Choroby piersi i sutka. Badanie, objawy, leczenie, diagnostyka

Choroby piersi potrafią spędzać sen z powiek niejednej kobiecie, ale często wówczas, gdy problem zaczyna dotyczyć ich samych.

Nie oznacza to, że temat zdrowia piersi ma powodować permanentny niepokój i skłaniać do cotygodniowych wizyt u lekarza.

Warto go jednak mieć na uwadze, a z samobadania piersi oraz odpowiedniej profilaktyki uczynić nawyk.

Wówczas informacji o diagnostyce i leczeniu chorób piersi nie będziesz czytała ze łzami w oczach, a może nawet nigdy nie będziesz musiała po nie sięgać.

Sprawdź zatem, jak zbudowane są piersi, na co zwracać uwagę i jak prawidłowo je badać.

Dowiedz się również, jakie objawy powinny skłonić Cię do wizyty u lekarza.

 

Budowa piersi, czyli kilka słów w temacie anatomii, aby nie mylić pojęć

Ze względu na swoją budowę anatomiczną, pełnione role oraz wrażliwość na działanie wielu czynników, piersi są stale narażone na różnego rodzaju schorzenia.

Myśląc o ich wyglądzie i pielęgnacji, warto również zadbać o odpowiednią wiedzę w kwestii budowy, funkcji i zmian, które mogą pojawić się na różnych etapach życia.

Dzięki temu łatwiej można zapobiegać i w porę rozpoznawać różnego rodzaju choroby, które mogą zaatakować różne obszary piersi.

Aby nie zagubić się w gąszczu medycznej terminologii związanej ze schorzeniami piersi i sutka warto na początek wyjaśnić te dwa pojęcia.

Terminów tych używamy zazwyczaj w języku potocznym i doskonale wiemy co oznaczają.

Jednak z punktu widzenia anatomii pierś jest jedynie popularnym określeniem sutka.

Jak to?

Pierś to tak naprawdę gruczoł sutkowy czy gruczoł piersiowy (łac. glandula mammaria), nazywany też gruczołem mlekowym (łac. glandula lactifera), czy po prostu sutkiem (łac. mamma).

Z kolei część, którą na co dzień nazywamy sutkiem, to w zasadzie brodawka sutkowa, zwana też brodawką piersiową (łac. papilla mammae, mammilla), stanowiąca część całego gruczołu sutkowego.

Upraszczając, mamy gruczoł sutkowy jako całość (potocznie pierś) i brodawkę sutkową, jako jej element (potocznie sutek).

 

Anatomia piersi a ich wrażliwość na choroby

Na pierwszy rzut oka budowa piersi może nie wydawać się zbyt skomplikowana i wcale nie jest w całej swojej strukturze.

Jednak w gruczołach piersiowych występuje wiele typów różnych komórek, które w specyficznych warunkach mogą ulegać licznym transformacjom.

Piersi składają się przede wszystkim z:

• tkanki gruczołowej,
• tkanki tłuszczowej (podskórnej, międzygruczołowej i zagruczołowej),
• tkanki łącznej,
• naczyń krwionośnych, limfatycznych oraz nerwów.

 

W strukturze piersi znajdują się:

• W obrębie tkanki gruczołowej tzw. płaty, które dzielą się na mniejsze płaciki, zwane również zrazikami. To właśnie w zrazikach zlokalizowane są pęcherzyki mleczne, gruczoły odpowiadające za produkcję pokarmu.
• Przewody mleczne, czyli złożona sieć kanalików odpowiadająca za transport pokarmu do brodawki sutkowej.
• Otoczka brodawki sutkowej, czyli okrągły obszar otaczający brodawkę o zabarwieniu kontrastującym ze skórą piersi. Zazwyczaj różowym lub brązowym. Jej powierzchnia nie jest gładka, gdyż w jej obrębie znajdują się gruczoły apokrynowe łojowe (gruczoły otoczki) tzw. gruczoły Montgomery’ego.
• Brodawka sutkowa (potocznie zwana sutkiem) to stożkowaty lub cylindryczny element, położony w centralnej części wspomnianej otoczki, skierowany nieco ku górze i do boku. Skóra brodawki sutkowej jest nieregularna, nieznacznie pofałdowana, w kolorze otoczki (może różnić się nieco nasyceniem). Dzięki swojej budowie brodawka piersiowa pełni przede wszystkim funkcję ujścia dla mleka.

