicerydów, które stanowią 10-15 proc. cholesterolu całkowitego.

Normy cholesterolu na świecie

Jaki jest zatem prawidłowy cholesterol? Normy dla tego związku są odmienne w zależności od kraju, w którym wykonujemy badanie, wieku pacjenta, jego skłonności genetycznych, chorób towarzyszących, czynników obciążających (takich jak np. palenie papierosów, brak ruchu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, zła dieta, itp.), czy płci.

Normy cholesterolu na świecie w większości państw, takich jak np. Niemcy, Francja, Wielka Brytania, czy Stany Zjednoczone są dużo wyższe niż w Polsce. I tak normy cholesterolu w Niemczech odnoszą się do wartości 250-300 mg/dl, normy cholesterolu we Francji oraz Anglii klarują się na podobnym poziomie. Zaś normy cholesterolu w USA sięgają wielkości 300 mg/dl i więcej.

Normy cholesterolu w Europie oraz w dalszych zakątkach globu są inne niż w naszym kraju ponieważ tamtejsi lekarze stoją na stanowisku, że cholesterol nie jest aż tak ważny dla oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Według zachodnich medyków zawał serca, udar mózgu, czy choroba niedokrwienna serca nie mają bezpośredniego związku z wysokością stężenia cholesterolu we krwi.

Jakie są normy cholesterolu w Polsce?

Normy cholesterolu w Polsce są dużo bardziej restrykcyjne. Za prawidłowy wynik cholesterolu całkowitego u zdrowej dorosłej osoby lub u młodego człowieka uznaje się rezultat na poziomie 190-200 mg/dl. A jaka jest norma cholesterolu dla osób będących w grupie ryzyka oraz dla chorych na cukrzycę, miażdżycę, czy chorobę wieńcową? Wynosi ona 170 mg/dl.

Inaczej to wygląda gdy weźmiemy pod uwagę cholesterol LDL. Norma w przypadku zdrowego człowieka określana jest maksymalnie na 115 mg/dl, u chorej osoby – do 100 albo nawet 70 mg/dl (zależnie od jednostki chorobowej, stanu pacjenta, itd.). Jak natomiast powinien się przedstawiać cholesterol HDL? Norma oscyluje wokół minimum 45 mg/dl. Tutaj obowiązuje zasada, że im większe stężenie dobrego cholesterolu, tym lepsze, dłuższe życie.

Trójglicerydy zaś nie powinny przeskoczyć wartości 150 mg/dl.

Jakie są normy poziomu cholesterolu dla dorosłych?

Normy cholesterolu u osoby dorosłej są zależne m.in. od płci, stanu zdrowia, chorób występujących w organizmie, diety, zażywanego ruchu przez tę osobę, czy innych czynników, jak np. palenie papierosów.

Jak wysoki może być zatem cholesterol całkowity? Norma dla zdrowego, pełnoletniego człowieka wynosi do 190-200 mg/dl. W przypadku osób chorych np. na cukrzycę, miażdżycę, chorobę wieńcową, czy będących w grupie ryzyka za prawidłowy uważa się wynik cholesterolu całkowitego na poziomie do 175 mg/dl.

Za satysfakcjonujący wynik cholesterolu LDL (tzw. złego cholesterolu) należy uznać stężenie do 115 mg/dl, u osób z grupy ryzyka – do 100 mg/dl, zaś u osób z wymienionymi wyżej schorzeniami – do 70 mg/dl. Cholesterol HDL (czyli „dobra” frakcja cholesterolu) dla każdej z tych grup osób powinien być na poziomie co najmniej 45 mg/dl. Natomiast wysokość trójglicerydów, które także są analizowane w ramach tzw. profilu lipidowego u zdrowego, dorosłego człowieka nie może przekroczyć 150 mg/dl.

Wyniki cholesterolu powinny być oceniane przez lekarza, który biorąc pod uwagę także wiek pacjenta, tryb życia, jaki prowadzi, choroby występujące w organizmie, itp. decyduje czy jest potrzebne leczenie, a jeśli tak, to na czym ma ono polegać.

Jakie są normy cholesterolu dla dzieci?

Okazuje się, że należy badać też cholesterol u dzieci. Normy tej substancji u najmłodszych przedstawiają się podobnie jak parametry tej substancji u zdrowych, prowadzących aktywny tryb życia dorosłych bez nałogów.

Norma cholesterolu we krwi wynosi u dziecka do 190 mg/dl. Inaczej wygląda sytuacja gdy w grę wchodzą schorzenia, na jakie cierpi malec. Jeśli dziecko choruje na cukrzycę cholesterol całkowity nie powinien przekraczać 130 mg/dl.

