Układ krwionośny: jakie są jego funkcje i jak jest zbudowany?

Układ krwionośny to skomplikowana sieć naczyń, które doprowadzają do komórek krew, tlen i substancje odżywcze.

Dzięki temu komórki mogą oddychać, a my: żyć.

Sam układ składa się z wielu elementów, a samo pojęcie „chorób układu krążenia” jest niezwykle szerokie i może dotyczyć każdego.

Żeby lepiej zrozumieć jak dbać o układ krążenia – musisz wiedzieć, z czego się składa i jak działa.

I właśnie dlatego napisałam ten tekst: żeby pomóc Ci zrozumieć role i budowę układu krwionośnego.

Czym jest układ krwionośny?

Układ krwionośny to system naczyń oplatających tkanki i organy, w których płynie krew.

Cały system napędza serce – pompa wprawiająca krew w ruch.

Jest on układem zamkniętym – krew nie wypływa z układu, chyba, że dojdzie do jego uszkodzenia (na przykład w wyniku zranienia lub urazu).

Przepływa tylko od serca naczyniami krwionośnymi z powrotem do serca.

Układ krwionośny nazywa się również układem sercowo-naczyniowym.

Wraz z układem chłonnym (limfatycznym) tworzą układ krążenia.

Pełni tę samą funkcję, co sieć drogowa.

Transportuje tlen i substancje odżywcze do tkanek.

Odbiera z nich dwutlenek węgla i szkodliwe produkty przemiany materii.

We krwi krążą po organizmie hormony i substancje regulujące funkcjonowanie organizmu.

Jego poprawne funkcjonowanie jest kluczowe dla zdrowia.

Jednak żeby lepiej zrozumieć jaki ma to wpływ na stan organizmu, zobacz z czego składa się na układ krążenia.

 

Z czego się składa układ krążenia?

Krew krąży przez rozbudowaną sieć naczyń krwionośnych.

Jego centralnym punktem jest serce, którego bicie wymusza przepływ krwi.

Naczynia krwionośne dzielą się na żyły i tętnice, które rozgałęziają się na mniejsze i mniejsze „rurki”, aż do naczyń włosowatych oplatających ciało od środka.

Kluczowe elementy układu krążenia to:

• serce;
• tętnice;
• żyły;
• naczynia włosowate;
• krew.

 

Skoro już wiesz, z czego składa się układ krwionośny, opiszę teraz jego poszczególne elementy i rolę w transporcie krwi (i nie tylko!).

 

Serce: jak jest zbudowane?

Serce jest wielkości mniej więcej wielkości pięści.

Składa się z 4 jam – dwóch przedsionków i dwóch komór.

Dzieli się na część lewą i prawą.

Mamy więc prawy i lewy przedsionek oraz prawą i lewą komorę.

Przedsionki znajdują się w górnej części serca, a niżej znajdują się komory.

Przedsionki od komór oddzielają zastawki, dzięki którym krew płynie w jedną stronę i się nie cofa.

Serce znajduje się w śródpiersiu, pomiędzy płucami.

Choć mówi się, że jest po lewej stronie, to tak naprawdę jest tylko trochę przesunięte w lewą stronę. Przez to lewe płuco jest mniejsze od prawego.

Otoczone jest workiem osierdziowym, który ochrania i oddziela serca od reszty „wnętrza” ciała.

Serce jest wyjątkowym organem z kilku powodów.

Po pierwsze jest zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej.

Ten rodzaj mięśnia występuje tylko w sercu.

Po drugie – komórki serca same wytwarzają impulsy elektryczne powodujące skurcz.

Nie potrzebują impulsu z układu nerwowego do pracy, ponieważ działają automatycznie.

Gdyby wyrwać komuś serce (czego nie polecam), to przez chwilę biłoby ono samo z siebie.

Serce ma też własne naczynia krwionośne – nazywane naczyniami wieńcowymi.

To dlatego, że serce wykorzystuje bardzo dużo energii i jednocześnie jest bardzo ważne.

Takie zasilanie serca zapewnia mu większą niezależność od działania całego układu krążenia.

 

Tętnice: magistrala transportująca utlenioną krew po całym organizmie

Tętnice to naczynia krwionośne o grubych ścianach: mocne i elastyczne.