 

Podporę piersi podtrzymującą tkanki gruczołową i tłuszczową stanowią łącznotkankowe więzadła Coopera.

Ich struktura biegnie od skóry, przez pierś i przytwierdza się do mięśni w klatce piersiowej.

Tkanka tłuszczowa piersi oraz tkanka łączna pełnią z kolei rolę ochronną, otaczając zraziki oraz przewody mleczne.

Nadają przy tym piersiom kształt.

W obrębie piersi nie brakuje również licznych naczyń i nerwów, w tym żył, tętnic, naczyń chłonnych, splotów nerwowych czy nerwów czuciowych.

Sama budowa piersi nie czyni z nich rzecz jasna delikatnej konstrukcji, która narażona jest na każdy bodziec.

Jednak nie pozostaje ona obojętna na wiele procesów, które zachodzą w organizmie kobiety cyklicznie i wraz z wiekiem.

Elementem najbardziej wrażliwym na fizjologiczne zmiany zachodzące w kobiecym ciele jest tkanka gruczołowa piersi, która odpowiada za ich kluczowe zadanie, czyli produkcję mleka.

Podatna jest ona bowiem na ciągłe wahania poziomu hormonów płciowych, głównie estrogenów i progesteronu.

W samym cyklu miesiączkowym, w jednej fazie estrogen stymuluje wzrost przewodów mlekowych, a po owulacji progesteron rozpoczyna aktywizację zrazików.

To dlatego w drugiej fazie cyklu możesz odczuwać obrzęk i tkliwość piersi, które ustępują wraz z nadejściem menstruacji.

W okresie ciąży i po narodzinach dziecka to również głównie hormony uaktywniają proces produkcji mleka, czyli czynność gruczołów piersiowych zwaną laktacją. W skład tzw. kompleksu laktogennego wchodzą progesteron, insulina oraz IGF-I, glikokortykosteroidy (kortyzol), prolaktyna, estrogeny, hormon wzrostu, oksytocyna.

Tkanka piersiowa zmienia się również w różnych okresach życia kobiety.

Inna jest przed pokwitaniem, a największej transformacji poddana jest w okresie dojrzewania.

Kolejna poważna zmiana, także związana z poziomem hormonów, rozpoczyna się zaraz po menopauzie.

Co ważne, właśnie w tym okresie kobiety są najbardziej narażone na wystąpienie w gruczołach piersiowych przeróżnych zmian patologicznych, czy to o łagodnym, czy bardziej poważnym przebiegu.

Niezwykle istotne, również z punktu widzenia zdrowia gruczołów piersiowych, są węzły chłonne piersi.

Można wśród nich wyróżnić węzły nadobojczykowe, podobojczykowe, pachowe oraz zamostkowe, czyli węzły wewnętrznego łańcucha piersiowego.

Podobnie jak inne grupy naczyń chłonnych w organizmie, pełnią one rolę filtrów oddzielających patologicznie zmienione komórki od zdrowej tkanki.

Naczynia chłonne w piersiach tworzą splot skórny brodawki i otoczki oraz splot gruczołowy.

To właśnie taką drogą chłonka odpływa do wymienionych wyżej węzłów.

Najwięcej chłonki, bo aż około 75% przyjmują węzły pachowe.

Stąd też w tych naczyniach najczęściej pojawiają się sygnały dotyczące schorzenia bądź przerzuty nowotworowe.

Drugie na liście kolejności zajęcia ewentualnymi przerzutami są węzły chłonne zamostkowe, trzecie nadobojczykowe, a ostatnie podobojczykowe.

W przypadku rozpoznawania zmian w piersiach dobrze jest również znać ich prawidłową konsystencję czy właściwy wygląd brodawek sutkowych.

Brodawka piersiowa przyjmuje zazwyczaj kształt stożka lub cylindra.

Pokrywająca ją tkanka może być pofałdowana z widocznymi drobnymi bruzdkami, a niekiedy z zauważalnymi ujściami przewodów gruczołowych.