Natomiast kiedy dziecko jest obciążone genetycznie, czyli podczas wywiadu rodzinnego okazało się, że bliscy w jego rodzinie chorowali lub chorują na  schorzenia sercowo-naczyniowe maksymalne stężenie cholesterolu całkowitego nie powinno być wyższe niż 160 mg/dl. Tego poziomu nie powinno się też przewyższać kiedy dziecko cierpi na choroby metaboliczne.

Blaszki miażdżycowe produkowane przez cholesterol, a odpowiedzialne za miażdżycę, zawał serca czy udar mózgu mogą pojawiać się nawet u niespełna dziesięcioletnich dzieci. Ważne jest zatem sprawdzanie profilu lipidowego nawet u najmłodszych, szczególnie jeśli istnieje ryzyko dziedziczenia skłonności do takich zachorowań, kiedy dzieci są otyłe, mało się ruszają, a ich jadłospis opiera się na tłustych, kalorycznych przekąskach i daniach.

Jakie są normy poziomu cholesterolu dotyczące płci?

Różnice odnośnie wyników poszczególnych parametrów profilu lipidowego odnoszą się nie tylko do wieku. Odmienności są też widoczne w zależności od płci. Dobry cholesterol u kobiet powinien wynosić od 50 mg/dl, natomiast u mężczyzn – od 40 mg/dl.

W przypadku dobrej frakcji cholesterolu należy się cieszyć z jak najwyższego wyniku, ponieważ substancja ta transportuje cząsteczki złego cholesterolu do wątroby, w której zachodzi proces metabolizmu. Im więcej zatem cholesterolu HDL w organizmie, tym jest on bezpieczniejszy i mniej narażony na takie choroby jak miażdżyca, a w dalszej konsekwencji zawał serca, czy udar mózgu.

Jaki natomiast powinien być damski i męski cholesterol LDL? Norma dla obu płci w tym przypadku jest identyczna i zakładając że mamy do czynienia ze zdrową, dorosłą osobą wynosi ona poniżej 115 mg/dl. Taki sam zarówno u kobiet jak i mężczyzn powinien być też całkowity cholesterol. Norma u dorosłych, zdrowych osób wynosi do 190-200 mg/dl.

Dlaczego tak ważne jest badanie cholesterolu?

Regularne sprawdzanie poziomu cholesterolu ma, zgodnie z wiedzą przekazywaną przez lekarzy, za zadanie oszacować ewentualne niebezpieczeństwo pojawienia się chorób sercowo-naczyniowych, które stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Zbyt wysoki cholesterol LDL może przyczynić się do zmian miażdżycowych, zawału serca, udaru mózgu, choroby wieńcowej oraz do pojawienia się innych schorzeń sercowo-naczyniowych. Z kolei zbyt niskie stężenie dobrego cholesterolu może oznaczać, że ustrój jest bezbronny wobec działania cząsteczek lipidowych. W wielu krajach ta druga sytuacja jest oceniana jako bardziej alarmująca.

Systematyczne oznaczanie wysokości profilu lipidowego pozwala na wprowadzenie do życia danej osoby modyfikacji w obrębie przede wszystkim jej diety i aktywności, które mogą przyczynić się do poprawy jakości życia oraz ograniczenia ryzyka groźnych chorób.

Co robić aby utrzymywać cholesterol w normie?

Jak postępować, aby mieć dobry cholesterol całkowity? Norma dla tego związku może być szybciej osiągnięta jeśli włączymy zdrowy rozsądek i zaczniemy podchodzić do jedzenia z umiarem. Chodzi tu zarówno o ilość i objętość spożywanych posiłków, jak i o rodzaj i jakość produktów.

Cholesterolowa dieta obejmuje m.in. przyjmowanie jak największej ilości warzyw i owoców (np. buraków, bakłażanów, fasoli, roślin strączkowych, jabłek, awokado, borówek, śliwek, malin), oliwy z oliwek, orzechów (a w tym brazylijskich, włoskich, czy migdałów), siemienia lnianego, tłuszczy nienasyconych występujących w rybach morskich (np. w śledziu, łososiu, czy halibucie). Warto też raczyć się czerwonym winem, jednak w ilościach nie przekraczających dwóch lampek. Przesadzanie z ilością alkoholu nie jest wskazane nie tylko w przypadku ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Z pewnością jeśli jesteśmy uzależnieni od nikotyny powinniśmy rzucić palenie.

Niezależnie od tego jakie są normy poziomu cholesterolu w różnych krajach aktywność fizyczna powinna zawsze stanowić jeden z filarów profilaktyki chorób układu naczyniowego oraz sercowego, a także innych ludzkich systemów. Regularny, dobrany do wieku, zdrowia i aktualnych możliwości ruch fizyczny to najlepszy medykament jaki możemy sobie dać. Przy wysokim stężeniu cholesterolu wprowadza się dodatkowo leki na cholesterol na receptę.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny online

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.