Transportują krew z serca do naczyń krwionośnych.

Nazwa tętnica wzięła się od tętnienia, ponieważ wypływając z serca krew pulsuje (tętni).

To tętnienie poczujesz, gdy przyłożysz palec do którejś z tętnic.

Ściany tętnic muszą to wytrzymać, więc są rozciągliwe i grube.

Tętnice składają się z trzech warstw – od zewnątrz jest to tkanka łączna, potem silne mięśnie, a wewnątrz tkanka nabłonkowa.

Z lewej komory serca wychodzi największa tętnica całego układu krwionośnego – aorta.

Rozdziela się na mniejsze tętnice, potem na jeszcze mniejsze tętniczki aż do zupełnie drobnych naczyń krwionośnych.

 

Naczynia włosowate: kluczowe w odżywianiu komórek i dostarczaniu tlenu!

Naczynia włosowate (włośniczki) to super cienkie naczynia krwionośne.

Mają bardzo małą średnicę więc przepływ krwi przez nie jest wolniejszy.

Są zbudowane z nabłonka, czyli cieniutkiej tkanki, która ma tylko jedną warstwę komórek.

Dzięki temu to, co znajduje się w krwi, może przenikać na zewnątrz naczyń krwionośnych.

W ten sposób z krwi przenikają do tkanek tlen i substancje odżywcze, a z tkanek – dwutlenek węgla i produkty przemiany materii.

Układ krwionośny jest zamknięty, co oznacza, że naczynia włosowate nie kończą się na tkankach.

Łączą się one ze sobą tworząc cieniutkie żyłki, które następnie łączą się w większe żyły.

 

Żyły: transportują dwutlenek węgla i doprowadzają krew do serca

Żyły to kolejny element układu krwionośnego.

Krew płynie w nich znacznie wolniej niż w tętnicach.

Dlatego mają one zupełnie inną budowę niż tętnice.

Tak jak tętnice są zbudowane z trzech warstw – zewnętrznej błony, warstwy mięśni i wewnętrznego śródbłonka.

Mięśnie żył są cienkie i wiotkie.

W żyłach znajdują się zastawki, dzięki którym krew się nie cofa.

Żyły transportują krew do serca i płuc, w której znajdują się produkty przemiany materii w komórkach i dwutlenek węgla.

Takie „zanieczyszczenia” trafiają do odpowiednich organów i są w nich „utylizowane” – na przykład dwutlenek węgla trafia do płuc, a część resztek przemiany materii do nerek.

 

Krew: kluczowy element układu krążenia

Super ważnym elementem układu krwionośnego jest sama krew.

Nie jest to specjalnie odkrywcze, że krew jest płynem.

Ale jest płynem wyjątkowym i ekstremalnie ważnym.

Najważniejsze składniki krwi to:

• osocza;
• erytrocytów (czerwonych krwinek);
• leukocytów (białych krwinek)
• trombocytów (płytek krwi).

 

Osocze to ponad połowa objętości krwi.

Składa się głównie z wody, w której transportowane są cząsteczki krwi i różne rozpuszczone związki.

Erytrocyty (krwinki czerwone) to maleńkie nośniki tlenu.

Mają kształt mikroskopijnych kluseczek śląskich (wklęsłych w środku owalnych komórek).

Czerwone krwinki zawierają hemoglobinę i to dzięki temu związkowi są w stanie wiązać tlen.

Leukocyty (białe krwinki) to komórki odpowiedzialne za odporność i są jednym z istotnych elementów układu immunologicznego.

Są one jak „mali policjanci” krążący po ciele i walczący z patogenami (wirusami i bakteriami, które wniknęły do organizmu).

Czerwone krwinki poruszają się wraz z krwią bezwładnie.

Natomiast białe krwinki potrafią się poruszać.

Pochłaniają lub otaczają wszystko to, co szkodliwe dla organizmu.

Następnie transportują tam, gdzie szkodliwe związki czy patogeny są rozkładane lub wydalane.

Trombocyty (płytki krwi) to strzępki pływające w krwi odpowiedzialne za krzepnięcie krwi.

Gdyby ich nie było, to nawet mała rana powodowałaby wylanie się całej krwi z organizmu.