Jeśli od stadium dojrzewania brodawka sutkowa (jedna lub obie) jest bardziej wciągnięta, to taka już jej natura i nie jest to powód do niepokoju.

Jeśli jednak standardowo wystająca brodawka nagle ulega wciągnięciu w dojrzałym wieku, to może być sygnał świadczący o poważnej chorobie i należy natychmiast zgłosić się do lekarza.

W zdrowych piersiach wspomniana konsystencja powinna być jednorodna.

Jednak gęstość tkanki i wyczuwalne pod palcami zgrubienia są również kwestią indywidualnej budowy gruczołu piersiowego.

Podlegają one także wszelkim naturalnym zmianom wraz z rozwojem piersi w okresie pokwitania, dojrzałości płciowej, ciąży, karmienia piersią czy menopauzy.

Jednak granica pomiędzy drobnymi niegroźnymi grudkami a bardziej poważniejszymi zmianami jest niekiedy bardzo cienka.

Dlatego tak ważne jest, aby piersi kontrolować od samego początku ich dojrzewania. Wówczas można łatwiej dostrzec zachodzące w nich modyfikacje i zauważyć moment, kiedy dzieje się w nich coś niepokojącego.

 

Co może oznaczać ból piersi i sutka? Jak rozpoznać objawy chorób?

Ból piersi może mieć bardzo zróżnicowane podłoże.

Nie musi od razu oznaczać choroby, ale nigdy nie należy go lekceważyć.

Z jednej strony może być związany z fizjologią kobiety, z drugiej zaś – być oznaką łagodnego schorzenia piersi bądź takiego, który zagraża życiu.

Jeśli ból piersi nie ma podłoża chorobowego nazywany jest mastalgią.

Występujący w każdym cyklu miesiączkowym mastalgią cykliczną.

Jeśli nie jest związany z kobiecym cyklem to analogicznie mamy do czynienia z mastalgią niecykliczną.

Czy rak piersi boli?

To często pierwsze pytanie, które nasuwa się kobietom w związku z odczuwaniem bólu piersi.

Odpowiedź nie jest jednoznaczna, gdyż wszystko zależy od rodzaju oraz stadium choroby.

Zanim jednak zaczniesz się zamartwiać, sprawdź najpierw co innego może prowadzić do bólu piersi.

Wśród przyczyn bólu piersi i brodawek sutkowych można wymienić:

• wahania hormonów w cyklu menstruacyjnym, które powodują obrzmienie i bolesność piersi na kilka dni przed okresem, czyli podczas PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego);
• mechaniczny uraz piersi;
• intensywną aktywność fizyczną. Warto przy tym pamiętać, aby podczas uprawiania sportu założyć odpowiedni sportowy stanik;
• napięcia tkanki mięśniowej okolic piersi, które mogą dawać odczucia bólowe w samym gruczole piersiowym;
• nieodpowiednio dopasowany biustonosz;
• okres pokwitania, podczas którego rozrastają się gruczoły piersiowe;
• okres przekwitania, czyli menopauzy, kiedy to z kolei dochodzi do zaniku tkanki gruczołowej, a rozrostu tkanki tłuszczowej;
• okres ciąży i laktacji, kiedy piersi zaczynają się powiększać co powoduje ból i uwrażliwienie na dotyk;
• zapalenie piersi (zapalenie sutka);
• przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych (np. tabletek antykoncepcyjnych);
• łagodne guzki brodawek sutkowych, np. torbiele i włókniaki, które prowadzą do ucisku nerwów;
• mastopatię, czyli zwyrodnienie torbielowato-włókniste gruczołu sutkowego;
• brodawczaki, którym może towarzyszyć wydzielina z brodawki sutkowej;
• gruczolakowłókniaki, której rzadziej wywołują ból, chyba że dojdzie do ich nadmiernego rozrostu;
• łagodne zmiany nowotworowe;
• złośliwego raka piersi i jego różne odmiany.

 

Bóle piersi mogą dotyczyć jednej lub obu na raz.

Niekiedy ból występuje w konkretnym fragmencie piersi, czasem boli cały gruczoł sutkowy.

