Przerost prostaty (gruczołu krokowego) – czym się objawia, jakie są przyczyny i jak leczyć?
Autor: Marta Roszkowska (artykuł konsultowany z drem Mateuszem Puckiem)
Już sam dźwięk słowa prostata u wielu mężczyzn wzbudza niepokój, gdyż kojarzy się głównie z dolegliwościami dotyczącymi tego narządu (oraz niezbyt przyjemnym badaniem per rectum).
Jednak wielu panów pomija temat chorób gruczołu krokowego uznając, że dotyczy on jedynie mężczyzn w podeszłym wieku, a na pewno po andropauzie.
I chociaż statystycznie jest w tym wiele racji, to warto zawczasu dowiedzieć się czym tak właściwie jest prostata, jakie spełnia funkcje w męskim organizmie i na jakie choroby jest narażona.
Sprawdź co kryje się pod pojęciem przerostu prostaty, jak objawia się ta dolegliwość i co się przyczynia do jej pojawienia.
Czy można leczyć przerost stercza farmakologicznie lub naturalnie i czy zawsze konieczna jest operacja?
Jak można zapobiegać skutkom rozrostu gruczołu krokowego?
Spis treści:
Prostata i jej choroby
Czym jest przerost prostaty
Objawy przerostu prostaty
Przyczyny przerostu prostaty
Powiększenie prostaty a rak
Jak leczyć przerost prostaty
Operacja przerostu prostaty
Jak zapobiegać przerostowi prostaty
Diagnostyka
Czym jest prostata i na jakie dolegliwości jest narażona?
Zanim przejdziemy do opisywania samego przerostu prostaty, opiszę czym jest ten narząd.
Prostata, inaczej stercz, gruczoł krokowy, czy gruczoł sterczowy, to niewielkich rozmiarów, nieparzysty narząd mięśniowo-gruczołowy, stanowiący jeden z elementów męskiego układu moczowo-płciowego.
Swoim kształtem prostata przypomina owoc kasztana jadalnego lub orzecha włoskiego. To spłaszczony stożek, na który składają się dwa płaty (lewy i prawy) połączone węziną. Niestale występuje również płat środkowy.
Gdzie zlokalizowana jest prostata? W miednicy mniejszej w okolicy krocza, a dokładnie pod pęcherzem moczowym. Tylna część gruczołu przylega bezpośrednio do przedniej ściany odbytu. Przez wnętrze stercza przebiega początkowy (sterczowy) odcinek cewki moczowej.
Kluczowym zadaniem gruczołu krokowego jest produkcja wydzieliny, która wchodzi w skład męskiego nasienia.
Ów płyn przybiera specyficzny białawy odcień, a w jego składzie znajdują się plemniki. Jest on tą częścią spermy, która odpowiada za odżywienie plemników podczas ich drogi do kobiecej komórki jajowej.
Co więcej, stercz otoczony jest mięśniami gładkimi w postaci torebki, które w czasie męskiego orgazmu, kurczą się, dzięki czemu dochodzi do ejakulacji, czyli wytrysku.
Jeśli więc do tej pory termin prostata kojarzył ci się jedynie z chorobą, to już najwyższy czas odczarować ten pogląd.
Wiesz już, że gruczoł krokowy to jedna z najbardziej istotnych części męskiego ciała. Skąd więc te negatywne skojarzenia?
Najczęściej wynikają z tego, że zainteresowanie prostatą wzrasta, gdy coś zaczyna szwankować w jej prawidłowym funkcjonowaniu.
Do najczęstszych chorób gruczołu krokowego należą:
- łagodny przerost prostaty, czyli gruczolak gruczołu krokowego, objawiający się głównie problemami z oddawaniem moczu, na skutek uciskania cewki moczowej przez gruczoł krokowy,
- rak gruczołu krokowego, gruczolakorak gruczołu krokowego, czyli nowotwór złośliwy występujący najczęściej u mężczyzn po 50. roku życia. Rak prostaty jest drugim najczęściej diagnozowanym nowotworem u mężczyzn,
- zapalenie gruczołu krokowego, które przebiegać może w postaci ostrej lub przewlekłej. Ostre zapalenie prostaty związane jest zazwyczaj z infekcją bakteryjną. Przyczyny przewlekłego nie są dokładnie poznane, ale podejrzewa się, że do wystąpienia schorzenia mogą przyczyniać się m.in. zaburzenia hormonalne, emocjonalne, autoimmunologicznie, czy stres.
Pamiętaj więc koniecznie o badaniach profilaktycznych, ale sprawdź również, jakie symptomy powinny wzbudzić twoją czujność i skłonić do wizyty u lekarza.