A tego nie chcemy.

Płytki krwi gromadzą się w miejscu przerwania naczynia krwionośnego i zalepiają rankę.

Wiemy już, jak skonstruowany jest układ krążenia.

Spójrzmy więc na to, jak działa.

 

Jak działa układ krążenia?

Przede wszystkim warto wiedzieć, że mamy więcej niż jeden układ krążenia.

Zaskakujące?

Układ krążenia odbywa się w dwóch oddzielnych obiegach.

Małym i dużym.

 

Obieg mały krwi

Mały obieg krwi nazywany jest płucnym.

Składa się z tych naczyń krwionośnych, które łączą serce i płuca.

W małym obiegu krew się natlenia (pobiera tlen z płuc) i oddaje płucom dwutlenek węgla.

Mały obieg zaczyna się w prawej komorze serca.

Z niej biegnie pień płucny (największa tętnica małego obiegu).

Z niej krew płynie do tętnic płucnych (prawej i lewej, po jednej na każe płuco), do mniejszych tętnic i naczyń włosowatych.

Naczynia włosowate oplatają pęcherzyki płucne i na ich styku dochodzi do przenikania tlenu z płuc do krwi i oddawania dwutlenku węgla.

To oznacza, że tętnicami płucnymi płynie krew odtlenowana (pozbawiona tlenu).

Naczynka tętnicze przechodzą w żyły, które dochodzą do lewego przedsionka.

Krew w żyłach płucnych jest więc pełna życiodajnego tlenu.

W momencie skurczu lewego przedsionka utlenowana krew trafia do lewej komory, gdzie zaczyna się duży obieg krwi.

 

Obieg duży krwi

Duży obieg krwi nazywa się obiegiem ustrojowym.

Startuje w lewej komorze serca, która jest większa od prawej, silniejsza i lepiej umięśniona.

Serce nie jest symetrycznym organem, dlatego jego lewa część musi mieć siłę do wypychania krwi znacznie dalej niż prawa.

Krew zawierająca tlen trafia z lewej komory do całego ciała.

Z serca prowadzi je aorta, a dalej, jak już wiesz, mniejsze tętnice i naczynia włosowate.

Wraz z przepływem przez naczynia włosowate, krew zawiera coraz mniej tlenu i substancji odżywczych, a coraz więcej dwutlenku węgla i pozostałości po metabolizmie tkanek.

Trafia żyłami do prawego przedsionka.

Ruch krwi nie byłby możliwy, gdyby nie praca serca.

 

Cykl pracy serca

Serce wykonuje rytmiczne skurcze i rozkurcze, które sprawiają, że o pracy serca mówimy potocznie „bicie”.

Najpierw skurcz komór powoduje przepchnięcie krwi z przedsionków przez zastawki do komór.

Drugie uderzenie wypycha krew z komór do tętnic.

Trzeci etap – rozkurcz – powoduje, że krew napływa do przedsionków.

W ciągu minuty serce uderza około 60-70 razy, kiedy nic nie robimy.

Wysiłek fizyczny, choroba i inne czynniki mogą spowodować zwiększenie lub zmniejszenie szybkości bicia serca.

Przez to krew płynie szybciej (na przykład podczas ćwiczeń) lub wolniej (podczas hipotermii, kiedy organizm jest wychłodzony).

Na intensywność pracy serca wpływają też nasze stany emocjonalne.

Kiedy ktoś mówi, że „zalewa go krew”, to poniekąd ma rację.

Gniew zwiększa szybkość bicia serca.

Podobnie jak strach i ekscytacja, kiedy wydziela się adrenalina przyspieszająca pracę serca.

Serce pracuje tak intensywnie, bo musi wprowadzić w ruch od 5 do 7 litrów krwi.

Ilość krwi zależy od wagi człowieka.

Jeśli chcesz policzyć ile krwi płynie w Twoim ciele, to średnio na 1 kg masy ciała przypada 0,075 l krwi.   

Układ krwionośny pełni funkcję oddechową, którą wyjaśniłam powyżej.

Ale ma też wiele innych funkcji.

 

Funkcje układu krwionośnego

Główną funkcją układu krwionośnego jest zapewnienie krążenia krwi.