Piersi mogą być tkliwe i reagować nawet na delikatny dotyk, lub boleć zdecydowanie mocniej.

Ból może być nagły, rwący, kłujący, uporczywy lub ciągły, ale bardziej spokojny.

Bardziej wrażliwe na dotyk mogą być czasem brodawki sutkowe.

Jak sama widzisz rodzajów bólu piersi może być wiele. Ich forma uzależniona jest rzecz jasna od podłoża dolegliwości bólowej.

Jeśli jesteś przekonana, że nie doznałaś żadnego niewielkiego urazu w obrębie piersi, nie ma on związku z cyklem menstruacyjnym, ciążą czy okresem karmienia, za każdym razem skonsultuj się z lekarzem.

Bez względu na to, czy odczuwasz ból piersi, czy – nie zwracaj również uwagę na objawy, które mogą wskazywać na łagodne lub poważne zmiany w piersiach.

Przede wszystkim na:

• konsystencję piersi, wszelkie zmiany i guzki, które mogą się pojawiać, czy powiększać w obszarze całego gruczołu piersiowego;
• podwyższoną temperaturę ciała;
• ewentualne zmiany w wyglądzie brodawki sutkowej i jej otoczki, np. wciągnięcie się brodawki;
• świąd brodawki sutkowej;
• pojawiającą się wydzielinę zapalną z sutka (krwistą lub ropną);
• stany zapalne naskórka brodawki i jej otoczki, czy rany pojawiające się w ich okolicy;
• nadmierną ciepłotę piersi;
• wyraźnie widoczne zmiany kształtu piersi;
• obrzęk piersi w całości lub częściowo;
• zmiany pojawiające się na skórze piersi, takie jak zaczerwienie, plamki, odczyny przypominające skórkę pomarańczy, czy zgrubienia;
• bardziej widoczne naczynia piersi;
• powiększenie pachowych lub nadobojczykowych węzłów chłonnych;
• obrzęk ramienia;
• pieprzyki na piersiach: czy znacznie się powiększają, zmieniają kolor lub otacza je opuchlizna i zaczerwienie.

 

Choroby piersi i brodawki sutkowej. Od łagodnych zmian do nowotworów

Wiesz już co może oznaczać ból piersi i jakie symptomy mogą wskazywać na różne schorzenia.

Co jeśli dolegliwości bólowe i/lub zmiany w konsystencji gruczołu piersiowego nie są związane z naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie kobiety?

Większość zmian wykrywanych przez kobiety przez samobadanie to zmiany łagodne.

Jednak nie należy ich bagatelizować i jeśli tylko zajdzie taka potrzeba poszukać odpowiedzi z gabinecie lekarskim.

Najbardziej powszechne choroby piersi i brodawki sutkowej, to przede wszystkim:

• Brodawczak piersi (brodawczak sutka) to łagodna zmiana nowotworowa powstająca pod wpływem rozrostu nabłonka przewodów mlecznych. Zlokalizowany za brodawką sutka lub na obwodzie piersi. Może objawiać się wypływem zapalnej wydzieliny z brodawki sutkowej. Istnieje niewielkie ryzyko, że brodawczak może stać się zmianą złośliwą.
• Mastopatia (dysplazja piersiowa, dysplazja sutka), czyli choroba włóknisto-torbielowata sutka (lub zmiany włóknisto-torbielowate piersi) – objawia się licznymi grudkami, zgrubieniami i guzkami w piersiach oraz bólem piersi. Sam termin „dysplazja” oznacza zmiany w budowie, dojrzewaniu i różnicowaniu komórek będące stanem przejściowym między rozrostem a nowotworem. Dysplazja sutka może prowadzić do tworzenia torbieli, gruczolistości, czyli rozrostu zrazikowego, stwardnienia włóknistego sutka czy rozrostu przewodowego. Zmiany mastopatyczne nie są groźne dla życia, a ich przyczyną są zazwyczaj zaburzenia hormonalne, najczęściej zbyt niski poziom progesteronu w stosunku do estrogenów.
• Zapalenia sutka (zapalenie piersi) to infekcja bakteryjna, która występuje zazwyczaj u matek karmiących piersią w wyniku zastoju pokarmu i uszkodzenia brodawki sutkowej (połogowe zapalenie sutka). Może przyjmować postać zapalenia brodawki sutkowej lub/i zapalenia gruczołów sutkowych. Do objawów zalicza się ból piersi, obrzęk, zaczerwienie, miejscowe ucieplenie skóry, którym mogą towarzyszyć objawy podobne do grypy czy gorączka.
• Mlekotok, czyli wyciekanie z brodawki sutkowej płynu o białym zabarwieniu, jest objawem zaburzeń powstałych w organizmie u kobiet, które nie są w ciąży, ani nie karmią piersią. Jest zazwyczaj następstwem podwyższonego poziomu prolaktyny. Mlekotoku nie należy bagatelizować i udać się do lekarza.
• Torbiele (cysty) to zmiany przypominające pęcherzyki z płynem, wyczuwane w piersiach jako twarde guzki o różnej wielkości. Duża cysta może powodować dolegliwości bólowe. Mogą być zlokalizowane pod powierzchnią skóry lub nieco głębiej. W płynie torbieli rzadko kiedy występują zmiany nowotworowe.
• Gruczolakowłókniak (fibroadenoma) jest łagodnym guzkiem piersi, który jest bezbolesny i można go łatwo przesuwać. Może być elastyczny lub twardy. Powstaje na skutek rozrostu tkanki gruczołowej i włóknistej. Nie zagraża zdrowiu, ale wymaga regularnych badań i obserwowania ewentualnych zmian.
• Martwica tłuszczowa piersi to guzek o nieregularnych kształtach, który powstaje na skutek urazu gruczołu piersiowego lub w wyniku zmian zapalnych, przeważnie u kobiet cierpiących na otyłość.
• Łagodne zmiany nowotworowe, czyli niezłośliwy rak piersi (rak sutka, rak gruczołu sutkowego) – powstaje pod wpływem mutacji w DNA komórki. Charakteryzuje się powolnym wzrostem, ogranicza się do gruczołu piersiowego i nie daje przerzutów do odległych narządów. Istnieją różne odmiany łagodnego raka piersi.
• Złośliwy rak piersi (rak sutka, rak gruczołu sutkowego) – nowotwór piersi powstaje w wyniku nieprawidłowego namnażania się komórek wywodzących się z gruczołu sutkowego. W Polsce rak piersi jest aktualnie przyczyną około 20% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe.
• Rak Pageta jest stosunkowo rzadkim, złośliwym nowotworem, który zazwyczaj występuje na brodawce sutkowej kobiet. Charakterystycznym objawem raka Pageta brodawki sutkowej jest naciek nowotworowy obejmujący brodawkę, który często wywołuje jej owrzodzenie. Nowotwór ten w większości przypadków współistnieje z innym typem raka piersi zlokalizowanym głębiej w gruczole piersiowym.
• Guz liściasty to rzadka, szybkorosnąca zmiana, która może osiągać spore rozmiary (nawet do 30 cm). Może mieć zarówno charakter łagodny, jak i złośliwy. Zazwyczaj nie powoduje dolegliwości bólowych, ale można go wyczuć w piersi. Sama pierś (bądź jej zaatakowany fragment), może wydawać się znacznie cieplejsza od reszty skóry. Charakterystycznym objawem jest pojawienie się na piersi czerwonej plamy. Złośliwemu guzowi liściastemu potrafi towarzyszyć owrzodzenie skóry piersi czy wciągnięcie brodawki.

 

Badanie piersi i sutka. Jak wygląda diagnostyka chorób?

Diagnostyka chorób piersi odbywa się rzecz jasna w gabinecie lekarskim i zawsze w przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do stanu zdrowia gruczołów piersiowych powinnaś się tam udać.

Jednak nie konsultuj się z lekarzem jedynie w przypadku niepokoju dotyczącego piersi.

Pamiętaj o profilaktycznych badaniach piersi, które powinny znaleźć się w Twoim kalendarzu, obok wszystkich innych istotnych planów, a nawet przed nimi.

Specjalistą na pierwszej linii frontu walki ze zmianami w piersiach powinnaś być Ty sama.