Co to jest przerost prostaty, czyli gruczolak gruczołu krokowego?
Przerost prostaty (BPH, z ang. benign prostatic hyperplasia), inaczej gruczolak stercza, czyli wspomniany wyżej łagodny rozrost prostaty, to niestety dość powszechna dolegliwość, która pojawia się u mężczyzn wraz z wiekiem.
Gruczoł krokowy zaczyna się powiększać pod wpływem zmian hormonalnych zachodzących w organizmie mężczyzny, mniej więcej po ukończeniu 45. roku życia.
Statystycznie łagodny przerost stercza dotyczy:
- 20% mężczyzn przed 40. rokiem życia,
- 40% pomiędzy 50. a 60. rokiem życia,
- 70% w przedziale 61 – 70 lat,
- i aż 80% po ukończeniu 70-tki.
Proces chorobowy przebiega powoli, więc na początku nie musisz odczuwać dolegliwości. Jednak z biegiem lat gruczolak stercza staje się coraz większy i zaczyna coraz mocniej zaciskać się wokół cewki moczowej.
Wówczas to pojawiają się pierwsze problemy z oddawaniem moczu. W miarę rozwoju choroby pod koniec mikcji strumień moczu zaczyna się urywać.
Czujesz, że pomimo wkładania wysiłku w oddanie moczu, pęcherz do końca się nie opróżnia. Tego symptomu z pewnością nie powinieneś lekceważyć.
Jakie jeszcze objawy mogą towarzyszyć rozrostowi gruczołu krokowego?
Objawy przerostu prostaty, czyli jak rozpoznać rozrost gruczołu krokowego?
Łagodny przerost prostaty nie pojawia się nagle, co wiąże się z tym, że pierwsze objawy są często lekceważone. Jednak pamiętaj, że w miarę rozwoju choroby, mogą stać się naprawdę uciążliwe, a nawet niebezpieczne.
Zwróć koniecznie uwagę na wszelkie objawy przerostu prostaty, w tym:
- częstomocz, czyli konieczność częstego oddawania moczu, również w nocy,
- uczucie ciągłego parcia na pęcherz,
- bardzo słaby lub wolny strumień moczu, co wydłuża czas opróżniania pęcherza,
- przerywany strumień moczu,
- skąpomocz,
- duży wysiłek podczas oddawania moczu,
- odczucie niedokładnego opróżnienia pęcherza,
- problem z rozpoczęciem oddawania moczu,
- samoistne wyciekanie moczu, czyli nietrzymane moczu,
- pojawianie się czerwonych krwinek w moczu (krwiomocz),
- dolegliwości bólowe i pieczenie podczas opróżniania pęcherza,
- całkowite zatrzymanie mikcji, czyli moczu w pęcherzu.
Należy przy tym pamiętać, że brak opróżniania pęcherza do końca wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania infekcji dróg moczowych (np. zapalenia pęcherza moczowego).
W konsekwencji przerostu prostaty w pęcherzu mogą pojawić się kamienie. Z kolei nagła niemożność opróżnienia pęcherza, to stan, który wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.
W innym wypadku może dojść do poważnego uszkodzenia pęcherza moczowego, a nawet nerek. Najcięższym powikłaniem przerostu stercza jest urosepsa, czyli zakażenie całego organizmu.
Warto również odnotować, że mężczyźni cierpiący na łagodny rozrost prostaty skarżą się często na obniżony popęd seksualny, zaburzenia potencji czy problem z wytryskiem. Wpływa to na znaczne osłabienie satysfakcji z życia seksualnego.
Na spadek jakości życia mają w tym czasie również problemy ze snem i permanentne uczucie zmęczenia.
Pamiętaj zatem, aby nigdy nie bagatelizować pierwszych sygnałów rozrostu stercza. Chociaż łagodny przerost gruczołu krokowego nie jest klasyfikowany jako nowotwór, to jak widzisz, rozwój tej choroby potrafi mieć ostry przebieg i groźne dla zdrowia skutki.
Przyczyny przerostu prostaty, czyli co prowadzi do łagodnego rozrostu stercza?
Do kluczowych przyczyn przerostu gruczołu krokowego zalicza się wspomniany już wcześniej proces starzenia się organizmu.
Za głównego winowajcę możemy więc uznać upływ czasu i związany z tym spadek testosteronu w organizmie mężczyzny.
Zaburzenia hormonalne są wynikiem męskiego przekwitania zwanego andropauzą. Oznacza to, że rozrost tkanek stercza jest w tym przypadku procesem wynikającym z fizjologii, a nie objawem konkretnej choroby.
