Przyczyny otyłości

Otyłość stanowi złożony zdrowotnie problem, a jej podłoże jest wieloczynnikowe. Przyczyny choroby można podzielić na: 

• Środowiskowe - jedzenie ponad potrzeby energetyczne organizmu, niezbilansowana dieta oparta na wysokoprzetworzonej żywności, bogata w cukry proste i tłuszcze, a uboga w błonnik. Podobny stopień szkodliwości przypisuje się niskiej aktywności fizycznej, w tym powszechne korzystanie z transportu publicznego lub samochodu zamiast samodzielnego dojazdu do miejsca docelowego np. za pomocą roweru.
• Genetyczne - mutacje niektórych genów mogą znacząco zwiększyć ryzyko rozwoju otyłości. Obecnie największe znaczenie przypisuje się mutacji genu leptyny lub receptora leptyny oraz mutacji genu 4. receptora melanokortyny MC4R (zarówno leptyna, jak i melanokortyna, pełnią kluczową rolę w kontroli apetytu).
• Hormonalne - problemy endokrynologiczne mogą zaburzyć funkcjonowanie działania osi odpowiedzialnych za regulowanie przyjmowania pokarmów, lub ograniczyć wytwarzanie energii (i ostatecznie zmniejszyć jej wydatek) np. w postaci ciepła. Do schorzeń, które mogą przyczynić się do nadwagi i otyłości należą niedoczynność tarczycy, niedobór hormonu wzrostu, niedobór testosteronu, niedoczynność przysadki mózgowej, zespół Cushinga.
• Psychiczne - oprócz zaburzeń, które zwiększają ryzyko rozwoju otyłości, takich jak depresja, stany lękowe, zaburzenia adaptacyjne, obniżona samoakceptacja i pewność siebie czy przewlekły stres, istnieje zespół zaburzeń bezpośrednio związanych ze sposobem przyjmowania pokarmów. Należą do nich zespół kompulsywnego jedzenia, zespół nocnego podjadania, żarłoczność psychiczna czy uzależnienie od jedzenia.

Jak leczyć otyłość?

Ze względu na złożoność choroby, leczenie otyłości niekiedy wiąże się ze zmianami w wielu obszarach życia. Dla części pacjentów niezbędna okaże się konsultacja psychologiczna lub psychoterapia, dla innych wdrożenie farmakologicznego leczenia otyłości lub nawet leczenie chirurgiczne. Niemal zawsze podstawą terapii niezależnie od tego czy wspomagana jest lekami na otyłość, chirurgią czy psychologiem jest jednak wysiłek fizyczny i zbilansowana dieta, które oprócz spadku wagi, wpływają korzystnie na funkcjonowanie całego organizmu.

Zachowawcze leczenie otyłości

Walka z otyłością to żmudny i długofalowy proces, na który składa się zazwyczaj szereg zmian w różnych obszarach życia pacjenta chorującego na otyłość. Leczenie to przede wszystkim zmiana stylu życia poprzez systematyczne wdrażanie nowych, prozdrowotnych przyzwyczajeń, czyli tzw. terapia zachowawcza. Polega głównie na pracy własnej osoby otyłej, jednak z uwagi na mnogość obszarów, w których pacjent musi dokonać zmian, warto jednak skorzystać z pomocy specjalisty, który zadba o bezpieczeństwo i skuteczność procesu. 

Fizjoterapeuta dobierze plan treningowy dostosowany do kondycji (i ewentualnych objawów bólowych) pacjenta. Regularne ćwiczenia pomogą osiągnąć deficyt energetyczny i poprawią wydolność organizmu.

Dietetyk kliniczny, specjalista od żywienia w chorobie, wspomoże leczenie pacjenta przez dobór diety pod jego potrzeby i stan zdrowia.

Psychodietetyk pomoże w naprawieniu relacji z jedzeniem i wykształceniu zdrowych nawyków w zakresie przyjmowania pokarmów.

Psychoterapia a leczenie otyłości

Istnieje cały szereg zaburzeń psychicznych, które mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Nadmiernej masy ciała nie można rozpatrywać jedynie w kontekście zwiększonej podaży kalorii. Otyłość nierzadko zaczyna się w głowie - i to właśnie problemy psychiczne, wraz z presją społeczną wywieraną na osoby chorujące, utrudniają proces zdrowienia, jak i codzienne funkcjonowanie osoby otyłej. 

Do zaburzeń psychicznych często towarzyszących otyłości, należą:

• zespół kompulsywnego jedzenia,
• syndrom nocnego jedzenia,
• żarłoczność psychiczna,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia adaptacyjne,
• depresja,
• uzależnienie od jedzenia.

Psycholog zdiagnozuje psychospołeczne przyczyny otyłości i pomoże je przepracować. Wesprze proces zaburzeń towarzyszących, np. zaburzeń jedzenia, nastroju, lękowych, czy wykształcenie nowych nawyków, np. radzenia sobie ze stresem.

Zmiana stylu życia w leczeniu otyłości

W przypadku otyłości, wykształcenie nowych nawyków dotyczy różnych obszarów życia. Podstawą jest ujemny bilans energetyczny, który pacjent osiąga obniżając podaż kalorii (poprzez przestrzeganie zbilansowanej diety) i zmieniając styl życia na bardziej aktywny (zwiększając tym samym wydatek energii).

Zmiana nawyków żywieniowych

Obniżenie kaloryczności spożywanych posiłków to tylko jeden z aspektów, który osoba otyła zazwyczaj musi wcielić w swoją rutynę. Oprócz składu jadłospisu, kluczową rolę odgrywa sposób konsumowania dań (najlepiej powoli i w spokojnej atmosferze). Ważne jest spożywanie kilku (3-5) regularnych posiłków o optymalnej zawartości składników odżywczych. Główne źródło węglowodanów powinny stanowić produkty zbożowe, a tłuszczów - te o wysokiej zawartości kwasów omega-3 (ryby, jak makrela, łosoś, pstrąg i oleje roślinne, np. rzepakowy, lniany). Dobrą praktykę stanowi komponowanie posiłków według wzoru Talerza Zdrowego Żywienia, zgodnie z którym połowę talerza powinny zajmować warzywa i owoce.

Aktywność fizyczna

Każda zmiana codziennej czynności na jej wymagający większego wysiłku odpowiednik, pomaga budować nowy, aktywny styl życia. Do takich nawyków zaliczają się:

• zmiana środku transportu ze środków komunikacji publicznej lub samochodu, na rower lub spacer,
• zrezygnowanie z windy na rzecz schodów lub chociaż wybieranie ich na przemian,
• uczestniczenie w domowych porządkach (jeśli do tej pory nie było to regułą).

Ponadto warto urozmaicić swój czas wolny o ćwiczenia aerobowe i wytrzymałościowe, takie jak:

• chodzenie,
• bieganie,
• nordic walking,
• jazda na rowerze,
• jazda na rolkach,
• pływanie,
• aqua aerobik,
• ćwiczenia na odchudzanie w domu.

Zwiększą one wydolność organizmu i stopniowo pomogą zbudować sprawność fizyczną. 

Aktywny styl życia, oprócz redukcji wagi, przyniesie szereg zdrowotnych korzyści, takich jak: 

• poprawa profilu lipidowego krwi,
• zwiększenie wrażliwości komórek na działanie insuliny,
• uregulowanie ciśnienia tętniczego krwi,
• poprawa samopoczucia,
• obniżenie ryzyka rozwoju chorób współistniejących.