Po pierwsze samobadanie piersi.

Samobadanie piersi powinno być jednym z nawyków każdej dojrzałej kobiety po 20. roku życia.

To niezwykle ważny element nie tylko w procesie wykrywania łagodnych zmian w piersiach, ale i w profilaktyce raka piersi.

Badanie to powinno być przeprowadzane regularnie.

Na początku możesz mieć pewne trudności z identyfikowaniem tego co wyczuwasz pod palcami lub widzisz w lustrze.

Ale im częściej będziesz to robiła, tym łatwiej rozpoznasz wszelkie nieprawidłowości.

Samobadanie piersi składa się z dwóch podstawowych etapów.

Po pierwsze z oglądania piersi przed lustrem, a po drugie – z badania dotykowego.

Samokontrolę piersi powinno się przeprowadzać co miesiąc.

Najlepiej kilka dni po menstruacji.

Kobiety po menopauzie powinny sobie wybrać jeden dzień w miesiącu i wówczas badać piersi.

W przypadku wizyty w gabinecie ginekologicznym, lekarz najpierw przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentką, po czym wykona badanie palpacyjne (dotykowe).

W razie podejrzenia zmian zleci dodatkowe badania laboratoryjne oraz z pewnością badania obrazowe piersi, czyli USG piersi lub mammografię.

Dalsza diagnostyka może wymagać wykonania biopsji piersi.

Mammografia to nieinwazyjne badanie piersi polegające na prześwietleniu gruczołu piersiowego promieniami rentgena. Zdjęcie może uwidocznić zwapnienia lub lite masy, jednak często nie umożliwia rozpoznania charakteru wykrywanej zmiany.

Obecnie stosuje się mammografię przesiewową lub mammografię diagnostyczną, wykonywaną na aparaturze wyższej klasy.

Jeśli badanie to nie wystarczy do postawienia diagnozy, pacjentka może zostać skierowana na USG lub biopsję.

USG piersi to z kolei badanie ultrasonograficzne, dzięki któremu uzyskujemy przekrojowy obraz badanego gruczołu sutkowego. Umożliwia nie tylko wykrycie patologicznych zmian w piersiach, ale pozwala także na stałą kontrolę rozwoju ewentualnego nowotworu, gdyż w przeciwieństwie do mammografii może być stosowane bardzo często, bez negatywnego wpływu na zdrowie kobiety.

Warto pamiętać o tym, że wszystkie kobiety po 40. roku życia powinny wykonywać obrazowe badania piersi (USG, mammografia) profilaktycznie, co najmniej raz do roku.

Biopsja jest metodą, dzięki której można za pomocą specjalnej igły pobrać materiał do badania mikroskopowego. Dzięki temu można jednoznacznie ustalić czy badana zmiana jest nowotworem. Biopsja dzieli się na cienkoigłową aspiracyjną i gruboigłową. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.

Istnieje również biopsja otwarta, czyli zabieg przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym, polegający na wycięciu całej zmiany i jeśli istnieje taka konieczność, innych tkanek, które zostały zaatakowane przez komórki nowotworowe.

 

Leczenie chorób piersi i brodawki sutkowej

Leczenie chorób piersi i brodawki sutkowej uzależnione jest rzecz jasna od konkretnego schorzenia, stopnia zaawansowania choroby oraz wieku i stanu zdrowia kobiety.

Odnosząc się więc do różnorodnych chorób piersi nie można wskazać jednej konkretnej terapii.

Niektóre łagodne zmiany w piersiach, szczególnie te wynikające z fizjologii kobiety, mogą nawet nie wymagać leczenia, ale regularnej kontroli.

W przypadku części łagodnych chorób piersi może wystarczyć farmakoterapia, a czasem konieczny może okazać się zabieg.

W sytuacji pojawienia się zmian nowotworowych sięga się po różne metody leczenia uzależnione od rodzaju rozpoznanej choroby.

Podczas leczenia raka piersi wykorzystuje się m.in.

• operacje chirurgiczne,
• chemioterapię,
• radioterapię,
• hormonoterapię,
• terapie celowane.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz ginekolog

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.