Sprawnie działający układ krwionośny dostarcza ją do całego ciała.

Problemy z krążeniem mogą powodować poważne konsekwencje zdrowotne.

A to dlatego, że krew jest nośnikiem, dzięki któremu odbywa się transport związków odżywczych i produktów przemiany materii w organizmie.

To nie tylko transport tlenu i dwutlenku węgla.

Wszystkie związki, które wytwarzają i przetwarzają komórki, transportuje krew.

 Pomaga ona w utrzymaniu prawidłowej temperatury i zwalczaniu chorób.

 

Transport składników odżywczych

Kiedy jemy, do naszego organizmu trafiają złożone związki.

Układ pokarmowy rozkłada je na prostsze związki, które przenikają na różnych jego etapach do krwioobiegu.

To właśnie krew przenosi je do komórek ciała.

Część związków organizm wytwarza sam.

Takimi związkami są na przykład hormony, które są wytwarzane w różnych gruczołach.

Trzustka, tarczyca czy podwzgórze produkują związki, które aktywują różne mechanizmy, dzięki który organizm działa prawidłowo.

Krew dostarcza komórkom również wodę.

Dodatkowo do krwi trafiają wszystkie te związki, których nasz organizm chce się pozbyć.

Mogą to być związki, których jest za dużo, związki zbędne i szkodliwe.

Są one transportowane do płuc i wydychane, do nerek i wydalane z moczem lub do wątroby i wydalane z moczem.

Wydalanie może się też odbywać przez skórę z potem.

 

Odporność

W składzie krwi znajdują się białe krwinki, które walczą z patogenami.

Leukocyty rozpoznają obcą informację genetyczną i w ten sposób rozpoznają bakterie i wirusy.

Potrafią one uszkodzić patogeny lub je związać tak, żeby nie były szkodliwe.

Biorą również udział w niszczeniu komórek nowotworowych.

Dzięki krwi możliwa jest odbudowa zranionych miejsc.

Krzepnąca krew ogranicza wnikanie do środka nowych patogenów.

Dzięki temu tkanki mogą się odbudowywać.

 

Utrzymanie homeostazy (równowagi) organizmu

Człowiek jest zwierzęciem stałocieplnym.

To również zasługa układu krwionośnego.

Układ krwionośny umożliwia utrzymanie stabilnych warunków w środku ciała, niezależnie od zmiennych warunków na zewnątrz.

Poza temperaturą krew umożliwia utrzymanie stałego pH.

Również odpowiednia ilość wody w ciele jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania.

Nie ma wątpliwości, że nie da się zdrowo żyć bez zdrowego układu krwionośnego.

Jakie są najczęstsze choroby związane z układem krążenia?

 

7 najważniejszych chorób układu krwionośnego

Choroby układu krwionośnego są jedną z najczęstszych przyczyn śmierci w Polsce.

Wynikają one z nieprawidłowego funkcjonowania dowolnego elementu układu krążenia.

Mogą być to choroby serca, nieprawidłowości związane z ciśnieniem czy budową naczyń krwionośnych.

Oto główne choroby naczyniowo-sercowe.

 

Nadciśnienie tętnicze

To sytuacja, kiedy ciśnienie w układzie krwionośnym jest zbyt wysokie.

Może wynikać ze zbyt dużej aktywności serca, które tłoczy krew szybciej, niż powinno.

Objawami nadciśnienia mogą być kołatanie serca, nawracające bóle głowy, uderzenia gorąca czy szybkie męczenie się.

Bardzo często nadciśnienie nie ma wyraźnych objawów, więc może zostać niezauważone zbyt długo.

Konsekwencje nadciśnienia są bardzo poważne.

Może dojść do uszkodzenia nerek, kłopotów ze wzrokiem, obrzęków kończyn, ale również udaru mózgu i śmierci.

 

Zawał serca

Atak serca, czy też zawał serca, to przyczyna śmierci 30 tys. Polaków i Polek rocznie.

Zawał serca spowodowany jest zatkaniem tętnicy doprowadzającej krew do serca (tętnicy wieńcowej).

Zablokowanie przepływu krwi do serca powoduje jego niedotlenienie i obumarcie tkanek.