Warto jednak wiedzieć, że do powstawania przerostu prostaty mogą przyczyniać się dodatkowo:
- uwarunkowania genetyczne,
- niezdrowy tryb życia,
- czy źle zbilansowana dieta.
A czy łagodny rozrost prostaty może przerodzić się w nowotwór?
Powiększenie prostaty a rak gruczołu krokowego
W większości przypadków powiększenie gruczołu krokowego związane jest z rozrostem prawidłowych komórek, dlatego przypadłość ta określania jest jako łagodna.
O raku prostaty możemy mówić wówczas, gdy powiększenie stercza powstaje na skutek namnażania się komórek zmienionych nowotworowo.
Mamy jednak wtedy do czynienia z zupełnie inną jednostką chorobową, czyli ze wspomnianym wyżej gruczolakorakiem gruczołu krokowego.
Ten złośliwy nowotwór przez lata może rozwijać się bezobjawowo, a dopiero zaawansowana postać choroby może prowadzić do symptomów przypominających te związane z łagodnym rozrostem prostaty, czyli wszelkiego rodzaju problemy z oddawaniem moczu.
Jak w takim razie rozróżnić łagodną postać powiększenia prostaty od raka stercza?
Najskuteczniejszą metodą są badania profilaktyczne. Dlatego warto pamiętać o tym, że nawet jeśli nie odczuwasz żadnych charakterystycznych dolegliwości to należy kontrolnie zbadać prostatę. Szczególnie po ukończeniu 40. roku życia.
Do czynników ryzyka zwiększających możliwość pojawienia się nowotworu prostaty zalicza się:
- skłonności genetyczne,
- nadwagę i otyłość,
- nadużywanie alkoholu,
- palenie tytoniu,
- zbyt częste spożywanie czerwonego mięsa.
Jak leczyć przerost prostaty? Czy leki poradzą sobie z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego?
Leczenie przerostu gruczołu krokowego uzależnione jest od objawów, zaawansowania choroby oraz stanu pacjenta.
Do głównych metod terapeutycznych w przebiegu rozrostu stercza zalicza się:
- leczenie farmakologiczne, czyli przyjmowanie konkretnych leków,
- małoinwazyjne zabiegi,
- operacje chirurgiczne.
Leki na przerost prostaty działają na zasadzie zmniejszania gruczołu krokowego lub hamowania jego rozrostu.
Przy wystąpieniu pierwszych symptomów zalecane są leki, których zadaniem jest obniżenie napięcia mięśni gładkich dróg moczowych, zmniejszenie obrzęków i przekrwienia szyi pęcherza moczowego, udrożnienie pęcherza, zmniejszenie stanu zapalnego oraz wpływ na poprawę elastyczności prostaty.
Lekarz może zalecić:
- zioła na prostatę i roślinne suplementy diety,
- alfablokery, które mają niwelować ból przy oddawaniu moczu i ułatwiać opróżnianie pęcherza,
- niekiedy leki bazujące na hormonach.
Preparaty roślinne wykorzystywane w leczeniu prostaty mają wspomagać funkcjonowanie gruczołu krokowego i przeciwdziałać dalszemu rozrastaniu się stercza.
Na poprawę przepływu strumienia moczu, łagodzenie stanów zapalnych pęcherza i cewki moczowej oraz zapobieganie powikłaniom w przebiegu przerostu prostaty zalecane są m.in. ekstrakty z pokrzywy, wierzbownicy drobnokwiatowej czy palmy sabałowej.
Ziołowe suplementy mogą odsunąć w czasie stosowanie innych leków. Nie powodują skutków ubocznych i nie osłabiają libido.
Pamiętaj, że łagodny przerost prostaty zawsze wymaga leczenia. Im wcześniej skonsultujesz się z lekarzem, tym większa szansa na szybsze, bardziej efektywne i bezinwazyjne leczenie.
Z pewnością zgodzisz się z tym, że lepiej przyjmować tabletki, niż narażać się na interwencję chirurgiczną.
Operacja przerostu prostaty – prosty zabieg czy poważna interwencja chirurgiczna?
Jeśli przerost prostaty jest zbyt zaawansowany, leki nie przynoszą efektów, mocz zalega w pęcherzu, dochodzi do częstych infekcji układu moczowego lub gdy schorzeniu towarzyszy kamica pęcherza, lekarz zazwyczaj podejmuje decyzję o bardziej inwazyjnej metodzie leczenia, czyli zabiegu lub operacji.