To dlatego tak często zawał serca kończy się śmiercią.

Objawami zawału serca są: silny ból w klatce piersiowej, drętwienie lewej ręki, duszności oraz stan lękowy.

 

Miażdżyca

Miażdżyca rozwija się powoli.

Na początku nie ma żadnych wyraźnych objawów tego schorzenia.

Przez długi czas w tętnicach odkładają się złogi lipidowe (tłuszczowe).

Powstają one z cholesterolu, który osiada na ściankach naczyń krwionośnych.

Zwężenie się naczyń powoduje zwiększenie ciśnienia, jakie krew wywiera na ich ścianki.

Może dojść do ich przerwania, przez co krew nie dopływa do tkanki powodując jej uszkodzenia.

Może też dojść do oderwania się blaszki miażdżycowej i powstania zatoru w naczyniu, a jeśli blaszka trafi do mózgu, może dojść do udaru mózgu.

 

Udar mózgu

Istnieją dwa rodzaje udaru mózgu.

Jeden z nich wynika z zablokowania naczyń krwionośnych zasilających mózg.

Mamy wtedy do czynienia z udarem niedokwiennym.

Drugim rodzajem udaru mózgu jest udar krwotoczny.

Występuje wtedy, gdy pęknie naczynie krwionośne w mózgu i dojdzie do wylewu krwi do mózgu.

Obie te sytuacje są szalenie niebezpieczne i prowadzą często do trwałej utraty zdrowia, a niekiedy do śmierci.

Udar mózgu można rozpoznać po zaburzeniach mowy i widzenia, drętwieniu jednej strony ciała oraz zmniejszeniu napięcia mięśni twarzy po jednej stronie (opadanie kącika ust). 

 

Choroba wieńcowa

Naczynia zaopatrujące serce w krew to naczynia wieńcowe.

Choroba wieńcowa nazywana jest również chorobą niedokrwienną serca.

Pojawia się, gdy naczynia wokół serca nie są w stanie prawidłowo pracować, co wpływa na osłabienie samego serca.

Choroba wieńcowa objawia się uczuciem gniecenia i bólem w klatce piersiowej.

Może prowadzić do zawału serca.

 

Niewydolność serca

W sytuacji, kiedy serce nie jest w stanie pompować wystarczająco dużo krwi, mówimy o niewydolności serca.

Krew nie krąży prawidłowo, co prowadzi do zmęczenia, duszności i obrzęków wynikających z zatrzymania wody w organizmie.

Niewydolność prowadzi do niedotlenienia tkanej, przez co organizm nie pracuje prawidłowo.

 

Żylaki

U starszych osób częstą chorobą układu krążenia są żylaki.

Pojawiają się one, kiedy żyły tracą swoją elastyczność i rozciągają się.

Z powodu zwiększenia średnicy w żyłach przepływ krwi spowalnia.

Żylaki występują głównie na nogach.

W miejscach, gdzie żyły są bardzo słabe, dochodzi do uszkodzeń i wylewania się krwi pod skórą.

Żylaki powodują bóle nóg podczas stania i chodzenia.

Mogą się również pojawiać skurcze nóg oraz uwypuklenia w miejscach, gdzie żyły odkształcają się.

Choroby układu krążenia potrafią być zabójcze.

Pojawiają się zazwyczaj w starszym wieku, choć niezdrowy tryb życia może przyspieszyć zachorowanie.

Żeby zadbać o profilaktykę przyjrzyjmy się przyczynom chorób układu krążenia.

 

Przyczyny chorób układu krwionośnego

Na stan układu krążenia wpływa bardzo wiele czynników.

Znaczna część z nich wynika z nieodpowiedniego trybu życia.

Najczęściej choroby układu krążenia pojawiają się, kiedy występuje kilka z tych czynników naraz:

• nadwaga lub otyłość;
• przewlekły stres;
• niewystarczająca lub brak aktywności fizycznej;
• nałogi (palenie papierosów i nadmiar alkoholu);
• nieodpowiednia dieta;
• zbyt wysoki poziom cholesterolu;
• czynniki genetyczne i występowanie chorób krążenia w rodzinie;
• zaawansowany wiek;
• płeć – mężczyźni chorują częściej.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.