Do mniej inwazyjnych zabiegów łagodnego przerostu stercza należą:
- najbardziej powszechna, przezcewkowa elektryczna resekcja, zwana w skrócie TURP. Zabieg polega na wprowadzeniu przez cewkę moczową specjalnej pętli elektrycznej i wyciągnięciu nadmiaru prostaty,
- przezcewkowa termoterapia mikrofalowa prostaty, polegająca na podgrzaniu stercza przy pomocy sondy, co w efekcie prowadzi do zmniejszenia objętości gruczołu krokowego,
- alkoholizacja, czyli podanie alkoholu bezpośrednio do gruczołu krokowego, co również wpływa na zmniejszenie rozmiaru stercza,
- metody laserowe i ultradźwiękowe, mające za zadanie rozbicie tkanki prostaty, dzięki czemu zmienia się ona w jednolitą, łatwą do odessania masę.
W szczególnych przypadkach związanych z bardzo dużym rozrostem prostaty sięga się po adenomektomię, czyli operacją otwartą polegającą na klasycznym przecięciu powłok brzusznych. Zabieg przeprowadza się w pełnym znieczuleniu.
Jak zapobiegać przerostowi prostaty? Profilaktyka, dieta i zdrowy tryb życia
Nie jest przełomowym odkryciem twierdzenie, że w profilaktyce jakichkolwiek schorzeń ważny jest zdrowy tryb życia. Banalne? Oczywiście, ale może okazać się skuteczne, a z pewnością nie zaszkodzi.
Może nie we wszystkich przypadkach całkowite uniknięcie przerostu stercza jest możliwe, ale odpowiednie dbanie o organizm, świadomość zachodzących w nim zmian i szybkie reakcje na pojawiające się objawy, mogą przyczynić się do powstrzymania rozwoju choroby.
Jak zminimalizować ryzyko powikłań przerostu gruczołu krokowego? Przede wszystkim:
- postaw na profilaktyczne badania lekarskie – jeśli w twojej rodzinie mężczyźni chorują na raka prostaty, koniecznie badaj się regularnie już po 40. roku życia. Po 50-tce badania kontrolne dotyczą już wszystkich panów,
- zwróć uwagę na odpowiednio zbilansowaną dietę, bogatą w szereg witamin i składników mineralnych – ogranicz tłuste czerwone mięso, przetworzoną żywność, mleko i mleczne przetwory, na rzecz produktów roślinnych, warzyw, owoców, ryb morskich czy zdrowych olejów roślinnych,
- sięgnij po odpowiednie zioła i roślinne suplementy diety, które pozwalają odpowiednio oczyszczać układ moczowy i poprawiają przepływ moczu,
- włącz do codziennej rutyny aktywność fizyczną, która poprawi ogólną kondycję i wydolność organizmu,
- rzuć palenie, alkohol ogranicz do minimum, a najlepiej całkowicie odstaw.
Do jakiego lekarza należy się udać w celu zbadania gruczołu krokowego?
Diagnostyka przerostu prostaty – jakie badania u jakiego lekarza?
Na badanie prostaty należy wybrać się do urologa lub do lekarza pierwszego kontaktu, który również może wykonać wstępną diagnostykę.
Aby ocenić stan gruczołu krokowego, lekarz w pierwszej kolejności przeprowadzi odpowiedni wywiad, po czym wykona badanie prostaty per rectum, które polega na badaniu prostaty przez odbyt.
Dzięki temu specjalista oceni, czy prostata jest prawidłowej wielkości, czy ulega powiększeniu. W razie konieczności zaleci również wykonanie USG prostaty.
Dodatkowo możesz dostać skierowanie na badania laboratoryjne krwi i moczu, w tym na określenie poziomu PSA.
Badanie PSA to jedno z bardziej popularnych badań urologicznych wykonywane w diagnostyce raka prostaty, na podstawie próbki krwi.
W razie podejrzenia zmian nowotworowych w obrębie stercza, lekarz zleci wykonanie biopsji.
Odpowiednia diagnoza pozwoli na wdrożenie właściwego leczenia przerostu prostaty.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Jacek Szmidt, Jarosław Kużdżał: Podstawy chirurgii. T II. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2010, s. 356-368. ISBN 978-83-7430-270-8.
- Radosław Starownik, Krzysztof Bar, Marek Urban: Łagodny rozrost stercza – częsty problem mężczyzn po 50 roku życia, Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2003, s. 38-43.
- Borkowski A.: Urologia, Warszawa 2006.
- Siroky M., Oates R., Babayan R.: Podręcznik urologii. Diagnostyka i leczenie, Lublin 2006.
- Zygmunt Urbanowicz: Mała encyklopedia anatomii człowieka. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2003, s. 553. ISBN 83-89309-09-2
Podobne artykuły
